Autor:
      Tadeusz Konwicki

Reżyseria:
      Julia Wernio
Realizacja:
      Andrzej Brzoska
Opracowanie muzyczne:
      Małgorzata Małaszko, na saksofonie gra Grzegorz Piotrowski

Obsada:
      Adam Ferency (Kowalski/Malinowski)
      Anna Dereszowska (Helena)
      Grażyna Barszczewska (Wdowa/Cecylia)
      Wiktor Zborowski (Blumenfeld)
      Miłogost Reczek (Pietuch)
      Piotr Adamczyk (Artysta)
      Stanisław Brudny (Stary Człowiek)
      Marcin Troński (Gospodarz)

      Krzysztof Kołbasiuk

      Dorota Landowska (Żona Kowalskiego/Malinowskiego)

  ...uznawanego za wyraziciela dążeń, postaw, nadziei i wściekłości kilku pokoleń.
Akcja Salta rozgrywa się w prowincjonalnym miasteczku, sprawiającym wrażenie położonego na pograniczu jawy i snu, surrealistycznej fantazji i rzeczywistości.
Pewnego dnia w miasteczku pojawia się tajemniczy mężczyzna. Przedstawia się jako Kowalski - Malinowski. Zdumionym mieszkańcom przedstawia różne wersje swego życiorysu. Jednym mówi, że walczył na wojnie, innym, że się ukrywa i grozi mu niebezpieczeństwo. Niepostrzeżenie jego fałszywa legenda burzy senne życie odludnej osady. Kowalski - Malinowski obejmuje "rząd dusz" na mieszkańcami. Jego żałosne kabotyństwo i mitomańskie skłonności trafiają na podatny grunt. Każdy z mieszkańców miasteczka, z którym styka się bohater jest bowiem groteskowym ucieleśnieniem jakiegoś polskiego stereotypu - niestrudzonego, wiernego przysiędze wojaka (Rotmistrz), Żyda (Blumenfeld), wieszcza (Poeta). Wszystkich cechuje niezmierna podatność na górnolotne frazesy i romantyczne zaklęcia. Ich kwintesencją staje się finałowe "salto" - rodzaj dziwacznego tańca, którego rodowód sięga do Wesela. Podobnie jak u Wyspiańskiego, u Konwickiego także następuje przebudzenie. Nie ma w nim jednak tragizmu, jest szyderstwo...

JULIA WERNIO - absolwentka Wydziału Filologii Polskiej na Uniwersytecie Wrocławskim (1980) oraz Wydziału Reżyserii Dramatu PWST w Krakowie (1985). Zaraz po ukończeniu studiów współtworzyła Teatr im. Stanisława Ignacego Witkiewicza w Zakopanem. Następnie pracowała m. in. w Teatrze Nowym w Poznaniu, Teatrze Starym w Krakowie, Teatrze Polskim oraz Teatrze Współczesnym (jako dyrektor naczelny i artystyczny) we Wrocławiu. Od 1995 do 2004 r. prowadziła Teatr Miejski im. Witolda Gombrowicza w Gdyni. Wyreżyserowała kilkadziesiąt spektakli teatralnych m.in.: Wariat i zakonnica Stanisława Ignacego Witkiewicza - w Teatrze Dramatycznym im. Ludwika Solskiego w Tarnowie, Gracz wg Fiodora Dostojewskiego - w Teatrze im. St. I. Witkiewicza w Zakopanem, Upadek wg Alberta Camusa - w Teatrze Współczesnym we Wrocławiu, Dzika kaczka Henryka Ibsena - w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie. Realizuje także spektakle w Teatrze TV oraz Teatrze Polskiego Radia.

