Łajka nie wróciła ze swojej podróży – przyczyną śmierci psa były stres i przegrzanie. Temperatura w kapsule po wystrzeleniu szybko wzrosła do 40 stopni Celsjusza. Rzeczywisty przebieg eksperymentu nie był znany aż do 2002 roku. Do tego czasu utrzymywano, że Łajka zdechła z bólu 10 dni po wylocie w Sputniku 2.

Pierwszy sztuczny satelita Ziemi – Sputnik 1 został wystrzelony przez ZSRR 4 października 1957. Wyniesienie go na orbitę okołoziemską było pierwszym krokiem w wyścigu kosmicznym - rozgrywce politycznej między Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim w okresie zimnej wojny. Jakie cele przyświecały wówczas konstruktorom statków kosmicznych?

– Wypuszczenie Sputnika ma ogromne znaczenie dla ustalenia prognozy pogody – nadawał korespondent moskiewski Polskiego Radia w 1957 roku. – Po raz pierwszy bowiem stają się możliwe badania atmosfery na obu półkulach jednocześnie. Już w niedalekiej przyszłości przy pomocy specjalnych aparatów fotograficznych można będzie ustalać wykresy rozmieszczenia chmur i prądów powietrznych.

Casting na kosmonautę

Nikita Chruszczow po sukcesie pierwszego satelity Ziemi oczekiwał kolejnych przełomowych odkryć od kierowników radzieckiego programu kosmicznego. Ci postanowili na orbitę okołoziemską wystrzelić psa. Łajka nie była jednak jedyną kandydatką do lotu w kosmos. Razem z dziesięcioma innymi psami była testowana w Instytucie Medycyny Lotniczej. Tam sprawdzano przystosowanie psów do przebywania w ciasnej kapsule oraz ich reakcje na hałas, czy przyspieszenie.

Łajka została wysłana w kosmos, aby zbadać jej czynności życiowe w tak ekstremalnych warunkach. Wyniki miały pomóc przy planowaniu wyprawy statku kosmicznego z człowiekiem na pokładzie.

Sputnik 2 z Łajką na pokładzie spłonął w atmosferze 14 kwietnia 1958 po 2570 okrążeniach  Ziemi. Suczka kosmonautka przeżyła ich zaledwie cztery. Łajka stała się jednak słynnym symbolem radzieckiej ekspansji kosmicznej oraz przedmiotem wielu odniesień w popkulturze.

mb

– 4 października 1957 roku to bardzo ważna data w historii nauki techniki – podkreślano w audycji "Nasze i kraju lat 20". – Związek Radziecki zapoczątkował nową erę w dziejach ludzkości. W przestrzeń kosmiczną został wystrzelony pierwszy sztuczny satelita Ziemi.

ZSRR vs. USA

Pierwszym satelitą wystrzelonym w przestrzeń kosmiczną miał być Sputnik 3. W międzyczasie Amerykanie przygotowali się już do wystrzelenia swojego satelity – Vanguard. Rosjanie nie mogli pozwolić, aby ktokolwiek wyprzedził ich w tym wyścigu.

Trzeba było natychmiast wystrzelić jakiegokolwiek satelitę w kosmos. Mały i prosty w budowie Sputnik 1 pozwolił Rosjanom zapewnić sobie laur pierwszeństwa. Był 4 października 1957. O wydarzeniu donosiły media na całym świecie. Ze szczególnym patosem odnosiły się do niego kraje bloku wschodniego.

– Wystrzelenie sztucznych satelitów otwiera trudne nawet do ocenienia perspektywy rozwoju nauki – mówił prof. Adam Schaff. – Ponadto otrzymujemy w ten sposób jeszcze jeden wyraźny dowód, jak wygląda sprawa konkurencji między ustrojami w kwestii rozwoju nauki.  

