Garść informacji biograficznych
Drużbacka jest postacią tajemniczą, o której życiu mało wiemy. Jedyne strzępy informacji, które o niej mamy pochodzą z 27 listów pisarki, które zachowały się do naszych czasów.
Urodziła się około roku 1695, w rodzinie Kowalskich. Wiele jest wersji dotyczących miejsca, gdzie spędziła dzieciństwo - podaje się Wielkopolskę, Pomorze i Ruś Czerwoną. W młodości z pewnością przebywała na dworze kasztelanowej Sieniawskiej, gdzie zdobyła pewne wykształcenie - nauczyła się między innymi języka francuskiego.
Wiemy, że w 1726 roku była już mężatką, więc musiała wyjść za Kazimierza Drużbackiego, herbu Lew najpóźniej w roku 1725. Mieli dwie córki - Annę, która zmarła młodo i Mariannę, która wzięła ślub z Andrzejem Wiesiołowskim. Para miała dwie wsie Rzemień i Cieplice. Utrzymywali się ze sprzedaży pochodzących z nich płodów rolnych.
Elżbieta została wdową około roku 1740. Mimo licznych obowiązków, które z tej okazji na nią spadły, znajdowała czas na czytanie książek i utrzymywanie żywych kontaktów towarzyskich. Ostatnie lata życia spędziła w klasztorze Bernardynek w Tarnowie. Tam też zmarła 14 marca 1765 roku. Co ciekawe jedna z jej wnuczek była babką Aleksandra Fredry.
Wiersze, powieści, fraszki
Nie wiemy dokładnie, ile utworów napisała Drużbacka. Część jej dzieł wydano jeszcze za czasów jej życia. I tak w 1752 - dzięki Andrzejowi i Józefowi Załuskim, założycielom słynnej biblioteki - wyszedł "Zbiór rytmów duchownych, panegirycznych, moralnych i światowych". Niewątpliwie - zgodnie z ówczesnymi obyczajami - jej prace krążyły po dworach w formie rękopisów już dużo wcześniej. XIX wieczny poeta Antoni Lange niósł się z zamiarem wydania wszystkich utworów autorki, jednak nie zrealizował swojego zamysłu. Zgromadzone przez niego w Bibliotece Krasickich rękopisy Drużbackiej przetrwały aż do XX wieku. Niestety zostały zniszczone podczas Powstania Warszawskiego.
Artystka pisała zarówno pełne rubasznych żartów fraszki, jak i powiastki mitologiczne, erotyki, wiersze, poematy religijne, a nawet powieści wierszowane. Mowa tu o "Historii Ortobana" i "Przykładnym z wiernej i statecznej miłości małżeństwie", które znamy jedynie ze streszczeń. Jej najbardziej znanym dziś poematem jest jednak "Opisanie czterech części roku", w którym to występują zachwycające opisy przyrody:
Kto mgły w subtelnej przez sita wilgoci
Przesiewać kazał, kto kropliste rosy
Podzielił w grana, jak słodkie łakoci?
Wszak te obiedwie jednej płyną fosy.
Kto im dał różność, choć się razem rodzą,
Rosy ożywią, mgły często zaszkodzą.
Wyróżniała się na tle innych twórców barokowych. W jej utworach próżno szukać popularnych wówczas makaronizmów, a dominuje w nich prostota, naturalność. Poetka posiadała instynkt literacki, rymy przychodziły jej z łatwością, była pełna werwy i fantazji. W swoich dziełach - w sposób figlarny, kokieteryjny - szczególnie chętnie poruszała tematy miłosne. Niezaprzeczalnie była też osobą bardzo religijną i wrażliwą na naturę.
Julia Budzisz
Źródła: Wacław Borowy, Drużbacka z Kowalskich Elżbieta, PSB t. V, Kraków 1939-1946; Barbara Sawczyk, Elżbieta Drużbacka, Ocalić od zapomnienia… Patroni tarnowskich ulic. T.1, Tarnów 2003; Elżbieta Drużbacka, Opisanie czterech części roku, http://staropolska.pl/barok/poeci_minorum_gentium/ED_rytmy_01.html, data dostępu: 12.03.2021.
