Historia

Roman Ingarden i jego filozofia. W jaki sposób istnieje świat?

Ostatnia aktualizacja: 05.02.2024 05:50
– Fenomenologia Ingardenowska jest obok filozofii analitycznej najbardziej wartościową częścią polskiej filozofii – mówił w Polskim Radiu prof. Arkadiusz Chrudzimski, filozof z Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Roman Ingarden w latach 60. XX wieku
Roman Ingarden w latach 60. XX wiekuFoto: PAP/Irena Jarosińska

5 lutego 1893 roku, w Krakowie urodził się Roman Ingarden, filozof, najwybitniejszy przedstawiciel fenomenologii w Polsce, badacz kwestii ontologicznych, aksjologicznych oraz estetycznych, uczeń niemieckiego myśliciela Edmunda Husserla.

Tatarkiewicz_663.jpg
Władysław Tatarkiewicz – zbieracz ludzkich myśli

Profesor zawsze blisko studentów

Adam Komorowski, filozof i literaturoznawca, był jedną z osób, które w 1970 roku niosły trumnę z ciałem Romana Ingardena. Sławnego fenomenologa poznał w 1962 roku jako kandydat na studenta wydziału filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ku zaskoczeniu młodzieży profesor Ingarden sam przeprowadzał rozmowy z osobami chcącymi pobierać nauki na krakowskiej uczelni.

Potem pierwszoroczni studenci mieli przyjemność słuchać wykładów filozofa. – My, najmłodsi, byliśmy dosyć onieśmieleni, ponieważ na wykładach i seminariach profesora pojawiały się takie postaci, jak biskup Karol Wojtyła i profesor Antoni Kępiński – wspominał Adam Komorowski w Polskim Radiu w lutym 2020 roku.

Gość audycji opowiadał o wyjątkowej postawie Romana Ingardena względem studentów. Profesor interesował się tym, co mają do powiedzenia, a jeśli nie mieli do powiedzenia nic mądrego, milczał tak wymownie, że każdy od razu pojmował, że plecie głupstwa. Pewnego dnia podbiegł na ulicy do Adama Komorowskiego i zobowiązał go do wpłynięcia na jednego z doktorantów, który prowadził się źle i któremu groziło wyrzucenie ze studiów.

Słynny nieznany Ingarden

kotarbiński.jpg
Tadeusza Kotarbińskiego zmagania z etyką

W czerwcu 2019 roku Sejm RP uchwalił, że Roman Ingarden zostanie jednym z patronów 2020 roku. "Jeden z najwybitniejszych polskich filozofów (…) pozostawił po sobie imponujący dorobek: książki, artykuły, przekłady, archiwum rękopisów. Obejmowały one szeroki zakres tematyczny. Od filozofii literatury, przez estetykę, teorię poznania, po ontologię" – przypomniano w komunikacie Sejmu.

Dziś jednak mało kto zna teksty filozofa. Na pytanie, dlaczego Roman Ingarden nie jest czytany, w lutym 2020 roku odpowiadał filozof prof. Arkadiusz Chrudzimski. ­– Ingardena wprawdzie da się zrozumieć, to nie jest Heidegger czy Kant, jednak pisze on dosyć rozwlekle i drobiazgowo. Jego dzieła mają charakter scholastyczny – zwrócił uwagę gość Polskiego Radia.

– Po drugie, choć duża część jego filozofii dotyczy ontologii sztuki, w środowisku ludzi, którzy zajmują się sztuką, Ingarden uchodzi za przestarzałego i nudnego. Ingarden operuje przykładami z "Trylogii" Sienkiewicza, odwołuje się raczej do dzieł realistycznych, klasycznych – mówił prof. Arkadiusz Chrudzimski.


Posłuchaj
60:18 2020_02_08 23_00_24_PR2_Rachunek_mysli.mp3 Prof. Arkadiusz Chrudzimski i Adam Komorowski o życiu i dorobku Romana Ingardena. (PR, 8.02.2020)

 

"Spór o istnienie świata"

Roman Ingarden urodził się 5 lutego 1893 roku w bogatej rodzinie mieszczańskiej w Krakowie. Studia filozoficzne rozpoczął w 1911 roku we Lwowie pod kierunkiem Kazimierza Twardowskiego, jednego z założycieli szkoły lwowsko-warszawskiej, której dokonania wpłynęły na całą polską filozofię w XX wieku. Potem wyjechał studiować w Getyndze, gdzie pod okiem Edmunda Husserla uzyskał w 1918 roku tytuł doktora.