Wartość dla nauki

Sputnik wystartował o godzinie 19.28. Miał średnicę 58 cm, ważył 83,5 kg. Posiadał dwa nadajniki radiowe, co pozwalało na dość łatwe odbieranie sygnałów wysyłanych z kosmosu. Przelot Sputnika można było dostrzec z Ziemi – zgłoszono kilkaset takich obserwacji. W czasie swojej misji wykonał on około 1400 okrążeń naszej planety. Misja Sputnika 1 zakończyła się 25 października 1957, a do atmosfery wrócił on na początku 1958 roku.

– Wypuszczenie Sputnika 1 ma ogromne znaczenie dla ustalenia prognozy pogody – słyszymy w audycji "Z kraju i ze świata" z 1957 roku. – Po raz pierwszy bowiem stają się możliwe badania atmosfery na obu półkulach jednocześnie. Już w niedalekiej przyszłości przy pomocy specjalnych aparatów fotograficznych można będzie ustalać wykresy rozmieszczenia chmur i prądów powietrznych. Pozwoli to na określenie prognozy pogody na dłuższy okres niż dotychczas.

Propagando trwaj!

Wystrzelenie Sputnika 1 w przestrzeń kosmiczną jest niewątpliwie ważną dla współczesnej astronomii datą. Wówczas jednak zdecydowanie bardziej istotne były przesłanki polityczne czy militarne. Dla Związku Radzieckiego najważniejszy był cel propagandowy, który wspierał cały blok wschodni.

– Wiedzieliśmy, że to otwiera nowy okres, że kończy się okres astronomii obserwacyjnej – mówił doc. Hieronim Hurnik w rozmowie z Urszulą Lipińską w 1967 roku.

7 listopada tego samego roku na orbitę został wystrzelony kolejny radziecki satelita – Sputnik 2 z psem Łajką na pokładzie. Amerykanie musieli zakasać rękawy i udowodnić, że po drugiej stronie żelaznej kurtyny znajdują się naukowcy, którzy dorównają, a nawet przewyższą swoimi osiągnięciami inżynierów ze Związku Radzieckiego. Już 6 grudnia 1957 w kosmos miał zostać wystrzelony amerykański satelita – rakieta eksplodowała po starcie.

Ostatecznie urządzenie Stanów Zjednoczonych znalazło się na orbicie dopiero 1 lutego 1958 roku. W połowie roku powołano do życia amerykańską agencję kosmiczną – NASA. Wyścig kosmiczny trwał.

Posłuchaj propagandowych relacji z wystrzelenia w kosmos pierwszego sztucznego satelity – Sputnika 1.

mb

Armstrong dwukrotnie poleciał w kosmos. Po raz pierwszy w 1966 roku jako dowódca misji Gemini 8, która nieomal skończyła się katastrofą. To spokojowi Armstronga załoga zawdzięczała powrót na Ziemię.

W 1969 roku znów był w kosmosie.

Podobno atronauta długo zastanawiał się, jak powinien przebiec jego pierwszy meldunek z powierzchni Księżyca. Wiadomo było, że słowa pierwszego człowieka na Księżycu przejdą do historii – musiał zatem powiedzieć coś specjalnego. W tak ważnym momencie trudno o "bon-motową" kreatywność, więc przemowa została przygotowana już wcześniej.

Ostatecznie Armstrong zdecydował się na historyczne już stwierdzenie "To jeden mały krok dla człowieka, ale wielki skok dla ludzkości" (ang. "That's one small step for [a] man, one giant leap for mankind"). 

Kolejny meldunek z Księżyca dotyczył warunków: Neil zameldował, że poruszanie się po powierzchni Księżyca nie jest problemem (absolutely no trouble to walk around). Po 15 minutach do Armstronga dołączył Buzz Aldrin, szokując widownię godnymi kangura skokami (potem okazało się, że wykonywał specjalne badania grawitacji). Opisał on dla Ziemian powierzchnię Księżyca, po raz pierwszy widzianą z tak bliska.

Misja Apollo 11 z 1969 roku miała przejść do historii. Trudno uwierzyć, ale do końca nie było wiadomo, czy astronautom wystarczy paliwa na powrót. 