ANDRZEJ BRZOSKA (ur. w 1953 r.), reżyser dźwięku, związany z Polskim Radiem od 1979 r. i wicedyrektor, zastępca głównego reżysera Teatru PR od 1994 r. Trzykrotny laureat najwyższej międzynarodowej nagrody radiowej Prix Italia (1989,1992,1996) oraz Ostankino Prize (Moskwa 1996); nagrody Festiwalu Słuchowisk Polskiego Radia w Bolimowie: Grand Prix (1997) za realizację słuchowiska wg dramatu Tadeusza Różewicza Kartoteka rozrzucona (reż. A. Zakrzewski) i za realizację akustyczną (1998) słuchowiska wg Akropolis St. Wyspiańskiego (reż. J. Kukuła), na Festiwalu Słuchowisk PR Rzeszów 2000 współlaureat Grand Prix za słuchowisko wg dramatu W. Myśliwskiego Złodziej (reż. J. Kukuła). Laureat (wespół z W. Markiewiczem) Grand Prix VI Międzynarodowego Festiwalu Prix Marulić, Hvar 2002, za słuchowisko Prosta i prawdziwa historia o Każdym. Reprezentował Polskie Radio wielokrotnie na międzynarodowych festiwalach sztuki radiowej, stypendysta Radia BBC w Londynie (1991) i Radia CBC w Toronto (1997), prowadził zajęcia na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego oraz w Szkole Wyższej "Collegium Civitas", obecnie w Laboratorium Reportażu Instytutu Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego. Nagrania muzyczne w jego realizacji były dwukrotnie uhonorowane Nagrodą Akademii Fonografii - "Fryderyki" w kategorii muzyki poważnej. Na V Krajowym Festiwalu Teatru PR i Teatru TVP "Dwa Teatry - 2005" otrzymał nagrodę za realizację akustyczną słuchowisk: Matka, zgłoszonego przez Teatr Polskiego Radia, Matka i Lampart (Naczelna Redakcja Programów Katolickich), Czas i słowo (Dwójka, Polskie Radio) oraz Nie piszę już wierszy (Jedynka, Polskie Radio). Laureat Złotego Mikrofonu.

MAŁGORZATA MAŁASZKO-STASIEWICZ, muzykolog, ilustrator muzyczny, absolwentka Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, z Polskim Radiem związana od 1991 r. , od 1994 r. z Teatrem Polskiego Radia, od 2007 roku zastępca Dyrektora Programu II. Nagrodzona na Festiwalach Słuchowisk w Bolimowie w latach 1998 i 1999 za opracowanie muzyczne słuchowisk Janosik (reż. A. Piszczatowski) i Ślub (reż. W. Modestowicz) oraz na I Krajowym Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry - Sopot 2001" , za słuchowisko Chłopi na BIS (reż. J. Warenycia). Laureatka Grand Prix III Krajowego Festiwalu Teatru PR i Teatru TVP "Dwa Teatry - Sopot 2003", za opracowanie muzyczne słuchowiska wg prozy Wiesława Myśliwskiego pt. Nagi sad, z repertuaru Programu II PR i Grand Prix V Krajowego Festiwalu Teatru PR i Teatru TVP "Dwa Teatry - Sopot 2005", za opracowanie muzyczne słuchowiska Saksofon basowy, z repertuaru Dwójki Polskiego Radia. Obecnie współpracuje z Teatrem "Komedia" w Warszawie, Teatrem Stu w Krakowie, Teatrem Polskim w Poznaniu i Teatrem im. Stanisława Jaracza w Łodzi.

Zespół literacki stworzony przy Studiu Munka to Natalia Fiedorczuk-Cieślak, Jakub Małecki, Grzegorz Uzdański oraz Aleksandra Zielińska, którzy z inicjatywy dyrektora artystycznego studia Jerzego Kapuścińskiego od 1 marca współpracują z młodymi reżyserami nad stworzeniem ich debiutanckich filmów. - Tak kiedyś było. Pisarze ściśle współpracowali z filmowcami. Ich rola polegała na patrzeniu na scenariusze literackim okiem, tak żeby one dobrze brzmiały - przekonuje Justyna Sobolewska. - Sądzę, że młodzi reżyserzy są bardzo zadowoleni, że ktoś będzie nad nimi czuwał - dodaje Jakub Małecki.

Posłuchaj też:

Kreatywne umysły od kuchni. Jak pracują twórcy?

Jak wyjaśniają Czwórkowi goście, wybór pisarzy do tego projektu jest nieprzypadkowy. - Zaproszeni pisarze są wszechstronni. Aleksandra Zielińska pracuje w aptece, a Natalia Fiedorczuk-Cieślak wyszła ze świata muzycznego i dobrze czuje rytm. Z kolei Grzegorz Uzdański to kameleon - potrafi imitować każdy styl. W książkach Jakuba Małeckiego natomiast są pełne napięcia kameralne sceny - mówi Justyna Sobolewska. 

