26 lipca 1894 roku urodzila się Magdalena Samozwaniec, z domu Kossak.

Pisarka pochodziła z utalentowanej rodziny Kossaków. Była wnuczką Juliusza, córką Wojciecha, siostrą Jerzego oraz Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, o której napisała książkę "Zalotnica niebieska" i z którą tworzyła przez całe życie intelektualno-emocjonalny duet. Była również stryjeczną siostrą Zofii Kossak-Szczuckiej.

- Urodziłam się w prostej artystycznej rodzinie. Życie płynęło mi spokojnie po pieluszkach, a potem różnie. W małym podmiejskim dworku, w którym pierwszy raz zobaczyłam światło dzienne, nie przelewało się. Mój biedny ojciec nie miał nawet czasem na kieliszek koniaku i zmuszony był ciężkimi warunkami malować konie – tak mówiła Magdalena Samozwaniec w satyrycznej autobiograficznej gawędzie, nadanej na falach Polskiego Radia w 1954 roku.

Posłuchaj gawędy z 1954 roku, w której pisarka opowiada w żartobliwy sposób o tym, jak toczyła się jej kariera literacka, o rodzeństwie, perypetiach z mężczyznami i przyczynach rozwodu.

Powieściopisarka, poetka, satyryk. Odebrała staranne wychowanie w domu, biegle władała językami angielskim, niemieckim i francuskim. Ukończyła też Szkołę Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej. W 1921 r. wyszła za mąż za Jana Starzewskiego. Rok później przyszła na świat ich córka Teresa. W 1923 r. Samozwaniec wyjechała wraz z mężem, sekretarzem polskiego poselstwa, do Bukaresztu. Niedługo potem opuściła Starzewskiego. Drugie małżeństwo zawarła w 1945 r. z Zygmuntem Niewidomskim.

Ogromną popularność zdobyła debiutancka powieść Magdaleny Samozwaniec "Na ustach grzechu. Powieść z życia wyższych sfer towarzyskich, która ukazała się w 1922 r. Była to purnonsensowa parodia modnego wówczas romansu Heleny Mniszkówny "Trędowata".

- Gdy mój ojciec ujrzał wprost nieprawdopodobny sukces, jaki ta książka w krótkim czasie osiągnęła, powiedział do mnie rozkazująco: Pisz! Tego nie trzeba mi było dwa razy powtarzać. Zamiast jeść, jak moje rówieśnice, bawić się i flirtować, ja pisałam. Byle co, byle pisać – mówiła Magdalena Samozwaniec.

Kariera literacka

Sześć lat później Magdalena Samozwaniec rozmawiała na antenie Polskiego Radia z Krzysztofem Rudzkim. Pisarka opowiadała o skandalu, jaki wywołała jej sztuka "Malowana lala", wystawiona w 1924 r. Autorka wykorzystała w niej fakty z życia krakowskiej bohemy, a to nie mogło się wszystkim spodobać. Kolejne opublikowane przez nią utwory to: "Kartki z pamiętnika młodej mężatki" i powieść satyryczna "Wielki szlem". W skandalizującej powieści "Błękitna krew" opisywała byłe polskie ziemiaństwo.

Magdalena Samozwaniec była pisarką, satyrykiem, tropicielką obłudy i hipokryzji społecznej.

Posłuchaj, co mówiła o modzie i Polkach w 1970 roku, w kolejnym wywiadzie, jaki zachował się w archiwum Polskiego Radia.

- Polki zanadto się trzymają mody, a do tego hodują bujne kształty. Paryżanki są tak szczupłe, bo nie jedzą tyle klusek i kartofli, więc mogą nosić, co chcą. A Polki w tych modnych krótkich spódniczkach często wyglądały koszmarnie. Chwała Bogu i Diorowi, że moda wydłużyła spódniczki - powiedziała Magdalena Samozwaniec w rozmowie z Anną Retmaniak w audycji "Dziesięć minut o modzie z Magdaleną Samozwaniec". - Gdybym mogła, naśladowałabym modę bardzo niewolniczo, ale mam męża bardzo krytycznie do mojego wyglądu usposobionego i często słyszę, że wyglądam jak wariatka – śmiała się Magdalena Samozwaniec.