Astronauta spędził na Księżycu 2 godziny i 32 minuty. Buzz Aldrin, który mu towarzyszył, tylko 15 minut mniej. W 1971 roku, dwa lata po sukcesie Apollo 11, Armstrong odszedł z NASA i podjął pracę wykładowcy na University of Cincinnati. Uczył przez niemal dekadę. Uporczywie odmawiał udzielania wywiadów i rozdawania autografów. - Nie chcę być żywym pomnikiem - mówił. Podczas gdy Buzz zmagał się z traumą postksiężycowej sławy i alkoholizmem, Neil ze spokojem powrócił do normalnego życia.

Urodził się w 1930 roku w amerykańskim stanie Ohio. Już w szkole średniej zainteresował się sztuką pilotażu. Jego młodzieńcza pasja miała okazać się przeznaczeniem: w NASA początkowo był pilotem-oblatywaczem samolotów z napędem nadźwiękowym. W końcu został astronautą.

Zmarł 25 sierpnia 2012 wskutek komplikacji wynikłych po operacji serca, jakiej poddał się 7 sierpnia 2012 roku. Miał 82 lata.

- Neil był jednym z największych amerykańskich bohaterów - powiedział w specjalnym oświadczeniu po jego śmierci ówczesny prezydent USA Barack Obama. - Nie tylko naszych czasów, ale wszech czasów.

Zwrot ten tłumaczy się jako "imię jest wróżbą" lub "imię stanowi znak". Dla wielu takim znakiem był numer tej misji – 13. Znaleźli się też tacy, którzy w znaku tym widzą dowód, że jest on szczęśliwy, bo przecież trzej astronauci wrócili na Ziemię.

Malkontenci powiedzą – a miało być tak pięknie. Kolejny lot na Księżyc, lądowanie, spacer i zbieranie "kamieni" księżycowych. Kolejny tryumfalny powrót i dowód na wyższość astronautów amerykańskich nad kosmonautami rosyjskimi. Jak do tej pory różnice między nimi wynikały jedynie z faktu kto ekspediował ich poza atmosferę Ziemi. Amerykanie wysyłali w kosmos astronautów, a Rosjanie kosmonautów. Obecnie jest jedno odstępstwo od tej reguły – Amerykanie zawsze pozostają astronautami, niezależnie od tego czyja jest rakieta.

Odpowiadamy wszystkim – i było pięknie! Ta misja to wyraźne zwycięstwo myśli ludzkiej nad niesprzyjającymi zdarzeniami. Dzięki wspólnej pracy grupa ludzi zdołała przeciwstawić się przeciwnościom losu, wynikającymi z drobnych błędów człowieka, tych błędów, które popełniono w fazie przygotowania lotu. Działanie ludzkie często obfituje w niezauważalne i mało znaczące błędy, które jednostkowo nie prowadzą do tragedii. W przypadku przygotowywania misji Apollo 13 tych drobnych błędów było jednak dość dużo i powstały w ich wyniku ciąg zdarzeń mógł doprowadzić do tragedii. Wszystko wskazywało na to, że trzej astronauci nie przeżyją tego lotu.

W skład złogi wchodzili: dowódca James A. Lovell, pilot modułu dowodzenia John L. "Jack" Swigert oraz pilot modułu księżycowego Fred W. Haise. Należy dodać, że był ktoś jeszcze, kolejny członek załogi, który tuż przed lotem został wykluczony ze składu. Lekarz misji, z obawy przed chorobą zalecił zmianę na stanowisku pilota modułu dowodzenia i Swigert zastąpił Thomasa K. "Kena" Mattingly. Ten pozostawiony na Ziemi pilot w znaczącym stopniu przyczynił się do bezpiecznego sprowadzenia misji na Ziemię. Co ciekawe – wcale nie był chory – a jedynie lekarz źle odczytał parametry badań jego organizmu. W przekonaniu wielu specjalistów bez jego pomocy i znajomości kabiny dowodzenia nie byłoby możliwe sprowadzenie statku kosmicznego do atmosfery ziemskiej.