Eksperyment współpracy literatów z filmowcami będzie trwał przez rok, a jego efektem mają być nowe filmowe produkcje. Jak przebiegło pierwsze spotkanie młodych reżyserów z pisarzami oraz czym się różni pisanie scenariusza od powieści - tego dowiecie się słuchając nagrania całej rozmowy.

***

Tytuł audycji: Stacja Kultura

Prowadzi: Kasia Dydo

Goście: Justyna Sobolewska (dziennikarka), Jakub Małecki (pisarz)  

Data emisji: 7.03.2017

Godzina emisji: 10.16

jsz/kd

Pisarz-legenda

W czasie wojny był żołnierzem Armii Krajowej i działał w partyzantce antyradzieckiej w podwileńskich lasach. Po powojennej zmianie granic przeniósł się do Polski, by po kilku przeprowadzkach osiąść w Warszawie, z którą z krótkimi przerwami związany był przez całe życie.

Debiutował w 1946 roku jako reportażysta i rysownik w dodatku literackim do "Dziennika Polskiego". Jako prozaik związał się najpierw z socrealizmem, wchodząc w skład tzw. pokolenia pryszczatych ("byłem draniem, złoczyńcą, a właściwie potworem" - tak pisarz mówił o tym okresie w wywiadzie dla Polskiego Radia w 2011 roku), później odszedł od tej poetyki, poszukując własnego języka twórczego, by wreszcie - po 1976 roku - przejść do drugiego obiegu wydawniczego. Wydał kilkadziesiąt książek - m.in. "Rojsty", "Sennik współczesny", "Wniebowstąpienie", "Zwierzoczłekoupiór", "Kalendarz i klepsydra", "Kompleks polski", "Mała apokalipsa" i "Czytadło", stworzył wiele głośnych filmów (m.in. "Ostatni dzień lata", "Salto", "Dolina Issy", "Lawa"), był również autorem scenariuszy takich filmów, jak "Matka Joanna od Aniołów" i "Faraon". Wszystkie te tytuły to zaledwie drobna część jego imponującego dorobku.

Wielokrotnie wyróżniany najważniejszymi nagrodami filmowymi i literackimi w Polsce i na świecie. W ostatnich latach życia był jedną z najsłynniejszych postaci stolicy, żywą legendą, którą można było spotkać na ulicy lub przy stoliku w kawiarni Czytelnik. Tuż po jego śmierci poeta Piotr Matywiecki zauważył, że był nieodłącznym elementem warszawskiego pejzażu.

– Cudowny, choć w gruncie rzeczy smutny mit Warszawy, który stworzył w swoich książkach obok wcześniejszego mitu Wileńszczyzny, powodował, że gdy widziało się go na Nowym Świecie czy na Wiejskiej, patrzyło się na niego jak na narratora jego własnych książek – mówił pisarz w 2015 roku.

Wania. Niezwykły kot Konwickich

"Nie chcę, by czytało mnie wielu ludzi"

Tadeusz Konwicki był świetnym rozmówcą, o czym mogli przekonać się m.in. słuchacze Polskiego Radia. Podczas wywiadów pisarz w sposób ironiczny i bezkompromisowy, lecz zarazem dobroduszny odnosił się do swej biografii i twórczości. W 1992 roku wyznał Elżbiecie Marcinkowskiej, że nie zależy mu na masowej publiczności.

– Na ulicy spotykam ludzi ordynarnych i prymitywnych. Ciarki przechodzą mi po plecach na myśl, że ktoś taki mógłby wziąć moją książkę do ręki – mówił pisarz, dodając, że pragnie, by czytali go ludzie o podobnej do jego wrażliwości, podobnych aspiracjach życiowych, nadziejach i rezygnacjach. – Będę ich wyrazicielem, będę ich gazetą, głośnikiem, będę nadawał to, co się z nimi dzieje, jak oni patrzą na świat, czego oczekują i jak godzą się z tym, jakie jest nasze życie – powiedział.

– Literatura jest formą komunikacji, formą pogadania – mówił Tadeusz Konwicki. – To tak, jak w przypadku spotkania nieznanych sobie ludzi na skrzyżowaniu. Gdy siądą razem i jeden drugiemu się z czegoś zwierzy, wstają z poczuciem ulgi, że ktoś ich rozumie, że nie są sami na świecie – tłumaczył.

