Historia

Jan Grudziński - kapitan zaginionego okrętu

Ostatnia aktualizacja: 03.12.2019 06:00
3 grudnia 1907 przyszedł na świat Jan Grudziński, kapitan marynarki, dowódca ORP "Kujawiak" i ORP "Orzeł", inicjator ucieczki tego okrętu z portu w Tallinie.
Audio
  • Opowieść Jana Nowaka - dyrektora Rozgłośni Polskiej RWE - o niezwykłych losach płyty gramofonowej, niezawierającej - wbrew przypuszczeniom - głosu komandora Jana Grudzińskiego (RWE 23.12.1962)
  • Rozmowa na temat ucieczki ORP "Orzeł" dla BBC zarejestrowana 18 grudnia 1939. Mówi najprawdopodobniej kpt. Stanisław Pierzchlewski, autorem tekstu wypowiedzi najprawdopodobniej był Jan Grudziński.
Jan Grudziński, źr. Jerzy Pertek: Dzieje ORP Orzeł, Gdynia 1966 Wikimedia Commonsdp
Jan Grudziński, źr. Jerzy Pertek: Dzieje ORP Orzeł, Gdynia 1966/ Wikimedia Commons/dp

Jan Grudziński urodził się w Kijowie. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości razem z rodzicami przeprowadził się do Lwowa. Tam uczył się w korpusie kadetów. Stefan Łaszkiewicz, kolega ze szkolnej ławy Grudzińskiego w książce "Szum młodości" wspominał przyszłego kapitana jako bystrego i zawadiackiego młodzieńca ze skłonnością do płatania psikusów. 

W 1928 roku Grudziński ukończył w Toruniu Oficerską Szkołę Marynarki Wojennej. W swojej karierze pływał na transatlantyku MS "Piłsudski", ORP "Smok", dowodził okrętem ORP "Kujawiak" i łodziami podwodnymi ORP "Sęp" oraz ORP "Orzeł". 

Nad tą drugą dowództwo przejął po komandorze Henryku Kłoczkowskim, po wybuchu II wojny światowej, już po zawinięciu "Orła" do neutralnego portu w Tallinie. To Grudziński był jednym z organizatorów ucieczki okrętu z internowania. 

Pod jego komendą "Orzeł" przedostał się przez Bałtyk i Cieśniny Duńskie do Wielkiej Brytanii oraz brał udział w brawurowej akcji zatopienia niemieckiego transportowca "Rio de Janeiro". Jan Grudziński, razem ze swoją załogą i okrętem, zginął w okolicach cieśniny Skagerrak. Dokładne okoliczności zatonięcia okrętu i miejsce spoczynku wraku do dziś nie są znane. 

Przez wiele lat w archiwach BBC znajdowała się płyta z rzekomym nagraniem głosu Grudzińskiego. Jan Nowak-Jeziorański odkrył jednak, że głos należy do oficera-mechanika na "Orle", Stanisława Pierzchlewskiego, zaś Grudziński był autorem tekstu. Posłuchaj, jak doszło do rozwiązania zagadki nagrania z 18 grudnia 1939. 

Czytaj także

Mamert Stankiewicz - pierwszy kapitan II RP

Ostatnia aktualizacja: 26.11.2019 05:55
Surowy i poważny jak morze, na którym służył. Dowodził najważniejszymi statkami cywilnymi w przedwojennej polskiej flocie. Zginął jak przystało na kapitana - w trakcie rejsu, troszcząc się o załogę.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Karol Olgierd Borchardt. " Jestem kapitanem własnej duszy"

Ostatnia aktualizacja: 25.03.2024 05:55
25 marca 1905 roku urodził się Karol Olgierd Borchardt – kapitan żeglugi wielkiej, pisarz i nauczyciel wielu pokoleń polskich marynarzy. Na jego książce "Znaczy Kapitan" wychowały się tysiące młodych ludzi.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tadeusz Morgenstern-Podjazd - kapitan ORP "Wicher"

Ostatnia aktualizacja: 05.10.2017 06:04
Był jednym z twórców Marynarki Wojennej w II Rzeczpospolitej. Jako kapitan flagowego kontrtorpedowca ORP "Wicher" towarzyszył Józefowi Piłsudskiemu w jego podróży na Maderę. Marszałek miał do niego pełne zaufanie. Osobiście powierzył mu istotną dla prestiżu Polski misję.
rozwiń zwiń
Czytaj także

ORP "Błyskawica" – bohaterska szczęściara

Ostatnia aktualizacja: 28.06.2023 05:40
28 czerwca 1987 roku, w pięćdziesiątą rocznicę służby pod biało-czerwoną banderą, ORP "Błyskawica" został uhonorowany Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari w uznaniu za zasługi dla Polskiej Marynarki Wojennej.
rozwiń zwiń