Roja jaką odegrał została kapitalnie pokazana w legendarnym filmie "Apollo 13" w reżyserii Rona Howarda. Film nakręcona w 1995 roku  na podstawie prawdziwej historii lotu. Zagrali w nim znamienici aktorzy: Tom Hanks w roli Lovella, Kevin Bacon w roli Swigerta, Bill Paxton w roli Haise'a, Ed Harris w roli kierownika lotu Gene Kranza czy Kthleen Quinlan w roli żony dowódcy lotu Marilyn Lovell. Natomiast w niesamowicie sugestywnej roli pozostawionego na Ziemi pilota Thomasa Mattingly wystąpił Gary Sinise. Film ten z dziewięciu nominacji do Oscara otrzymał dwie statuetki. Jest też jeszcze jednym dowodem na to, że nawet najtrudniejsze sytuacje, najczarniejsze scenariusze i ciągi zdarzeń można "przekuć" w sukces.

Gwoli przypomnienia – w trakcie lotu w kierunku księżyca nastąpił tragiczny wybuch tlenu w zbiorniku nr 2 w module serwisowym. Zdarzenie to odcięło też dopływ tlenu ze zbiornika nr 1. Efektem była utrata możliwości wytwarzania energii elektrycznej potrzebnej do utrzymywania w działaniu wszystkich urządzeń w module dowodzenia, w tym także do filtrowania powietrza i wytwarzania wody. Przestały działać też niektóre z silników odpowiedzialnych za ustawienie właściwej trajektorii lotu powrotnego i wejścia w atmosferę ziemską. Zdarzenie to miało miejsce już nie 11 kwietnia, w dniu startu, a dopiero dwa dni później – 13 kwietnia!

O lądowaniu na Księżycu można było zapomnieć... jedynie podczas filmu pokazano piękne sceny oglądania jego "ciemnej strony" i przeżycia astronautów w tej fazie lotu. Sukcesem człowieka okazała się jednak nie eksploracja naturalnego satelity Ziemi, lecz umiejętność wyjścia z tej trudnej sytuacji. Zadziałali ludzie i ich determinacja, zadziałało "myślenie w potrzebie", a mieli na to raptem od kilku do kilkunastu godzin, zadziałały też wymyślone znacznie wcześniej procedury awaryjne, które w wielu punktach były "lekko przestarzałe", ogólnie jednak wskazywały właściwy kierunek działań.

Tak oto, po niecałych 6. dobach – 17 kwietnia – statek kosmiczny Apollo 13 powrócił na Ziemię i wylądował na Oceanie Spokojnym, na południowy zachód od Amerykańskiego Samoa. Misja trwała dokładnie 142 godziny, 54 minuty i 41 sekund... to znacznie dłużej niż film (140 minut). Astronauci jednak nie mogli słyszeć pięknej muzyki Jamesa Hornera, skomponowanej do tego filmu. Kompozytor ten towarzyszył nam w ponad 110 filmach, większość to hity światowego kina. W tym filmie kapitalnie budował napięcie i wprowadzał elementy liryczne.

Wróćcie do tego filmu, choćby dla wiary w to, że "13" może oznaczać szczęście... znacznie większe niż inne liczby, bo jest znakiem ratowania życia trzech pilotów.

PP

27 maja o 22:33 czasu polskiego rakieta Falcon 9 z przylądka Canaveral na Florydzie wyniesie w przestrzeń kosmiczną załogowy pojazd Crew Dragon. Na jego pokładzie znajdą się dwaj amerykańscy astronauci: Doug Hurley i Robert Behnken. Ich celem będzie Międzynarodowa Stacja Kosmiczna.

Start wyścigu kosmicznego

Pierwszym sukcesem w eksploracji przestrzeni kosmicznej było umieszczenie sztucznego satelity Ziemi. Był nim radziecki Sputnik, który został wyniesiony na orbitę okołoziemską 4 października 1957 roku. Ten dzień okazał się przełomowy w eksploracji kosmosu i zapoczątkował rywalizację pomiędzy Związkiem Radzieckim a Stanami Zjednoczonymi, nazwaną wyścigiem kosmicznym.

