Historia

Wikipedia - największa encyklopedia na świecie

Ostatnia aktualizacja: 15.01.2021 05:40
20 lat temu, 15 stycznia 2001 roku, powstała obecnie największa internetowa encyklopedia nazwana Wikipedią.
Strona internetowa z adresem Wikipedii
Strona internetowa z adresem WikipediiFoto: PAP/CTK

Jak to zazwyczaj bywa w przypadku tak spektakularnych przedsięwzięć - ojców tego ogromnego sukcesu było wielu. Wśród nich wymieniane są takie postaci Internetu jak Jimmy "Jimbo" Wales czy Larry Sanger, ale też Howard "Ward" Cunningham czy Richard Stallman. Założycielami polskojęzycznej Wikipedii byli Krzysztof Jasiutowicz i Paweł Jochyma.

W 2015 roku Wikipedia liczyła sobie już 288 wersji językowych, a rok później 58 wersji miało ponad 100 tysięcy artykułów. Obecnie społeczność redagująca i korzystająca z Wikipedii jest jedna z największych w świecie. Dlatego też 15 stycznia obchodzony jest jako Dzień Wikipedii.

Weryfikacja wiedzy

Mechanizm powstawania Wikipedii zdaje się być dość oczywisty - każdy może edytować swoją wiedzę w osobnych artykułach, które po weryfikacji stają się hasłami tej internetowej encyklopedii. Wykorzystywane do tego celu jest odpowiednie oprogramowanie, a treści podlegają określonym z góry zasadom, wśród których najważniejsze to rzetelność informacji, szacunek dla cudzej własności intelektualnej i neutralność światopoglądowa określana jako "niestronniczość" - jedna z najważniejszych cech wszystkich haseł.

Najpierw była Nupedia

Data powstania Wikipedii ma swoje korzenie we wcześniejszych latach funkcjonowania Internetu, tworzenia się wyspecjalizowanych społeczności poszukujących kontaktów ze sobą dla wymieniania się wiedzą w swojej dziedzinie. Stąd też uważa się, że początkiem Wikipedii była Nupedia - swoisty projekt encyklopedii internetowej prowadzony przez Walesa i Sangera. Nupedia, powstała w marcu 2000 roku, miała jednak zbyt rozbudowany mechanizm weryfikacji i recenzji poszczególnych artykułów - bo aż 7-stopniowy. Stąd też jej wzrost był powolny i czasochłonny. Użytkownicy Internetu zniechęcają się do stron, których treści nie przyrastają w szybkim tempie, nie aktualizują i powiększają swoich treści codziennie czy co tydzień. Takie serwisy nie zachęcają do częstych wizyt.

Podobnie było z Nupedią, która jednak przy pomocy swoich idei i mechanizmów oprogramowania stała się swoistą prekursorką Wikipedii. Dla porządku należy dodać, że jako serwis internetowy została zamknięta we wrześniu 2003 roku i obecnie jest archiwalną częścią Wikipedii. 

"Zróbmy sobie wiki"

Wszystko potoczyło się dość szybko, bo kiedy 10 stycznia 2001 roku Larry Sanger, ówczesny redaktor naczelny Nupedii, zaproponował na firmowej liście dyskusyjnej zbudowanie w ramach czy obok Nupedii serwisu podobnego, ale działającego znacznie szybciej, w ciągu pięciu dni wszystko zdawało się być gotowe do działania, a tematem listy dyskusyjnej było "Zróbmy sobie wiki".

Dla wielu obecnych internautów taki temat wydaje się w jakim sensie dziwny, bo co oznacza samo słowo "wiki". W tym jednym słowie zawierało się połączenie idei Nupedii z szybkością działania, bo "wiki" w języku hawajskim to "szybko", "prędko". Jednym słowem "Wikipedia" to neologizm oznaczający "szybką encyklopedię".

WikiWikiWeb 

Ktoś zapyta, dlaczego akurat użyto słowa z języka hawajskiego - użycie to wynikało z kilku następujących po sobie zdarzeń. Twórcą rozwiązania pod nazwą "Wiki" był Ward Cunningham, programista i projektant rozwiązań systemowych sieci WWW i Internetowej. Cunningham zauważył na lotnisku w Honolulu autobus kursujący między terminalami, którego szyld brzmiał "Wiki Wiki". Wytłumaczono mu wtedy, że słowo to oznacza szybkie połączenie komunikacyjne, a powtórzone dwa razy wzmacnia to poczucie szybkości.

