Tego dnia o godzinie 11.30 jedna ze stacji telewizyjnych zacytowała kardynała Josepha Ratzingera, który powiedział: "Papież wie, że umiera i pożegnał się ze mną". O 11.31 rzecznik prasowy Watykanu Joaquin Navarro-Valls ogłosił, że rano Jan Paweł II zaczął tracić przytomność, zaręczył jednak, że nie można tego nazwać stanem śpiączki, ponieważ papież otwiera oczy, kiedy się do niego mówi.

O 19.20 Watykan poinformował, że stan papieża wydaje się nieodwracalny. Wkrótce potem na placu św. Piotra rozpoczęła się modlitwa różańcowa z udziałem stale rosnącej liczby wiernych. Po blisko dwóch godzinach modlitw arcybiskup Leonardo Sandri poinformował obecnych: "O godzinie 21.37 nasz ukochany Ojciec Święty Jan Paweł II powrócił do Domu Ojca".

Po północy Joaquin Navarro-Valls ujawnił, że o godzinie 20.00 rozpoczęła się w pokoju papieża msza w przeddzień święta Miłosierdzia Bożego, której przewodniczył arcybiskup Stanisław Dziwisz.

W momencie śmierci Jana Pawła II byli przy nim obecni między innymi jego sekretarze, kardynał Marian Jaworski, arcybiskup Stanisław Ryłko, ksiądz Tadeusz Styczeń, trzy polskie siostry sercanki pracujące w apartamencie i jego osobisty lekarz doktor Renato Buzzonetti. Potem przybył tam również kardynał Joseph Ratzinger, który siedemnaście dni później został jego następcą.

Pożegnanie z prawie 85-letnim papieżem trwało kilka tygodni. W tym czasie dwukrotnie był w szpitalu i przeszedł zabieg tracheotomii z powodu niewydolności oddechowej. To, co początkowo przedstawiono oficjalnie jako objawy grypowe, faktycznie okazało się nasileniem się skutków choroby Parkinsona, na którą cierpiał od lat 90.

Zobacz serwis poświęcony 40. rocznicy wyboru Karola Wojtyły na papieża:

13 marca Jan Paweł II powrócił z rzymskiej kliniki Gemelli do Watykanu, ale z każdym dniem był coraz słabszy.

Po raz ostatni pokazał się publicznie 30 marca, gdy stanął w oknie Pałacu Apostolskiego w porze środowej audiencji generalnej i pozdrowił wiernych w milczeniu.

Następnego dnia był już w ciężkim stanie. Wieczorem 31 marca Watykan ogłosił, że papież ma bardzo wysoką gorączkę. Odmówił jednocześnie kolejnej hospitalizacji.

Już kilkadziesiąt minut po tym, gdy media zaczęły podawać pilne wiadomości o bardzo złym stanie Jana Pawła II, na placu św. Piotra zaczęli gromadzić się ludzie. Z każdą godziną było ich coraz więcej. Rozpoczęły się modlitwy tysięcy wiernych, które trwały bez przerwy dzień i noc. Natychmiast w drogę do Rzymu wyruszyło wielu kardynałów z odległych stron świata.

W Polsce i w wielu krajach rozpoczęły się zbiorowe modlitwy za papieża.

1 kwietnia rzecznik Watykanu Joaquin Navarro-Valls poinformował, że Jan Paweł II jest w bardzo ciężkim stanie, ale jest przytomny. Wieczorem stan ten jeszcze się pogorszył. Na placu przed bazyliką i papieskim oknem było już wtedy około 30 tys. osób.

Na mszy żałobnej w Rzymie odprawionej 3 kwietnia przez kardynała Angelo Sodano zgromadziło się 200 tys. osób. Sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej powiedział w kazaniu: "Jan Paweł Wielki był orędownikiem cywilizacji miłości, czyli cywilizacji chrześcijańskiej, która stoi w radykalnej sprzeczności z cywilizacją głoszoną przez ideologie nienawiści".

Papież Polak został wybrany przez konklawe 16 października 1978 roku. Kardynał Karol Wojtyła przyjął imię Jan Paweł II. Był pierwszym od ponad 450 lat biskupem Rzymu niepochodzącym z Włoch. Przesłanie pontyfikatu Jana Pawła II odzwierciedlały słowa wypowiedziane przez niego na początku misji: "Nie lękajcie się, otwórzcie na oścież drzwi Chrystusowi, otwórzcie drzwi jego zbawczej władzy". Jan Paweł II zasiadał na Stolicy Piotrowej blisko 27 lat.

im/PAP

Życie człowieka a "kultura śmierci"

Nazwa i treść encykliki nawiązują do orędzia "Humanae vitae" z 1968 roku papieża Pawła VI, a także do instrukcji "Donum vitae", opublikowanej przez Kongregację Doktryny Wiary w 1987 roku. Nie jest to przypadek - Jan Paweł II w "Ewangelii życia" rozszerzył tezy przedstawione w obu przytoczonych tekstach. 