Czuły prześmiewca Polaków

Po śmierci Tadeusza Konwickiego 7 stycznia 2015 roku na antenach Polskiego Radia usłyszeliśmy wiele wspomnień o twórcy, zarówno bliskich mu osób, jak i znawców literatury. Z opowieści o pisarzu wyłaniał się obraz człowieka, który swoją postawą życiową i artystyczną godził rozmaite sprzeczności.

– Potrafił łączyć absurd z realizmem, szyderstwo z sentymentalizmem. Miał wspaniałe poczucie humoru, ale w tym była, maskowana ironią, prawdziwa rozpacz – wspominał Konwickiego pisarz Janusz Głowacki.

Elżbieta Sawicka, dziennikarka i sąsiadka artysty, określiła go czułym prześmiewcą tego, co dzieje się w jego kraju. – Nie mówił, że kocha Polskę. Powiedział za to: "sekunduję tym mrówom znad Wisły" – opowiadała. – Pożegnałam się z nim w sobotę 3 stycznia. Była to nasza ostatnia rozmowa, bardzo wzruszająca, ale i zabawna. Zawsze było z nim tak, że mówił rzeczy niesłychanie poważne, a potem nagle to odwracał jakimś dowcipem, żartem. Wycofywał się ze stwierdzeń lekko patetycznych, bo patosu nie znosił – wspominała.

– Z godnością wycofywał się z życia, niewielu tak potrafi – podkreślał pisarz Paweł Huelle.

15 stycznia 2015 roku prochy Tadeusza Konwickiego pochowano na Powązkach Wojskowych w Warszawie.

mc

Od 1969 roku najwybitniejsi aktorzy młodego pokolenia honorowani są prestiżową nagrodą właśnie jego imienia. Dzięki swoim rolom, ale też intensywnemu, tragicznie przerwanemu życiu, uosabiał niepokój pokolenia ludzi, którzy rozpoczynali dorosłe życie w pierwszych latach Polski Ludowej, a dorastać przyszło im w tragicznych realiach wojennych.

Trauma wojny

Pełni sprzeczności, nerwowi, wiecznie szukający siebie. - To jest to pokolenie, które musiało bardzo szybko do pewnych ról dorosnąć - mówiła Dorota Koman, poetka i redaktorka książek o słynnym aktorze w audycji Polskiego Radia. 

Może dlatego, w pewnym sensie, postanowili nie dorosnąć nigdy. Tak było ze Zbigniewem Cybulskim, który nie tylko dzięki swoim rolom zapamiętany został jako lekkoduch, którym przecież bywał, choć to tylko cześć prawdy o nim.

To na 12-letnim Zbyszku spoczął obowiązek zaopiekowania się nie tylko sobą, ale i swoim młodszym bratem Antonim, gdy w wyniku wojennej zawieruchy oboje rodzice zniknęli z ich pola widzenia. Matka, zesłana do Kazachstanu, trafiła następnie razem z Armią Andersa na zachód i we Francji po latach odszukała męża, który pracował tam dla francuskiego ruchu oporu. Rodzice wrócili wtedy do Polski, ale dzieci… były już dorosłe. Bracia przetrwali razem w Warszawie najcięższe okupacyjne lata.

Jak mówi Mariola Pryzwan, autorka dwóch książek o polskim aktorze ("Cześć, starenia" i "Cybulski o sobie"), Zbigniew Cybulski - Przeżył wielką traumę samotności, braku czynnej walki, a potem zawsze był starszy...

Najbardziej osobisty film

Z tych doświadczeń zapewne czerpał po latach Cybulski, budując rolę Maćka (ale nie Chełmickiego) w wybitnym i nieco dziś zapomnianym filmie Wojciecha Jerzego Hasa pt. "Szyfry". Ten Maciek jest nie tylko nawiązaniem do postaci Maćka Chełmickiego, granej także przez Cybulskiego w "Popiele i diamencie". To również wyraźna polemika Hasa z wymową słynnego filmu Wajdy.

W "Szyfrach" Cybulski wcielił się w rolę syna człowieka, który wojnę spędził na zachodzie i już tam pozostał. Po latach przyjeżdża jednak, aby rozwikłać zagadkę zaginięcia swojego młodszego syna, który zaginał w czasie wojny w związku z działaniami konspiracyjnymi pozostałych członków rodziny.

