Kasata zakonu, po 200 latach wspaniałej historii, wiąże się z legendą o nieziemskich bogactwach zgromadzonych przez templariuszy. Legenda, która w dużej mierze była prawdą. Główni sprawcy tego dramatu, czyli ówczesny król Francji, Filip IV Piękny i papież Klemens V bez wątpienia zarobili ogromne sumy na likwidacji zakonu.

Wydarzenie bez precedensu

Historia ta ma swój początek 13 października 1307, kiedy to o świcie rozpoczęto we Francji aresztowania templariuszy. Działano szybko i skutecznie.

- Był to akt zaskakujący całą ówczesną opinię i duchowną i świecką. Objął niesłychane jak na owe czasy liczbę ludzi. Kilka tysięcy templariuszy o tej samej godzinie wyciągnięto z posłań i wtrącono do więzień - mówił w audycji Agnieszki Steckiej historyk prof. Tadeusz Rosłanowski.

Zakon oskarżono o herezję, czary, innowierstwo, świętokradztwo, rozpustę, sodomię, a nawet kult bożka Bafometa. Sam rulon pergaminu, na którym spisane zostały protokoły przesłuchań mierzył 22 metry długości.

Zarzuty próbowano postawić od razu, ale nie do końca legalnie. Jako zakon templariusze podlegali bezpośrednio papieżowi i procedurom prawa kanonicznego. Tymczasem francuski kanclerz Wilhelm de Nogaret pozwolił sobie na akt niesłychany – wszystkich wybitnych rycerzy próbował postawić przed komisjami świecko-duchownymi, łącząc w ten sposób poza prawem władzę świecką z inkwizycją duchową.

- To dość szybko wywołało opór. Chociaż przyznać trzeba, że na początku wszyscy templariusze przyznali się do stawianych zarzutów – skomentował historyk.

Wkrótce potem zareagował papież Klemens V, rozpoczynając najdziwniejszy moment tej historii. W roku 1308 zaczęto tworzyć kościelne komisje, które przeprowadzały proces. Po czterech latach wydano wyrok.

Kasata

W bulli "Vox in excelso"  22 marca 1312 papież ogłosił wobec ojców Kościoła zebranych na soborze w Vienne pod Lyonem, że zakon ulega kasacie. Wedle głowy chrześcijaństwa templariusze stali się przyczyną poważnego zgorszenia, którego nie dałoby się zażegnać, póki by zakon istniał.

Po przyznaniu się do winy wielki mistrz Jakub de Molay i jego najbliżsi zginęli na stosie 18 marca 1314.

- Templariusze sądzili, że przyznanie się do winy przed inkwizycją uratuje im życie - powiedział prof. Rosłanowski.

Jednak zakon miał bardzo wielu wrogów. Od bardzo dawna był na pieńku z papiestwem, nie mówiąc już o władzy świeckiej.

Tajemnica poliszynela

W rzeczywistości w latach 1311-1312 w Vienne został ubity targ między papieżem, a królem Francji – potężnie zadłużonym u templariuszy.

- Była to transakcja wiązana. Z jednej strony Klemens V rozwiązał zakon templariuszy, ale równocześnie przekazał jego dobra konkurentom templariuszy – joannitom. W zamian za to zgodził się by król Francji otrzymał miasto Lyon, należące w tym czasie do papiestwa - tłumaczył na antenie Polskiego Radia prof. Rosłanowski - tym samym zakończono wielki spór między koroną francuską, a papiestwem.

Przekleństwo templariuszy

Legenda głosi, że tuż przed śmiercią Jakub de Molay miał wykrzyczeć: "Papieżu Klemensie, królu Filipie, rycerzu Wilhelmie! Nim rok minie spotkamy się na sądzie bożym!".

Przekleństwo spełniło się znacznie szybciej. Papież zmarł miesiąc później z powodu dyzenterii. Kilka miesięcy później w niewyjaśnionych okolicznościach odeszli król Filip Piękny i kanclerz Wilhelm de Nogaret.

Legendarny skarb

Jednym z ulubionych tematów zwolenników teorii spiskowych są rzekomo głęboko ukryte wielkie skarby templariuszy.

Najprawdopodobniej jednak żadnego skarbu nigdy nie było. Przynajmniej nie wyobrażanej góry złota i kosztowności.

Bogactwo zakonu leżało w posiadanej ziemi i udzielonych królowi pożyczkach. Brzęczące resztki zostały dyskretnie rozgrabione podczas procesu. To co zostało, przepisano na zakon joannitów.