– Motywacją dodatkową, która bardzo wzmocniła pierwotną motywację ciekawości człowieka była rywalizacja polityczna. Ona w tym przypadku przysłużyła się dobrej sprawie – mówił prof. Janusz Ziółkowski w audycji Hanny Marii Gizy z cyklu "Klub ludzi ciekawych wszystkiego" z 2014 roku.

Pierwszy człowiek w kosmosie

Głównym celem programów kosmicznych było wysłanie człowieka w przestrzeń kosmiczną. Amerykanie dążyli do tego od 1958 roku w ramach programu "Mercury". W ślad za nimi podążali Sowieci, którzy pod kryptonimem "Wostok" pracowali nad własnym lotem załogowym.

Palma pierwszeństwa w wyścigu przypadła Związkowi Radzieckiemu. 12 kwietnia 1961 roku pierwszy lot kosmiczny wykonał radziecki lotnik Jurij Gagarin na pokładzie rakiety Wostok 1. Kosmonauta okrążył Ziemię w trakcie 108 minut lotu.

– To rzeczywiście był szok, bo Amerykanie sądzili, że mają przewagę technologiczną nad całym światem, a w szczególności nad Związkiem Radzieckim. Ogłosili publicznie, że mają w planach posłać człowieka w kosmos i robią nabór astronautów. Program rosyjski był jedynie odpowiedzią na te amerykańskie deklaracje, bo Gagarin i jego koledzy zaczęli trening dopiero wiosną 1960 roku. Tylko że Rosjanie nie mówili, co planują – mówił prof. astronomii Paweł Moskalik w audycji "Klub Ludzi Ciekawych Wszystkiego" z 2011 roku.

Związek Radziecki przygotowywał się do niebezpiecznej misji w pośpiechu i zdołał wyprzedzić Stany Zjednoczone o niecały miesiąc. 5 maja 1961 roku Alan Shepard jako pierwszy Amerykanin znalazł się w kosmosie.

Niedługo później, 25 maja 1961 roku, prezydent Stanów Zjednoczonych John F. Kennedy zapowiedział, że do końca dekady Amerykanie doprowadzą do lądowania człowieka na Księżycu i bezpiecznego powrotu na Ziemię. NASA, amerykańska agencja kosmiczna, rozpoczęła program Apollo.

50. rocznica lądowania na Księżycu. Karol Wójcicki: słuchanie relacji radiowej z tego wydarzenia było niesamowitym przeżyciem

"Mały krok dla człowieka"

Po tej deklaracji wyścig kosmiczny nabrał przyspieszenia. Związek Radziecki zaczynał jednak tracić pierwszeństwo. Główną przyczyną zadyszki ZSRR okazała się nieefektywna gospodarka socjalistyczna, która nie pozwalała na opracowywanie coraz bardziej zaawansowanych technologii.

– Rosjanie wygrali pierwszy etap, potem jednak wyłożyli się na rzeczy dość prostej. W zakresie materiałowym i technologicznym Amerykanie zdecydowanie przebili Rosjan – powiedział prof. Jakub Zdzisław Lichański w audycji Polskiego Radia z 2011 roku.

Związek Radziecki potrafił wciąż odnosić propagandowe sukcesy. Jednym z nich było wysłanie 16 czerwca 1963 roku w kosmos pierwszej kobiety, Walentiny Tiereszkowej. To jednak Stany Zjednoczone były coraz bliżej wielkiego osiągnięcia, którym było lądowanie na Księżycu.

Udało się to ostatecznie 20 lipca 1969 roku. Wtedy to dwóch śmiałków, Neil Armstrong i Edwin "Buzz" Aldrin, w ramach misji kosmicznej Apollo 11 jako pierwsi ludzie stanęli na powierzchni Księżyca. Armstrong wypowiedział słowa, które przeszły do historii podboju Kosmosu - "To mały krok dla człowieka, ale wielki skok dla ludzkości".

