Hollywood założył Harvey Henderson Wilcox w 1886 roku, a w 1910 miasteczko stało się dzielnicą Los Angeles. Na początku XX wieku zaczęli osiedlać się tam amerykańscy filmowcy. W Hollywood mieli doskonałą pogodę i warunki do kręcenia filmów. Mogli się również ukryć przed agentami nowojorskiego firmy, która posiadając patenty na wynalazki umożliwiające kręcenie i projekcję filmów, ściągała za ich wykorzystywanie wysokie opłaty.

Na początku lat 20., aby promować nowo powstające osiedle mieszkaniowe Hollywoodland, inwestorzy i firma deweloperska Woodruff and Shoults, zdecydowali się zbudować reklamę widoczną w całym Los Angeles. Idealnym miejscem na taką konstrukcję okazało się południowe zbocze góry Lee w Griffith Park, na północ od Mulholland Highway.

Zaprojektowano napis "HOLLYWOODLAND" składający się z liter o wysokości 15 metrów i szerokości 9,4 metrów. Aby napis mógł powstać, należało najpierw zbudować drogę. Następnie wnieść na górę niezbędne rusztowania oraz wkopać słupy na kable doprowadzające prąd. Przy pracach trwających dwa miesiące zatrudniono około setki robotników. Budowa napisu kosztowała 21 tys. dol. (obecnie byłoby to około 250 tys. dol.).

Całość wykonano z metalowych płatów rozpiętych na rusztowaniach z rur, kabli i słupów telefonicznych. Napis był podświetlany przez 4 tys. żarówek zainstalowanych na krawędziach liter. O to, aby wszystkie świeciły, dbał pracownik, który zamieszkał w domku za pierwszą litera L.

Reklama została oficjalnie odsłonięta 13 lipca 1923 roku. Słabnąca sytuacja finansowa firmy deweloperskiej, będącej właścicielem szyldu, doprowadziła do jego zaniedbania, a okoliczni mieszkańcy domagali się usunięcia napisu . Rada miasta Los Angeles postanowiła wziąć szyld po opiekę i naprawić go. Stało się to w 1949 roku i wtedy też usunięto końcówkę "LAND" – napis nie miał już reklamować jednego osiedla, ale całą dzielnicę.

W 1978 roku gwiazdor rocka Alice Cooper rozpoczął akcję na rzecz całkowitego odnowienia napisu. Oprócz muzyka na nowe litery – każda po 27,7 tys. dolarów – złożyło się jeszcze ośmiu darczyńców. Całą konstrukcję wymieniono na stalową. Nowe litery, które można podziwiać do dziś, mają 14 metrów wysokości (a więc o metr mniej niż litery oryginalne), a całość rozciąga się na długości 110 metrów.

Od 1992 roku szyldem opiekuje się organizacja non-profit The Hollywood Sign Trust. Oprócz gromadzenia funduszy na prace renowacyjne, stowarzyszenie zajmuje się także edukacją o znaczeniu historycznym i kulturowym tego obiektu.

Zagrożeniem dla istnienia napisu stała się próba sprzedaży pozostającej w rękach prywatnych właścicieli ziemi, na której znajduje się szyld. Z uwagi na świetną lokalizację, pojawili się deweloperzy, którzy chcieli wykupić teren i na miejscu białych liter zbudować luksusowe rezydencje. Proponowano także inne rozwiązania, jak choćby powiększenie i przekształcenie znaku w hotel.

Władze miasta i obrońcy napisu rozpoczęli zbiórkę pieniędzy, aby odkupić ziemię od prywatnych właścicieli. Wymagane 12,5 mln dolarów uzbierano w kwietniu 2010 roku dzięki wsparciu m.in. Stevena Spielberga, Toma Hanksa czy firmy jubilerskiej Tiffany. Jednym z ostatnich i jednocześnie najhojniejszych darczyńców był wydawca magazynu "Playboy" Hugh Hefner. Przekazał on na ratowanie napisu 900 tys. dolarów.

W 2012 roku, z myślą o zbliżającej się 90. rocznicy powstania, napis przeszedł gruntowną renowację. Litery zostały zabezpieczone przed korozją i pokryte nową warstwą białej farby – na dziewięć liter zużyto jej ponad 950 litrów. Całkowity koszt prac wyniósł 175 tysięcy dolarów.