Szczytem ironii i absurdu był proces, w którym niewinni i niezwykle zasłużeni dla chrześcijaństwa templariusze, byli torturowani i zabijani na rozkaz arcypobożnego króla i głowy Kościoła.

mjm

24 maja 1337 roku król Francji Filip VI Walezjusz ogłosił konfiskatę angielskiego lenna Gujenny, co rozpoczęło wojnę stuletnią.

Wojna stuletnia naprawdę trwała lat 116 i była to nie jedna wojna, a seria konfliktów zbrojnych toczonych z przerwami pomiędzy królestwami Anglii i Francji.

Régine Pernoud, francuska mediewistka, jako przyczynę wybuchu wojny wskazuje Eleonorę Akwitańską, którą nazywa odpowiednikiem Heleny Trojańskiej. Małżeństwo dziedziczki Akwitanii z hrabią Andegawenii i przyszłym królem Anglii Henrykiem II Plantagenetem w 1152 roku stworzyło zupełnie nową sytuację geopolityczną między Anglią i Francją. Nie dość, że król angielski stał się najpotężniejszym wasalem Francji, pod którego władzą znalazła się połowa francuskiego królestwa, to ów mariaż stworzył podstawę angielskich pretensji do francuskiej korony.

Takiej interpretacji wydarzeń przeciwny jest dr hab. Jerzy Pysiak z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, który na antenie Polskiego Radia podkreślał, że od tych wydarzeń do wybuchu wojny minęło blisko 200 lat. Zdaniem historyka konflikt miał podłoże w kryzysie sukcesyjnym, jaki dotknął Francję w pierwszej połowie XIV wieku. Bezpotomna śmierć synów Filipa Pięknego sprowokowała angielskiego króla Edwarda III do wysunięcia pretensji do francuskiego tronu.

Wszelkiej maści dyskusje prawne, dyplomatyczne, traktatowe, a także zawiłości dynastyczne i wreszcie konflikty miały miejsce w ciągu następnego stulecia w stosunkach angielsko-francuskich. To czas wielkich bitew, legendarnych zwycięstw i sromotnych klęsk. Wewnętrznych niepokojów, buntów, politycznych rozgrywek i nieoczekiwanych zmian aliansów.

Współczesna narracja o wojnie stuletnie została całkowicie zdominowana przez narrację anglosaską. Według niej wojna stuletnia to pasmo wielkich zwycięstw Anglii i ciągłe klęski Francji. Skoro jednak było tak dobrze, to dlaczego konflikt trwał przeszło sto lat?

O genezie, skutkach i punktach zwrotnych wojny stuletniej posłuchaj w audycji z cyklu "Kryzys wieku średniego".

Chlodwig urodził się około 466 roku. Pochodził od na wpół legendarnego przodka Merweusza, od którego imienia pochodzi nazwa dynastii Merowingów. W 481 roku przejął po ojcu Childeryku władzę nad germańskim plemieniem Franków, a dokładniej nad jego salickim szczepem.

- W V wieku istniały wtedy dwa światy: cywilizacji i barbarzyństwa. Poziom życia obywateli dawnego Imperium Romanum był zdecydowanie wyższy niż plemion germańskich – mówił prof. Henryk Samsonowicz w audycji "Widnokrąg".

Czym różniły się te dwa światy? Posłuchaj audycji "Widnokrąg".

Pierwsze podboje

- Zmiany nastąpiły, kiedy plemiona germańskie rozbiły państwo Hunów, które po zadanej mu klęsce przestało odgrywać jakąkolwiek rolę. Zniszczenie tego państwa spowodowało, że wiele plemion, w tym słowiańskich, zostało wchłoniętych przez państwo rzymskie – dodał prof. Henryk Samsonowicz. - Wtedy rozpoczęły się wędrówki ludów po całej Europie. Ta sytuacja szczególnie długo utrzymywała się na terenie Galii.

Chlodwig był świetnym wodzem. W 486 roku w bitwie pod Soissons pokonał ostatniego namiestnika rzymskiego Syagriusza, który władał plemieniem Galo-Rzymian. Po śmierci patrycjusza cała północna Galia dostała się pod panowanie Franków. Chlodwig zwyciężył także Wizygotów, których odepchnął za linię Pirenejów.

Jakie plemiona zamieszkiwały terytorium Galii i jakie relacje łączyły ich z Frankami? Dowiedz się tego z audycji "Widnokrąg".