Witkiewicz-zrobiony.jpg
Stanisław Ignacy Witkiewicz. Rozpacz pod maską błazna

Ze swym niemieckim mistrzem utrzymywał kontakty przez wiele lat. Ponadto współpracował z Martinem Heideggerem i przyjaźnił się m.in. z Edytą Stein i Witkacym (który namalował portret Ingardena).

Przez większość życia wykładał na uniwersytetach we Lwowie (1925–1944), w Toruniu i Krakowie (po wojnie), prywatnie zaś był mężem okulistki Marii Pol (od 1919 roku) i ojcem Romana Stanisława, Jerzego Kazimierza i Janusza Stefana. Przede wszystkim jednak pisał. Najważniejszym jego dziełem jest powstały w czasie II wojny światowej "Spór o istnienie świata" wydany w dwóch tomach w 1947 i 1948 roku.

Po latach Ingarden wspominał: "Praca nad »Sporem o istnienie świata« umożliwiła mi duchowe przetrwanie czasów może najcięższych. A powstanie jej w tych warunkach może służyć za jeden z dowodów, że polski duch oporu żył także w dziedzinie badań naukowych".


Posłuchaj
19:09 2020_01_29 19_07_01_PR1_EUREKA.mp3 O filozofii Romana Ingardena mówi prof. Witold Płotka (PR, 29.01.2020)

 

W "Sporze o istnienie świata" autor, polemizując z fenomenologią Edmunda Husserla, daje jeden z dowodów swej humanistycznej postawy, polegającej na bezkompromisowej i konsekwentnej niezależności myślenia. Postawę tę profesor Roman Ingarden przywołał podczas jednego ze swoich ostatnich seminariów, gdy powiedział: "kto chce być filozofem, musi raz zacząć żyć intelektualnie na własną odpowiedzialność - inaczej w ogóle nie warto zabierać się do filozofii."


Posłuchaj
22:23 Konfrontacje.mp3 "Środowisko naukowe źle przyjęło fenomenologię". Prof. Radosław Kuliniak o Romanie Ingardenie (PR, 17.05.2020)

 

mc

Czytaj także

Immanuel Kant – filozof z Królewca

Ostatnia aktualizacja: 12.02.2024 05:40
– Był przekonany, że można mówić o pełnym człowieczeństwie wtedy, gdy dana jednostka zmierza do jakichś ideałów – zaznaczała prof. Maria Szyszkowska. Kant przez całe życie chciał swe ideały zweryfikować.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jean-Paul Sartre. Bał się, że straci wolność

Ostatnia aktualizacja: 15.04.2023 05:39
Cała jego twórczość jest walką o zabicie w sobie drobnomieszczanina. Tak bardzo do tego dążył, że odmówił nawet przyjęcia literackiej Nagrody Nobla. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wilhelm von Humboldt. Myśliciel z zamku nad jeziorem

Ostatnia aktualizacja: 14.09.2022 05:37
Największe europejskie uniwersytety do dziś uczą zgodnie z duchem Humboldta. Oznacza to, że na uczelni mamy do czynienia z nauką, rozumianą jako zbiór nierozwiązanych problemów. Studenci i profesorowie wspólnie starają się je rozwiązać w formie dialogu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bolesław Miciński i jego nienawiść do zniewolenia

Ostatnia aktualizacja: 30.05.2023 05:40
- Nienawiść do totalitaryzmu, do wszelakiego zniewolenia wynikała z poczucia indywidualności i prawa jednostki do istnienia w historii, a nie poddania się zbiorowości - mówiła jego córka Anna o myśli Bolesława Micińskiego na antenie Polskiego Radia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Marek Aureliusz – filozof na cesarskim tronie

Ostatnia aktualizacja: 26.04.2023 05:30
– Wolał studiować księgi filozoficzne, niż być cesarzem. Traktował to jako pewną uciążliwość. Mówił o sobie, że z zawodu jest cesarzem, a z zamiłowania filozofem – komentował na antenie Polskiego Radia Tomasz Mazur, założyciel Centrum Praktyki Stoickiej.
rozwiń zwiń