Amerykanie powracali na Księżyc do 1972 roku, kiedy sukcesem zakończyła się ostatnia załogowa misja Apollo 17.

Przestrzeń kosmiczna stawała się coraz bardziej dostępna dla ludzi. Na początku lat 70. Związek Radziecki i Stany Zjednoczone założyły pierwsze stacje orbitalne, w których astronauci mogli przebywać przez dłuższy czas w przestrzeni kosmicznej. W 1978 roku radziecką stację Salut 6 odwiedził Mirosław Hermaszewski, jedyny do tej pory Polak, który znalazł się w kosmosie.

Obecnie jedyną działającą załogową stacją orbitalną jest Międzynarodowa Stacja Kosmiczna, na którą wzniosą się astronauci na rakiecie Falcon 9.

sa

Człowiek w kosmosie - niemal 60 lat wypraw w nieznane

19 września 1935 roku w Kałudze zmarł Konstanty Ciołkowski, rosyjski uczony i wynalazca polskiego pochodzenia, jeden z pionierów kosmonautyki i technologii rakietowej, przez rosyjskich naukowców uważany za praojca radzieckiego programu kosmicznego.

Geniusz bez słuchu

Ojciec Konstantego, Edward Ignatiewicz Ciołkowski, niezamożny szlachcic spod Wołynia, przyjechał za pracą na rosyjską prowincję. Tam poznał Marię Iwanowną Jumaszewę. 17 września 1857 roku urodził się im syn Konstanty. Rodzina często się przeprowadzała, bo Edward Ciołkowski imał się różnych zajęć w wielu różnych miejscach - był leśniczym, nauczycielem i urzędnikiem w administracji gubernialnej.

Rodzice szybko zauważyli, że Konstanty jest wybitnie uzdolniony. Pech sprawił jednak, że chłopiec nie radził sobie w szkole. Wszystkiemu winna szkarlatyna, która uszkodziła mu słuch, gdy miał 9 lat. Uczeń Konstanty nie słyszał nauczycieli. Choroba położyła się cieniem na jego życiu. A przecież chłopiec sam garnął się do wiedzy.

Miłość do nauki zaszczepiła w nim ukochana matka, która zmarła, gdy Konstanty miał zaledwie 14 lat. Przed pogrążeniem się w rozpaczy ocaliły go wtedy książki. Czytał o fizyce, chemii, mechanice, astronomii i matematyce. Interesował się działaniem rozmaitych mechanizmów i z zapałem majsterkował, tworząc amatorskie wersje nawet bardzo skomplikowanych urządzeń.

Miał 16 lat, gdy ojciec wysłał go do Moskwy na studia. Z powodu swej ułomności nie mógł jednak uczestniczyć w wykładach jak jego zdrowsi rówieśnicy. Postawił na samokształcenie. Przez trzy lata przychodził do Biblioteki Rumiancewskiej i według opracowanego samodzielnie programu zdobywał wiedzę z różnych dziedzin matematyki i fizyki. Jako 19-latek miał już bardzo solidne podstawy, by rozwijać swoje naukowe pasje - a największą z nich była ta, która w tamtym czasie nie miała nawet jeszcze swojej nazwy.

Bardzo dużo rewolucji

Konstanty Ciołkowski większość życia spędził w drewnianym domu na przedmieściach Kaługi, stroniąc od ludzi. Za odcięciem się od świata stała zapewne pogłębiająca się wada słuchu, która pod koniec życia zmieniła się w całkowitą głuchotę. Przyczyną mogły być ponadto życiowe tragedie, które dotknęły uczonego na początku XX wieku. Jego syn Ignacy popełnił samobójstwo w 1902 roku. W 1908 roku stracił dużą część papierów podczas powodzi. Trzy lata później carskie służby aresztowały jego córkę Lubow za działalność rewolucyjną.