Chrzest Chlodwiga

W 493 roku Chlodwig ożenił się z burgundzką księżniczką Klotyldą, która była oddaną chrześcijanką. Pomimo nalegań żony Klotyldy, nie kwapił się z przyjęciem chrztu. W 496 roku pod Tolbiac doszło do starcia pomiędzy nim a Alemanami, którzy na terenie Galii byli największymi wrogami Franków.

Z przebiegiem tej zwycięskiej dla Franków bitwy wiąże się pewna legenda. Jaka? Posłuchaj audycji "Kronika dwóch tysiącleci. Starożytność lata 480-500".

W Boże Narodzenie 496 roku, Chlodwig wraz z kilkoma tysiącami żołnierzy, przyjął chrzest w katedrze w Reims z rąk biskupa Remigiusza.

- Chrzest Chlodwiga był wkroczeniem do cywilizacji, rozumianej nie tylko w sferze ducha, ale również szeroko rozumianej tradycji śródziemnomorskiej. Chrzest był wtedy wyznacznikiem wyższej cywilizacji – komentował prof. Henryk Samsonowicz.

Dzięki przyjęciu chrztu Chlodwig pozyskał sobie sympatię ludności gallorzymskiej, która była wyznania katolickiego, szczególnie jej wyższych sfer i żołnierzy wchodzących w skład jego armii. Zdobył także przychylność cesarza Bizancjum i związał się z Rzymem. Za namową żony, Chlodwig zdecydowanie odrzucił arianizm - herezję wyznawaną przez niektóre plemiona germańskie.

Po przyjęciu chrztu Frankowie stali się najpotężniejszym organizmem państwowym na terenie zachodniej części byłego imperium rzymskiego. Zaczęli kształtować patrymonialny model państwa, w którym władca traktował państwo jak swoją własność.

Wojna z Wizygotami

W 507 roku, Chlodwig, przeciągnął na swoją stronę Burgundów i rozpoczął działania wojenne przeciw Wizygotom. Samemu wydarzeniu nadał znaczenie świętej wojny z heretykami, do której wezwał wszystkich wiernych Kościoła. Do decydującej walki doszło pod Vouille w okolicach Poitiers, podczas której zginął wizygocki król Alaryk II.

Jak przebiegała bitwa pod Vouille z 507 roku? Posłuchaj audycji "Kronika dwóch tysiącleci. Średniowiecze lata 500-520".

- Różnica między tymi dwoma państwami była zasadnicza, pomimo tego, że oba były rządzone przez plemiona germańskie – wyjaśnił prof. Tadeusz Rosłanowski w audycji "Kronika dwóch tysiącleci. Średniowiecze lata 500-520". - Na kilka lat przed bitwą Chlodwig uporządkował sprawy wewnętrzne państwa.

Według kronikarza Grzegorza z Tours, tuż po zwycięstwie pod Vouille, Chlodwig przyjął uroczyste zwycięstwo od cesarza bizantyjskiego Anastaziusza, które wręczyło mu dyplom podnoszący go do rangi honorowego konsula rzymskiego. Otrzymał również purpurowy płaszcz i diadem.

Jedyny władca Franków

Na podstawie pokoju zawartego z Wizygotami w 509 roku, władca Franków otrzymał Akwitanię i Owernię. Wizygoci zatrzymali Septymanię, zaś Prowansja przypadła Teoderykowi Ostrogockiemu. Chlodwig zamieszkał w Paryżu, który od tej chwili stał się ośrodkiem miejskim o prestiżowym znaczeniu. Jednak Chlodwig nie był jedynym władcą na terytorium Galii. Pozostałe części, położone głównie na wschodzie Galii, znajdowały się pod władaniem jego dalszych krewnych. Po pokonaniu kuzynów w 509 roku, Chlodwig został jedynym władcą Franków.

- Chlodwig stworzył terytorialne i państwowe podstawy dzisiejszej Francji – powiedział prof. Henryk Samsonowicz.

Jak funkcjonowało państwo Chlodwiga i na czym polegała jego nowoczesność? Dowiedz się tego z audycji "Widnokrąg".

Chlodwig zmarł 27 listopada 511 roku.

seb

Potyczka ta - niedaleko miejscowości Rouvray-Sainte-Croix położonej niedaleko Orleanu we Francji - nazwana w historiografii "bitwą o śledzie" rozegrała się 12 lutego 1429 roku podczas wojny stuletniej.

- Przyczyny wybuchu tego konfliktu zbrojnego pomiędzy Anglią a Francją są bardzo złożone. Przyczyną był kryzys sukcesyjny, jaki dotknął Francję w I połowie XIV wieku - mówił w audycji "Wojna stuletnia" prof. Jerzy Pysiak.