"Evangelium vitae" porusza temat wartości ludzkiego życia - według encykliki jest ono darem pochodzącym od Boga, wyrazem Jego miłości do ludzi i dlatego tylko Stwórca może decydować o momencie ludzkiej śmierci.

Jan Paweł II w swoim orędziu pisze również, że pobyt człowieka na ziemi nie jest przypadkowy - jest to początkowy etap procesu ludzkiej egzystencji, która swój punkt kulminacyjny osiąga w momencie Zbawienia. Życie doczesne jest więc niezmiernie ważne i dlatego musi być chronione, otaczane opieką.

Stąd papież w "Ewangelii życia" potępił zabójstwa, ludobójstwa, samobójstwa, aborcje, eutanazje, ale także wszelką przemoc fizyczną i psychiczną, czyli wszystko, co godzi w ludzkie życie. Sprzeciwił się również deportacjom, niewolnictwu, prostytucji, handlowi żywym towarem i innym formom naruszenia ludzkiej godności.

Jan Paweł II wspomniał w tekście także o zagrożeniach, jakie niesie za sobą stale rozwijająca się "kultura śmierci", która sprawia, że śmierć zaczyna być postrzegana jako cywilizowane rozwiązanie, wynikające z wolności osobistej. Tego typu rozumowanie zapoczątkowuje "wojnę silnych przeciwko bezsilnym" – życie zamiast być otaczane miłością i opieką, zaczyna być postrzegane jako ciężar, coś bezużytecznego.

Obrona i promocja życia

Według papieża świadectwem uczestnictwa w Boskiej misji jest właśnie obrona i promocja życia. Ludzie powinni poprzez różne formy wolontariatu, działalność społeczną, zaangażowanie polityczne, ale także przez własne świadectwo pokazywać, jak wielką wartość ma ludzka egzystencja.

Ze stanowiskiem Jana Pawła II zawartym w encyklice zgodził się arcybiskup senior archidiecezji przemyskiej ksiądz doktor Józef Michalik podczas audycji Ewy Hołubowicz i Arkadiusza Ekierta "Gość Sygnałów Dnia". 

– Jeżeli pozwoli się na naruszenie godności w jednym przypadku, usankcjonuje się ją, to później takie prawo staje się wzorcem również w innych wypadkach – powiedział arcybiskup Józef Michalik.

Duchowny wspomniał na antenie Polskiego Radia, że nie należy promować tej formy postępu, która dąży do powstania świata, gdzie słaby traci prawo do życia, ponieważ takie działania doprowadzą ludzkość do upadku.

Jak doszło do wydania encykliki? 

We wprowadzeniu do "Evangelium vitae" można przeczytać, że na początku kwietnia 1991 roku konsystorz kardynałów zwrócił się z prośbą do Jana Pawła II o publikację dokumentu, który poruszałby tematykę wartości ludzkiego życia.

I tak pod koniec maja tego samego roku papież wysłał listy do episkopatów z całego świata, w których oznajmił im, że zamierza podjąć się stworzenia takiego tekstu. Poprosił ich również o pomoc, opinie i wszelkie sugestie co do tego, jak encyklika ma wyglądać. Po kilku latach pracy, w marcu 1995 roku tekst był już gotowy do druku.

Wydaje się, że wpływ na decyzję papieża miały również wydarzenia, które rozgrywały się w latach 90. XX wieku. Był to czas wielkich przemian, dynamicznego rozwoju sytuacji światowej – upadł Związek Radziecki, Niemcy zjednoczyły się, rozpadła się Czechosłowacja, w Polsce budowano nowy ustrój po obaleniu komunizmu, powstała Unia Europejska, a na Kaukazie i w Bośni i Hercegowinie wybuchły konflikty zbrojne. Nie należy zapominać o tym, że zbliżało się nowe stulecie, co z jednej strony wzbudzało w ludziach nadzieje na nowy początek, a z drugiej wywoływało u nich niepokój i myśli o końcu świata.

Brakowało autorytetu, który uspokoiłby ludzi – zdaje się, że Kościół wziął na siebie rolę takiego właśnie przewodnika, pocieszyciela. Stąd też pod koniec lat 80. XX wieku powstały trzy encykliki papieskie, a w latach 90. XX wieku kolejne sześć - w tym właśnie "Evangelium vitae". Miały one właśnie wskazywać ludziom drogę i pokazywać zaangażowanie Jana Pawła II w to, co działo się na świecie. 

jb