Sam Ciołkowski popierał później rewolucję bolszewicką, za co sowieckie władze wynagrodziły go posadą w Socjalistycznej Akademii Nauk, a po przejściu na emeryturę w 1921 roku przyznały mu dożywotnią rentę. Mając zapewniony byt, ponad 60-letni uczony nie zwolnił tempa, publikując kolejne przełomowe prace z zakresu kosmonautyki. A przecież miał już za sobą cztery dekady teoretycznych rozważań i praktycznych wynalazków. Kosmos odgrywał w nich znaczącą rolę.

Już w 1883 roku w "Przestrzeni swobodnej" Ciołkowski opisał procesy fizyczne i zachowanie człowieka w ośrodku bez działania sił grawitacji. Była to jedna z pierwszych prac antycypujących podbój kosmosu. Zdając sobie jednak sprawę, że do podboju droga daleka, przez pewien czas zajmował się także lotnictwem, które pod koniec XIX wieku bardzo gwałtownie się rozwijało. W 1887 roku opracował projekt konstrukcji sterowca, w 1894 roku zaprojektował jednopłatowy statek powietrzny, a w 1897 jako pierwszy w Rosji zbudował tunel aerodynamiczny.

Juliusz Verne - kapitan Nemo miał być Polakiem

Ale już wkrótce ponownie zwrócił się w stronę gwiazd. Zainspirował się... literaturą fantastycznonaukową. "Dążenie do podróży kosmicznych zostało mi zaszczepione przez fantastę Juliusza Verne'a. On pobudził pracę mózgu w tym kierunku" - przyznał potem. Pod wpływem tego natchnienia w latach 90. XIX rozpoczął pracę nad teorią lotu rakiety, którą wyłożył w 1903 roku w dziele "Badanie przestrzeni światowych za pomocą przyrządów odrzutowych".

Dziś to klasyczna pozycja w dziedzinie kosmonautyki. Wiele przedstawionych w niej rozwiązań zastosowano podczas budowy statków kosmicznych wiele lat po śmierci naukowca. A przecież Ciołkowski wyprzedził tą publikacją nie tylko programy kosmiczne XX wieku, lecz nawet pierwsze samoloty. Gdy uczony wydawał "Badanie przestrzeni", bracia Wright wciąż jeszcze nie oderwali swojej maszyny od ziemi.

Z drewnianej chaty do gwiazd

Obok tłumaczenia swoich propozycji za pomocą praw fizyki i wzorów matematycznych, Ciołkowski zajął się także filozoficzną stroną kosmicznych przedsięwzięć. Został jednym z orędowników kosmizmu rosyjskiego, doktryny stworzonej w końcu XIX wieku przez Nikołaja Fiodorowa, która badała relacje między człowiekiem a kosmosem rozumianym jako wszechobecna i rozumna rzeczywistość. Jako kosmista Ciołkowski prognozował przyszłą eksplorację kosmosu i twierdził, że doprowadzi ona do przejęcia przez ludzkość kontroli nad mechanizmami rządzącymi wszechświatem.

Sputnik 1. Pierwszy sztuczny satelita Ziemi

Kolejne lata przyniosły nowe prace Ciołkowskiego. W 1916 roku przedstawił ideę ziemskiego sztucznego satelity, a w 1929 roku stworzył teoretyczne podstawy ruchu rakiet wielostopniowych w polu grawitacyjnym Ziemi. Pomysł ten w praktyce stosowany jest do dziś. W ciągu niemal stu lat nikt nie wymyślił niczego lepszego od koncepcji głuchego emerytowanego naukowca, który wiódł żywot pustelnika w drewnianej chacie na obrzeżach miasta Kaługa.

Konstanty Ciołkowski przeżył 78 lat, po czym umarł 19 września 1935 roku.

Jego nazwisko nadano jednemu z kraterów na Księżycu, a nazwiskiem żony ochrzczono planetoidę 1590 Ciołkowska. Muzea jego imienia znajdują się zarówno w rodzinnym Iżewskoje, jak i w Kałudze, gdzie zmarł. Ponadto uhonorowano go ponadto własnym miastem. Leżący na dalekim wschodzie Uglegorsk, znajdujący się tuż obok jednego z rosyjskich kosmodromów, w 2015 roku został przemianowany na Ciołkowski.

mc