PAP/mk

Z życiem Poli Negri wiąże się wiele legend. W biografii aktorki kwestią sporną była nawet data jej urodzenia. Na jej nagrobku widnieje 31 grudnia 1899 roku, w innych źródłach pojawiały się kolejne sprzeczne daty. Ostatecznie do metryki aktorki z datą 22 grudnia 1896/3 stycznia 1897 roku (w Królestwie Polskim obowiązywało podwójne datowanie) dotarła Wiesława Czapińska.

Droga do fabryki snów

Kiedy Pola była jeszcze małą dziewczynką jej ojca zesłano na Sybir. W 1902 roku wraz z matką przeniosła się do Warszawy. Tam dziewczynka chodziła do szkoły baletowej i uczęszczała na lekcje aktorstwa. Szybko zauważono jej talent. Pseudonim przybrała od modnej wtedy włoskiej poetki Ady Negri. Na deskach teatru pierwszy raz wystąpiła 1 września 1912. Zagrała wtedy Klarę w "Ślubach panieńskich" w Teatrze Małym w Warszawie. Z kolei jej debiut filmowy miał miejsce w 1914 roku w "Niewolnicy zmysłów".

Kilka lat później wyjechała do Berlina. Najbardziej wartościowe artystycznie filmy z jej udziałem to te z okresu niemieckiego, m.in.: "Oczy mumii Mia", "Carmen", "Madame du Barry", "Sumurun". Z Berlina w wieku 25 lat wyruszyła na podbój Hollywood.

– Pola Negri wniosła do Hollywood powiew czegoś nowego, czegoś innego – słyszymy w audycji Anny Arwaniti z cyklu "Biografia dźwiękowa" w 1997 roku. – Ona nie dała się do końca zmienić. Pozostała dziewczyną z charakterem.

Okres lat 20. XX wieku był czasem rozkwitu jej kariery. Wówczas nagrała aż 20 filmów zarabiając milion dolarów rocznie. – Potrafiła być i zabawna i tragiczna – słyszymy w audycji. – Ernst Lubitsch, jej długoletni reżyser, nie pracowałby z byle kim.

"Kobieta bezwstydna" (ang. "A Woman of the World") – amerykański film niemy z 1925 roku, Pola Negri w roli głównej

Gwiazda światowego formatu

Pierwszego męża poznała, gdy jechała z Warszawy do Berlina w 1919 roku. Wówczas została zatrzymana przez komendanta Straży Granicznej, podporucznika Eugeniusza Dąmbskiego, który zarekwirował kopię jej pierwszego filmu "Niewolnica zmysłów”. Jeszcze w listopadzie tego samego roku para pobrała się. Jednak ten związek  rozpadł się już w 1922 roku. Pola Negri bez wątpienia była kochliwą kobietą. W swoich pamiętnikach sama wspomina o ponad czterdziestu kochankach, w tym o Charlie Chaplinie i Rudolfie Valentino. Jednak wszystkie jej związki prędzej, czy później się rozpadały.

– Życie prywatne Poli Negri, acz pozornie atrakcyjne, było życiem kobiety bardzo nieszczęśliwej – słyszymy w audycji Anny Arwaniti. – Ona nigdy nie osiągnęła tego, co nazywa się szczęściem.

Jak przystało na prawdziwą gwiazdę Pola Negri nie stroniła od ekstrawagancji. Stworzyła swój niepowtarzalny styl: malowała paznokcie, narzucała trendy w makijażu, a także nosiła oryginalne jak na tamte czasy buty.

Odeszła w samotności

Pola Negri była królową filmów niemych. Kiedy te zostały udźwiękowione, aktorka musiała ustąpić miejsca młodszemu pokoleniu. Wówczas wróciła do Niemiec. Kiedy do władzy doszli naziści, zakazano angażowania jej do filmów w związku z jej rzekomym żydowskim pochodzeniem. Podobno w jej sprawie osobiście interweniował sam Adolf Hitler. Wówczas zagrała jeszcze w kilku dobrych filach: w "Mazurce", czy "Tangu Notturno".

Ostatni raz na ekranie pojawiła się w 1965 roku. W 1970 roku opublikowała jeszcze swoje wspomnienia o wiele mówiącym tytule: "Pamiętniki gwiazdy". Pola Negri żyła 90 lat – zmarła 1 sierpnia 1987 roku w San Antonio w USA. Od 2007 roku Lipnowskie Towarzystwo Kulturalne organizuje festiwal "Pola i inni", w czasie którego przyznaje nagrody "Politki".