Cybulski to starszy brat, który przeżył wojnę, ale jak mówi o sobie "do dziś żyję poniżej swojej wartości". To na nim spoczywa konieczność wytłumaczenia "tamtego" świata ojcu, który znał jedynie realia wojny na zachodzie i nie może pojąć, jak bardzo skomplikowana była rzeczywistość nie tylko wojennej, ale i współczesnej mu, 20 lat późniejszej Polski.

Inaczej niż Wajda, który analizował postawy swoich bohaterów, w ograniczających przecież możliwość swobodnej wypowiedzi warunkach panującej w peerelu cenzury, Has daje raczej do zrozumienia, że prawda jest ukryta, a on sam ma zakneblowane usta.

Bardzo osobista, stonowana rola Cybulskiego - jakby na kontrze do ekspresyjnych środków wyrazu zastosowanych przez niego w "Popiele i diamencie" - pracuje na niezwykłą wymowę filmu. Rzeczywistość Polski lat 60. pokazana jest w "Szyfrach" jako labirynt, w którym tak naprawdę nie sposób ustalić, co jest prawdą. To zaszyfrowany, wstrząsający raport o ludziach w państwie zniewolonym i jednocześnie być może jedyny zrobiony w PRL-u film poruszający tematykę historii najnowszej w sposób pozbawiony przekłamań wynikających z obowiązującej ideologii.

Polski James Dean

Osobiste przeżycia nie tylko wtedy były dla Cybulskiego ważne. W nagraniu z 1965 roku znalezionym w Archiwum Polskiego Radia, opowiadał o tym, jak w stronę aktorstwa pchnęły go doświadczenia kontaktu ze "zwykłymi ludźmi" i ich sprawami, na których przez całą swoją późniejszą karierę starał się opierać swoje kreacje.

- Trudno mówić o sobie, ale jeżeli, w jakimś sensie, stałem się aktorem popularnym(…), to jest absolutnie wynik tych moich różnych zbliżeń z ludźmi tak zwanymi, no „normalnymi”, z ludźmi zasiadającymi na widowni.

Być może właśnie ten element jego warsztatu, bliski w istocie założeniom słynnej amerykańskiej szkoły Lee Strasberga Actors Studio, sprawił, że jego sposób gry zaczęto porównywać do ról kreowanych przez Jamesa Deana.

- Porównywanie do Jamesa Deana strasznie go denerwowało. Twierdził, że Dean jest tak znakomitym aktorem, że nie wypadałoby go naśladować. On gra w podobny sposób, ale nie jest Jamesem Deanem - mówiła Mariola Pryzwan.

Cybulski nie starał się więc naśladować amerykańskiego aktora, raczej szukał swojej własnej naturalności. To podejście zrewolucjonizowało polskie kino.

Droga do sławy

Zbigniew Cybulski urodził się w 3 listopada 1927 roku we wsi Kniaże na Kresach w rodzinie urzędnika Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Po wojnie ukończył w 1947 roku gimnazjum w Dzierżoniowie i rozpoczął studia w Krakowie. W 1953 roku Cybulski ukończył tam Państwową Wyższą Szkołę Aktorską.

W tym samym roku zadebiutował w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku w sztuce "Intryga i miłość" Friedricha Schillera. Rok później razem ze swoim wielkim przyjacielem Bogumiłem Kobielą założył na wybrzeżu artystyczny teatrzyk studencki Bim-Bom, którego został dyrektorem. Teatrzyk szybko stał się jedną z najważniejszych satyrycznych scen w kraju. Potem, w latach 60., Cybulski był związany z warszawskim Teatrem Ateneum oraz Kabaretem Wagabunda, ale to kino było jego prawdziwym powołaniem.

Zadebiutował w 1954 roku niewielką rolą w filmie Andrzeja Wajdy pt. "Pokolenie", uznawanym dziś za pierwszy film Polskiej Szkoły Filmowej. Jest to jednak obraz mocno jeszcze wpisany w panujący wtedy nurt kina socrealistycznego, niemniej liczne elementy zapowiadają już nowy język. Istotną zmianą jest sposób gry aktorskiej. Jednym z aktorów proponujących nowe środki wyrazu, obok Tadeusza Janczara i młodziutkiego Romana Polańskiego, był właśnie Zbigniew Cybulski, widoczny mimo niewielkiej objętościowo roli.