Oblężenie Orleanu

Orlean w czasie wojny stuletniej był najdalej wysuniętym na północ miastem Francji, które nie zostało zdobyte przez Anglików. Zdobycie miasta przez najeźdźców miało strategiczne znaczenie. Orlean był siedzibą tzw. stronnictwa Armaniaków, którzy popierali prawowitego króla Francji Karola VII z dynastii Walezjuszy, zwanego też delfinem.

Anglicy i ich sojusznicy Burgundczycy rozpoczęli w październiku 1428 roku oblężenie Orleanu. Liczyli na to, że podobnie jak w przypadku innych francuskich miast położonych na północy kraju, uda się wykończyć mieszkańców i obrońców głodem, a następnie zająć miasto. Ku zdziwieniu agresorów, Orleańczycy postanowili zamknąć bramy miasta i poczekać na odsiecz.

Dostawa zaopatrzenia

Podczas oblężenia Orleanu przez wojska angielskie w czasie wojny stuletniej, Anglicy zatrzymali się niedaleko miejscowości Rouvray-Sainte-Croix na północ od Orleanu.

Wielomiesięczne oblężenie generowało koszty także po stronie najeźdźcy. Rycerze angielscy i burgundzcy byli coraz bardziej wymęczeni. Na rozkaz angielskiego króla Henryka VI Lancastera z Paryża pod dowództwem angielskiego namiestnika Normandii Johna Fastolfa wyruszył konwój z zaopatrzeniem. W jego skład oprócz broni i amunicji wchodziło także... kilkaset beczek ze śledziami dla wygłodniałych żołnierzy. Konwój stanowiło około 300-400 rycerzy.

Atak Francuzów

Zmierzający w stronę Orleanu oddział został zauważony przez hrabiego Clermont Karola I. Postanowił on zaatakować Anglików, używając do tego swoich żołnierzy oraz szkockich posiłków Lorda Wielkiego Konstabla Szkocji Johna Stewarta. Połączone siły liczyły około 3-4 tysięcy żołnierzy piechoty i kawalerii.

Plan Francuzów powiódłby się, gdyby w ich oddziałach nie doszło do pewnej niesubordynacji. John Stewart, nie czekając na instrukcje Karola I, zadecydował o rozpoczęciu ataku szkockiej piechoty na pozycje angielskie. Sytuację natychmiast wykorzystali angielscy łucznicy i kusznicy, którzy schowali się za pośpiesznie zbudowaną barykadą z przewróconych wozów. Ponadto na rozkaz Fastolfa z ostrzy sformowano obronę przed nacierającą kawalerią.

Anglicy, pomimo kilkukrotnej przewagi Francuzów, wygrali walkę. Po stronie francuskiej poległo około 400 rycerzy, w tym sam John Stewart, kiedy po stronie angielskiej... zaledwie czterech. Czara goryczy przelała się, kiedy okazało się, że większość zaopatrzenia konwoju stanowiła nie broń, tylko jedzenie. Winą za porażkę obarczono Karola I, który wkrótce wraz z około dwoma tysiącami żołnierzy opuścił Orlean, przyczyniając się do osłabienia morale i sił obrońców miasta.

- Francja podczas wojny stuletniej niemal aż do końca, do II połowy XV wieku ponosiła wyłącznie spektakularne porażki na polu bitwy. Należy do niej zaliczyć także bitwę o śledzie - dodał prof. Jerzy Pysiak.

Przepowiednia Joanny d'Arc

Według legendy tego samego dnia miało nastąpić spotkanie Joanny d’Arc z Robertem de Baudricourt - dowódcą garnizonu wojskowego w miejscowości Vaucouleurs. Joanna miała przepowiedzieć, że według jej wizji, wojska delfina odniosą tego dnia porażkę. Dziewczyna zagroziła, że jeśli nie przedostanie się do Orleanu, nastąpią kolejne klęski po stronie Francji. Kiedy wieści o przegranej dotarły do Roberta, ten natychmiast umożliwił jej spotkanie z Karolem VII i przedostanie się do miasta.

Bitwa o śledzie była najważniejszym starciem podczas oblężenia Orleanu, które się rozpoczęło w październiku 1428 roku i trwało do końca kwietnia 1429 roku, gdy Joanna d’Arc oswobodziła miasto.

Ostatecznie zmagania pod Orleanem okazały się dla Francji zwycięskie i stanowiły punkt zwrotny wojny stuletniej. Posłuchaj audycji "Nieznane o znanych".

seb