– Kiedy przeglądam gwiazdozbiór ludzi, których podziwiam i wielbię to Pola Negri znajduje się w czołówce – mówił o aktorce Bogusław Kaczyński. – Może dlatego, że była dziewczyną, która urodziła się w bardzo ubogiej rodzinie i która dzięki własnemu zapałowi, dzięki rzuceniu wszystkiego na szalę światowej kariery, tę światową karierę osiągnęła.

Posłuchaj wspomnień o panience z Lipna na Kujawach, która zawojowała Hollywood

mb

Podobno uwielbiał sałatki owocowe, motocykle, jazdę na łyżwach i teatr, a denerwowały go… kobiety. Był zagorzałym fanem samochodów i wyścigów samochodowych jednak w ostatnim wywiadzie, którego udzielił, James Dean przestrzegał młodych ludzi przed brawurową jazdą autem. Argumentował, że życie, które być może ocalą prowadząc ostrożnie, może należeć do niego. Miał ogromny talent aktorski, a także… sporo tupetu. Ostatnim filmem, w którym zagrał, był "Olbrzym". Obraz ten miał jednak swoją premierę w 1956 roku, już po śmierci aktora.

"Aktorstwo było miłością jego życia"

Niektórzy twierdzą, że jego styl życia, sposób ubierania się i fryzura, były ponadczasowe. Zdjęcia, które robiono mu 70 lat temu, sprawiają wrażenie przygotowanych na okładki współczesnych kolorowych pism. Gdyby żył dziś, z pewnością stałby się ikoną mody. - Był "niegrzecznym chłopcem", a kobiety lubią ten typ mężczyzn - przyznaje Anna Marciniak, stylistka. - Nie próbował niczego robić na siłę, a to, jak się zachowywał i jak wyglądał, musiało być zgodne z jego osobowością. Po prostu był sobą.

Przez większość dzieciństwa James Dean był zwyczajnym, sympatycznym chłopcem. Chodził do szkoły, a jako nastolatek uprawiał koszykówkę. - Uczestniczył w życiu społecznym, był aktywny - opowiada dr Piotr Borkowski, scenarzysta, filmoznawca i kulturoznawca ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej. - Lubił rysować, nawet grał na jakimś instrumencie. Miał zresztą wiele talentów i nie wiadomo, czy gdyby wciąż żył, dalej byłby aktorem. Zdobył uprawnienia zawodowego kierowcy, brał udział w rajdach, na krótko został też matadorem.

Dean prowokował jednak życie, a jego przyjaciele obawiali się, że dopnie swego, czyli umrze młodo. W sprawie wypadku samochodowego, w którym zginął, do dziś jest wiele niewiadomych: rzecz wydarzyła się na pustkowiu, na jedynym zakręcie w promieniu kilku kilometrów, a Dean umarł, zderzając się z jedynym samochodem, który akurat przejeżdżał. Dokonanie tego było trudne, zwłaszcza, że według wielu badaczy wcale nie jechał szybko. - Jego znajomi wspominali, że miał w sobie coś tajemniczego, samotnego. Jakieś rejony psychiki, których nie pokazywał, a które mogły być przyczyną tego zdarzenia - przyznaje dr Piotr Borkowski.

(kd/asz)

16 kwietnia 1889 w Londynie urodził się Charles "Charlie" Spencer Chaplin – aktor, reżyser, autor scenariuszy, a nawet kompozytor muzyki filmowej.

Na zdjęciu: Charlie Chaplin, kadr z filmu "Brzdąc" (1921), Wikipedia/dp

Charles Chaplin jako aktor zaczął swoją przygodę aktorską na scenie teatralnej. – Charakterystyczny sposób poruszania się był w tamtych czasach tak ważny, bo w kinie wszystko wyrażało się nie słowami, bo było to kino nieme, a całym ciałem, gestykulacją, mimiką twarzy – zaznaczał krytyk filmowy Jacek Szczerba w 2013 roku w aud. Anny Fuksiewicz. – Chaplin jako artysta wodewilowy i teatralny był świetnie przygotowany.