Potem przyszły kolejne ważne role w "Końcu nocy" (1956), "Ósmym dniu tygodnia" (1958, z powodu ingerencji cenzury premiera dopiero w 1983 roku), "Pociągu"(1959), "Do widzenia, do jutra" (1960) i wielu innych. Jednak do dziś najsłynniejszą jego kreacja jest ta w "Popiele i diamencie" Andrzeja Wajdy, która jednocześnie, z czasem, stała się także jego przekleństwem.

Wysoka cena

- Z dnia na dzień stał się legendą, stał się idolem tak naprawdę całego pokolenia, bo nie tylko młodzieży - mówiła Mariola Pryzwan.

Jego popularność zaczęła budzić zawiść na przykład bardziej tradycyjnych aktorów, z którymi zaczął występować na deskach Teatru Ateneum po przeniesieniu się z Trójmiasta do Warszawy. Z drugiej strony z czasem przestał dostawać role na miarę tej z filmu Wajdy.

- Nie potrafił długo chować urazy w sercu, choć do Andrzeja Wajdy miał żal o ten brak kolejnej roli na miarę Maćka Chełmickiego - dodała biografka Cybulskiego. 

Cybulski przyzwyczajony w życiu pełnić rolę lidera, opiekuna, kogoś, kto bierze odpowiedzialność, po ślubie z Elżbietą Chwalibóg (niegdyś narzeczoną Bogumiła Kobieli) i przenosinach do Warszawy, przygnieciony sławą, jakby podupadł. Bał się stabilizacji, nie miał już siły dłużej być tym najstarszym, na którym wszyscy mogą polegać. Być może odbijała się na nim zbyt szybka utrata dzieciństwa w latach okupacji, w jego przypadku, z powodu sytuacji rodzinnej, jeszcze bardziej drastyczna niż u innych przedstawicieli tragicznego w przecież pokolenia.

Mimo licznych trudności w życiu prywatnym i zawodowym Cybulskiemu udało się w latach 60. stworzyć w kinie jeszcze co najmniej kilka wyjątkowych ról. Poza wspomnianymi "Szyframi" na pewno są to kreacje w filmach "Jak być kochaną" (1962), "Giuseppe w Warszawie" (1964), "Rękopis znaleziony w Saragossie" (1964), "Salto" (1965),  czy "Jowita"(1967). Pojawiły się też liczne propozycje pracy za granicą. Z kilku z nich peerelowskie władze łaskawie pozwoliły Cybulskiemu skorzystać. Dzięki temu zagrał we francuskim filmie "Miłość dwudziestolatków" czy szwedzkim filmie "Kochać".

W tamtym okresie Cybulski był niewątpliwie najbardziej znanym polskim aktorem na świecie. Drzwi do kariery międzynarodowej uchylały się też w związku z rolami teatralnymi. Cybulski bardzo denerwował się przed pokazami "Pierwszego dnia wolności", z którym wraz z zespołem Teatru Wybrzeże wyjechał do Paryża.

- Prosimy wszystkich radiosłuchaczy, żeby trzymali za nas palce w dniu, kiedy wejdziemy pierwszy raz na scenę Teatru Sarah Bernhardt w Paryżu - mówił Cybulski złapany przez dziennikarzy Polskiego Radia na lotnisku przed wylotem do Francji w 1960 roku.

Tragiczny koniec

Dzień przed śmiercią 8 stycznia 1967 roku pod kołami pociągu na wrocławskim dworcu, Cybulski dostał propozycję zagrania w amerykańskiej telewizyjnej wersji "Tramwaju zwanego pożądaniem" na podstawie sztuki Tennessee Williamsa.

Otwierały się przed nim nowe możliwości kariery, osierocił synka. Wydaje się, że miał po co żyć. Nieszczęśliwy wypadek był więc z pewnością efektem nieuwagi Cybulskiego, który, jak całe jego pokolenie, zawsze gdzieś pędził, przed czymś uciekał, gdzieś się spieszył. 

Uderzający pozostaje fakt, że niedługo po nim zaczęli odchodzić kolejni wybitni przedstawiciele pokolenia wychowanego w czasie wojny, często w tragicznych okolicznościach. Byli to: jego przyjaciel Bogumił Kobiela, pisarz Marek Hłasko, kompozytor Krzysztof Komeda czy producent Wojciech Frykowski. Wszyscy zginęli w 1969 roku.

