Historia

Isaac Bashevis Singer. Cząstka Warszawy pozostała w nim na zawsze

Ostatnia aktualizacja: 24.07.2022 05:45
24 lipca 1991 roku zmarł Isaac Bashevis Singer, pisarz, laureat Literackiej Nagrody Nobla z 1978 roku. - Kiedy mówię "Warszawa", to oczami duszy widzę dawną żydowską Warszawę. Widzę dawne żydowskie ulice, kramy, bożnice, domy, targowiska, podwórka pełne żydowskich mieszkańców. Wbrew temu, co wiem […] nie potrafię sobie przedstawić Warszawy jako zwałów gruzu [….] - podkreślał Izaak Bashevis Singer w 1944 roku.
Izaac Bashevis Singer
Izaac Bashevis SingerFoto: Israel Press and Photo Agency/Dan Hadani collection, National Library of Israel / CC BY 4.0

Pisał głównie w jidysz. W mowie noblowskiej podkreślił, że nagrodę traktuje jako "uznanie dla jidysz - języka wygnania, języka bez ziemi, języka bez granic. Języka, w którym nie ma słów dla wyrażania takich pojęć jak broń, amunicja, musztra, taktyka działań bojowych. Jidysz to mądry i skromny język zalęknionego, ale nie tracącego nadziei człowieka".

"Każda ulica jest Krochmalną"

Urodził się w żydowskiej rodzinie w Leoncinie niedaleko Nowego Dworu Mazowieckiego 14 lipca 1902 lub 1904 roku. W 1907 roku rodzina przeprowadziła się do Radzymina, gdzie 40 procent mieszkańców stanowili Żydzi. Rok później Singerowie przeprowadzili się do Warszawy i zamieszkali przy ulicy Krochmalnej 10. W 1917 roku Izaac z matką i bratem wyjechali do jej rodziny do Biłgoraja, a Izaac wrócił do Warszawy w 1921 roku. Pracował jako nauczyciel hebrajskiego i jako korektor w czasopiśmie "Literarisze Bleter".

Zadebiutował w 1925 roku opowiadaniem "Na starość". Pierwsza powieść "Szatan w Goraju" została opublikowana w 1935 roku. 


Posłuchaj
44:57 biografia i twórczość izaaka baszewisa singera___v2019013968.mp3 Izaac Bashevis Singer, pisarz języka jidysz, niezrównany opowiadacz świata, na który podczas II wojnie światowej przyszła zagłada. O tajemnicach  Singera, a także o małym świecie, który go ukształtował, zanim ruszył w wielki świat, opowiedzą prof. Monika Adamczyk-Garbowska, tłumaczka utworów Singera i wykładowczyni UMCS oraz dr Hanna Węgrzynek z powstającego muzeum Getta Warszawskiego. (PR, 14.07. 2019)
 

W tym roku wyjechał z Polski, do której nigdy nie wrócił. Zamieszkał w Nowym Jorku. Pracował jako dziennikarz, korektor i tłumacz.

– Isaac Bashevis Singer opuścił Polskę w wieku 31 lat i później pisał o kraju, który zostawił, o świecie polsko-żydowskim i o Warszawie. Dla niego pisarskim adresem była Warszawa i ulica Krochmalna – tłumaczyła w audycji "Letni Wieczór z Jedynką pod Gwiazdami" Agata Tuszyńska, autorka książki "Singer. Pejzaże pamięci".

Agata Tuszyńska zaznaczyła, że przed wojną ulica ta znajdowała się w dzielnicy zamieszkiwanej przez żydowską biedotę.

– Singer mówił, że zawsze, gdy jedzie dorożką, wszystko jedno czy jest to Montreal, czy Nowy York, to zawsze czuje, jakby jechał po Krochmalnej – mówi Agata Tuszyńska.

Świat chasydów, świat nieistniejący

- Kiedy mówię Warszawa, to oczami duszy widzę dawną żydowską Warszawę. Widzę dawne żydowskie ulice, kramy, bożnice, domy, targowiska, podwórka pełne żydowskich mieszkańców. Wbrew temu, co wiem […] nie potrafię sobie przedstawić Warszawy jako zwałów gruzu [….] - podkreślał Izaak Bashevis Singer już w 1944 roku.

Pisarz nie sprawdził nigdy, co się stało z miejscami, które opuścił. Co się stało ze światem, który zniszczyła niemiecka nawałnica. Podkreślał, że nie umie wrócić do Polski, która stała się "cmentarzem żydowskiego narodu".

Posłuchaj
29:36 warszawa singera___v2011001021_tr_0-0_10196160017d9c04[00].mp3 Warszawa Singera - Andrzej Matul rozmawia z Janem Jagielskim z Żydowskiego Instytutu Historycznego: wizja Warszawy w utworach Isaaca Singera. W audycji także wypowiedzi Agaty Tuszyńskiej. (PR, 29.08.2011)

Proza Izaaca Bashevisa Singera pełna jest religijno-filozoficznych problemów moralnych, konfliktów ortodoksyjnych i zasymilowanych Żydów. Singer przywoływał do życia nieistniejący już świat chasydów ze wschodniej Polski. Jedną z najbardziej znanych jego powieści jest wydany w 1960 roku "Sztukmistrz z Lublina", "historia o buncie i akceptacji, o wahaniu poprzedzającym wybór właściwej drogi i o zmaganiach z własną tradycją".

im

Czytaj także

Bruno Schulz. "Wszystko, czego ten pisarz się dotknął, powinno być sygnowane słowem tajemnica"

Ostatnia aktualizacja: 12.07.2022 06:00
Pochodzący z Drohobycza Bruno Schulz był wyjątkowym artystą: tworzył niepokojące grafiki i pisał tajemnicze opowiadania. Dziś mija 130. rocznica jego urodzin. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bruno Schulz. Jak zamordowano geniusza

Ostatnia aktualizacja: 19.11.2021 06:00
19 listopada 1942 roku w żydowskim getcie w Drohobyczu gestapowcy zastrzelili Brunona Schulza, pisarza, malarza, grafika, jednego z najwybitniejszych polskich twórców XX wieku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Nie chciał mówić wprost". Stanisław Lem i trauma wojny

Ostatnia aktualizacja: 27.03.2023 05:45
– Wszystko wskazuje na to, że Lem spędził we lwowskim getcie wiele miesięcy – mówiła prof. Agnieszka Gajewska w jednym z wywiadów opublikowanych w serwisie specjalnym portalu Polskiego Radia galaktykalema.pl. O tym dramatycznym, dotychczas mało znanym, etapie biografii Stanisława Lema – o czasie II wojny światowej – dziś wiemy już znacznie więcej.  
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Byli sąsiadami: ludzkie wybory i zachowania w obliczu Zagłady". Wystawa w Warszawie

Ostatnia aktualizacja: 19.04.2022 05:45
19 kwietnia br., w 79. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim, na skwerze ks. Jana Twardowskiego w Warszawie została otwarta wystawa przygotowana przez United States Holocaust Memorial Museum we współpracy z Domem Spotkań z Historią: "Byli sąsiadami: ludzkie wybory i zachowania w obliczu Zagłady". 
rozwiń zwiń