Gwiazda Hollywood

W wieku 25 lat wyruszył z Anglii na podbój Ameryki. Wówczas stworzył charakterystyczny dla historii kina wizerunek. Choć kojarzony z sympatycznym, nieporadnym i niezbyt urodziwym pechowcem, w życiu prywatnym był prawdziwym amantem. Był czterokrotnie żonaty, przypisywano mu również liczne romanse, m.in.: z Polą Negri, Ednie Purviance i Marion Davies.
– Był to człowiek, który mnie śmieszył, który mnie zdumiewał i który wprowadzał mnie w jakiś naprawdę dziwny stan: smutku i radości jednocześnie – mówił Krzysztof Teodor Toeplitz w 1978 roku. – To jest chyba jedno z najbardziej fenomenalnych odczuć jakie miałem obcując z kreacjami różnych wielkich aktorów.
Do 1919 wystąpił w kilkudziesięciu krótko- i średniometrażowych obrazach, m.in.: "Charlie bokserem”, "Charlie włóczęga”, "Emigrant”, "Charlie policjantem”, "Psia dola”, "Charlie żołnierzem”. Najsłynniejszymi jego  kreacjami były role w "Brzdącu" (1921), "Gorączce złota” (1925) czy "Dyktatorze” (1940).

Charlie Chaplin jako fryzjer. Fragment filmu "Dyktator" (1940)

Nie tylko w filmie niemym

Szczególną rolę w filmach Chaplina odgrywała muzyka, którą również sam komponował. Tak pisał w swojej autobiografii: Starałem się komponować do moich komedii muzykę wytworną i romantyczną jako kontrast do postaci włóczęgi, ponieważ wytworna muzyka nadawała mym filmom emocjonalny wymiary. Aranżerowie muzyczni rzadko to rozumieli, chcieli żeby muzyka była zabawna.
Charlie Chaplin przez długi czas nie mógł się przekonać do filmów dźwiękowych. – Chaplina uważa się za konserwatystę w dziedzinie formy filmowej – mówił aktor Tadeusz Łomnicki w 1978 roku. – Przykładów na jakieś twórcze użycie kamery, jakiś zaskakujący montaż, na coś szalenie nowego w dziedzinie formy filmowej, języka filmowego u Chaplina nie ma.

– Jak już nastał dźwięk w filmie to Chaplin był konsekwentnym wrogiem mówionego słowa – przypominał krytyk filmowy Andrzej Kołodyński w 2013 roku. – Uważał, że to niszczy postać, która jest kwintesencją pewnego mitu, jaki stworzył.
Mimo że jego nowatorstwo nie objawiało się w drastycznych zmianach w produkcji filmów, stworzył swoją własną legendę. Wizerunek Chaplina jest rozpoznawalny nawet po kilkudziesięciu latach od jego śmierci.

Na zdjęciu: Charlie Chaplin, kadr z filmu "Dyktator" (1940), Wikipedia/dp

Mistrz mistrzów

Charlie Chaplin dorobił się fortuny, co pozwoliło mu na produkcję własnych filmów. Sam też je reżyserował i obsadzał się w głównych rolach. – On uzmysławia mi moje własne możliwości, że wszystko jest podejrzane, ze wszystko może być jeszcze lepiej zrobione – mówił Tadeusz Łomnicki. – Przy pracy, umiejętności, przy tym iskrzeniu, inteligencji aktorskiej właściwie nasze możliwości są nieograniczone.

– On był bardzo wymagający i potrafił zamęczać aktorów domagając się jakiegoś konkretnego gestu, konkretnej intonacji, nawet jeśli był to film niemy – podkreślał Janusz Szczerba. – Potrafił w sposób dotkliwy "katować", zwłaszcza młode aktorki, żeby zachowywały się dokładnie tak jak on sobie tego życzy.

Stworzone przez niego kreacje aktorskie są wciąż dla wielu niedoścignionym wzorem. – Uczyłam się zawodu oglądając jego filmu, widziałam, że sam ni gdy nie przestawał się uczyć – mówiła Annie Fuksiewicz córka Charliego Chaplina, Geraldine, amerykańska aktorka. – Jest w tych filmach tyle doskonałości, każdy z nich widziałam setki razy i za każdym razem uderzało mnie coś nowego.
– On stworzył oryginalną postać człowieka, który ciągle mierzy się z trudnościami stwarzanymi przez życie – podkreślał felietonista Stanisław Dygat w 1978 roku. – Właściwie ten Chaplin w każdym z nas jest i to codziennie.

Charlie Chaplin w 1971 roku otrzymał Oskara za całokształt twórczości. Zmarł we śnie 25 grudnia 1977 w Szwajcarii.

mb