Zbigniew Cybulski w chwili śmierci miał niecałe 40 lat. Co mógłby osiągnąć, gdyby wtedy zdążył na pociąg? O jego wzlotach i upadkach w programie Hanny Marii Gizy z 2012 roku rozmawiają Mariola Pryzwan i Dorota Koman.

az

Film oparty na autentycznej historii

Scenariusz filmu napisali przyjaciele – aktorzy: Zbigniew Cybulski i Bogumił Kobiela (pojawiający się w napisach końcowych jako trzeci współautor znany pisarz Wilhelm Mach jest tylko figurantem, którego Tadeusz Konwicki, kierujący wtedy studiem filmowym "Kadr", poprosił o wsparcie projektu, licząc na przekonanie w ten sposób do niego władz kinematografii) na podstawie autentycznych wydarzeń z życia Cybulskiego.

W czasie gdy Cybulski i Kobiela wspólnie prowadzili w Gdańsku słynny na całą Polskę teatrzyk satyryczny Bim-Bom (w filmie występujący pod nazwą Tik-Tak), Cybulski poznał i obdarzył przelotnym uczuciem córkę konsula francuskiego Francoise Buron, która chętnie przychodziła oglądać ich występy. Miłość nie rozwinęła się jednak, przede wszystkim z powodu wyjazdu młodej Francuzki.

Debiut reżyserski

"Do widzenia, do jutra" to debiut reżyserski Janusza "Kuby" Morgensterna, który jednak miał za sobą już kilkuletnie doświadczenie na planie filmowym w charakterze asystenta i II reżysera przy takich filmach Andrzeja Wajdy jak "Kanał" (1956), "Popiół i diament" (1958) czy "Lotna" (1959). Jako osobisty przyjaciel Zbigniewa Cybulskiego zdecydował się zrealizować film pozornie pozbawiony tematyki politycznej na podstawie jego noweli, ponieważ inne, bardziej "poważne" projekty reżysera spotykały się w tamtym czasie z odmową władz kinematografii.

Aktorzy

Cybulski gra w filmie Jacka – aktora teatrzyku Tik-Tak, czyli samego siebie. W rolę pięknej Francuzki o imieniu Margueritte wcieliła się szesnastoletnia Teresa Tuszyńska. Partnerują im takie osobistości jak młodziutki Roman Polański, Jacek Fedorowicz czy obsadzeni w rolach epizodycznych Adam Pawlikowski i Krzysztof Komeda.

Portret artystycznej bohemy 

Film ma charakter lekkiej historyjki o młodzieńczej miłości, a jego tematem jest zderzenie szaleńczo zakochanego Jacka z podchodzącą do uczuć jak do zabawy rozpieszczaną Margueritte. Wszystko podane jest w formie nieco sztucznej, ale mimo to interesującej. Najważniejszym walorem filmu jest to, że portretuje on pewien wycinek współczesnej rzeczywistości, ten, który twórcy znali najlepiej.

- Ten film czerpie z moich doświadczeń ze znajomości ze środowiskiem zgromadzonym wokół Bim-Bomu – mówił Janusz Morgenstern w Polskim Radiu, w audycji Anny Stempniak.

Drugie dno

Pozornie błaha opowieść o młodzieńczej miłości, ma oczywiście drugie polityczne dno, skoro powodem nieszczęścia zakochanych jest nie tylko ich lekki stosunek do życia, ale także żelazna kurtyna, która ostatecznie rozdziela polskiego aktora od pięknej córki francuskiego dyplomaty.

Walory filmu

Ponadto, co częste w przypadku najwybitniejszych filmów zaliczanych do nurtu polskiej szkoły filmowej, niewątpliwym walorem filmu, obok świetnego aktorstwa i reżyserii, jest warstwa wizualna. Zdjęcia Jana Laskowskiego są bardzo nastrojowe i mają zasadniczy wpływ na odbiór dzieła.

Jeszcze jednym czynnikiem wpływającym na wyjątkowość obrazu Morgensterna jest muzyka, skomponowana przez, również debiutującego na dużym ekranie, Krzysztofa Komedę. Już w pierwszym filmie Komeda dał popis swojego autorskiego języka muzycznego, który można określić jako liryczny jazz. Kompozycje Komedy dopełniają szczególny nastrój filmu, który wyróżnia się spośród innych filmów polskiej szkoły także językiem wizualno-muzycznym, który na dobrą sprawę jest bliższy filmom rozpoczynającej się właśnie w 1960 roku francuskiej nowej fali.

az