W 1994 roku Cunningham stworzył WikiWikiWeb - trochę na wzór powstałego w listopadzie 1990 roku World Wide Web - ogólnoświatowego systemu informacji opartych na hipertekstowych połączeniach. Popularnie zwanego "siecią" (ang. Web), bo jak sieć właśnie oplatającego cały informacyjne zasób Internetu. Internet zaś to też "sieć", ale nie tyle informacyjna, co będąca ogólnoświatowym systemem połączeń między komputerami. Internet to skrót od "Inter-network", czyli "między-sieć" zwany także "sieć sieci".

Wszyscy kojarzymy, choć teraz już trochę rzadziej, początek nazwy adresu internetowego w postaci "www" i taki właśnie skrót Cunningham rozwinął w "WikiWikiWeb" - sieć do szybkich połączeń i wymiany poglądów między programistami. Nazwa "wiki" odnosiła się też do systemu tworzenia informacji - ich edycji i sposobu prezentowania w sieci. Oprogramowanie to pozwalało na wstawianie treści bezpośrednio w oknie przeglądarki włącznie z edycją wyglądu treści i z mechanizmem tworzenia odsyłaczy - hiperłączy.

Trzeba wiedzieć, że język programowania internetowego - HTML - ma w swojej nazwie określenie najistotniejszej funkcji WWW - "HyperText Markup Language", czyli język oznaczany hipertekstem, który w swoim działaniu funkcjonuje jako odsyłacz do kolejnej strony... w ten sposób treści w Internecie łączą się ze sobą w sieć znaczeń.

Wolna encyklopedia

Dla twórców oprogramowania "wiki" ta lingwistyczna aliteracja - WikiWiki - miała jeszcze jedno znaczenie: "zapisanie nazwy bez odstępów i z użyciem wielkich i małych liter obok siebie powoduje automatyczne utworzenie hiperłącza, co jest jedną z podstawowych cech wiki, umożliwiających szybkie tworzenie odnośników i nowych wpisów". Stąd połączenie "wiki" i "encyklopedii" dało "Wikipedię" -  "szybkie" tworzenie "kręgu wykształcenia".

Pierwszym sloganem Wikipedii było "Wolna encyklopedia, którą każdy może redagować". Podstawą jest rzetelność informacji i "neutralny punkt widzenia" - a wszystko objęte jest klamrą "zasady otwartej treści". Możemy wykorzystywać niekomercyjnie - dlatego w Wikipedii nie ma reklam - wszystkie dostępne treści z poszanowaniem własności intelektualnej, o której jesteśmy zobligowani poinformować w cytacie lub odsyłaczu. Korzystanie z treści w Wikipedii odbywa się na zasadach "wolności użytkowania".

Takie rozwiązania i mechanizmy wdrożone w ramach pomysłu nazwanego 20 lat temu mianem Wikipedii daje nam obecnie dostęp do największych zasobów informacyjnych i multimedialnych w historii światowych encyklopedii. Współzałożyciel Wikipedii Jimmy Wales nazwał ją "próbą stworzenia i rozpowszechnienia wielojęzycznej wolnej encyklopedii o najwyższym możliwym poziomie dla każdej osoby na Ziemi w jej własnym języku".

PP

Czytaj także

Internet w Polsce ma 32 lata. Jak powstał?

Ostatnia aktualizacja: 17.08.2023 05:40
17 sierpnia 1991 roku Rafał Pietrak, pracownik Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, wysłał pierwszą internetową wiadomość. Odebrano ją w Kopenhadze.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zanim powstał Internet, był ARPANET

Ostatnia aktualizacja: 29.10.2023 05:40
29 października 1969 roku, 54 lata temu, wysłano pierwszą wiadomość przez ARPANET, który jest bezpośrednim prekursorem współczesnej sieci komputerowej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

SMS – długa historia krótkiej wiadomości

Ostatnia aktualizacja: 03.12.2021 05:35
Wiadomości SMS zdobyły serca użytkowników telefonów komórkowych dzięki prostocie i skuteczności. Pomimo konkurencji ze strony internetowych komunikatorów, wciąż utrzymują się na rynku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Thomas Alva Edison – człowiek, który opatentował współczesność

Ostatnia aktualizacja: 19.02.2021 05:50
Ten tytuł może wielu osobom wydawać się dziwny... ale wyobraźmy sobie samouka, z małej wsi w stanie Ohio (USA), który w samych Stanach Zjednoczonych posiadał 1093 patenty, a poza Stanami jeszcze więcej – 1239 (w sporej części pokrywających się). Nie ma dnia byśmy nie używali choćby jednego z jego wynalazków. Niektórzy uważają wręcz, że cała obecna nowoczesność jest jego dziełem – oczywiście rozwijanym przez wielu innych światłych naukowców, wynalazców, innowatorów. Fundamenty natomiast są Edisona.
rozwiń zwiń