Dla pisarki ikoną mody była jej matka. - Moja matka już do śniadania przychodziła w gorsecie. Ja wciąż czekam na dopasowane suknie, kapelusze z piórami i woalki. To było piękne. I mam nadzieję, że tego doczekam - mówiła pisarka.

Posłuchaj, co jeszcze mówiła Magdalena Samozwaniec o modzie, do której tęskniła całe życie i dlaczego jej mama była dla niej wzorem kobiecej elegancji.

im

29 lipca 1942 roku zmarł Wojciech Kossak, malarz, batalista, współautor "Panoramy Racławickiej".

Bliźniak starszy o rok

Wojciech Kossak przyszedł na świat w Paryżu jako syn cenionego już wówczas malarza Juliusza Kossaka. Miał bliźniaka, Tadeusza. W metryczkach braci widniała jednak inna data roczna: Wojciech przyszedł na świat kwadrans przed północą ostatniego dnia 1856 roku, Tadeusz zaś urodził się już 1 stycznia 1857. Pierwszeństwo Wojciecha przejawiało się nie tylko w fakcie przyjścia na świat - to starszy bliźniak przejawiał większy talent plastyczny.

Pierwszym nauczycielem malarstwa był dla Wojciecha ojciec. Niewykluczone, że pobierał też nauki u swojego ojca chrzestnego, batalisty Horacego Verneta. Od 15. roku życia uczęszczał do Szkoły Rysunku i Malarstwa. Pobierał nauki w Monachium i Paryżu.

Tam wsławił się nietuzinkowym zachowaniem podczas pierwszego wystawienia jego obrazu. Co zrobił młody Kossak? Posłuchaj audycji "Malarz dziejów ojczystych - Wojciech Kossak" Barbary Petrozolin-Skowrońskiej.

Złote lata

W 1888 roku wrócił do Krakowa, tutaj osiadł w rodzinnej willi. - Słynna krakowska Kossakówka była zawsze pełnym gości ośrodkiem życia towarzyskiego i artystyczno-literackiego - mówiła Barbara Petrozolin-Skowrońska.

Tu też przyszły na świat jego dzieci, owoce małżeństwa z Marią Kisielnicką: malarz Jerzy, poetka Maria Pawlikowska-Jasnorzewska i satyryk Magdalena Samozwaniec.

Kossak często opuszczał Kraków. Wzięty malarz nigdy nie narzekał na brak zamówień, dzięki czemu stać go było na wystawne życie i podróże. Połączenie talentu z urokiem osobistym spowodowało, że słynny krakowski artysta był stałym bywalcem salonów, zapraszano go też na monarsze dwory.

Malował ku pokrzepieniu serc

Twórczość Kossaka przepełniona była patriotyzmem. Do jego najważniejszych dzieł należą "Olszynka Grochowska", "Gen. Sowiński na szańcach Woli" i oczywiście, namalowana wespół z grupą artystów pod kierownictwem Jana Styki, "Panorama Racławicka".

Podczas I wojny światowej, mimo zaawansowanego jak na żołnierza wieku, służył w armii austriackiej. Malował sceny z życia legionistów, jednocześnie pisząc do rodziny o okrucieństwach wojny, tak różnych od jego romantycznych wizji z przedwojennych obrazów.

Kossak dożył II wojny światowej. Podczas okupacji Niemcy chcieli kupować jego obrazy. Nie sprzedał im żadnego. Portretu autorstwa krakowskiego mistrza życzył sobie generalny gubernator Hans Frank. Kossak odmówił, zasłaniając się wiekiem i chorobą. Ta faktycznie wyniszczała jego ciało. Zmarł na raka, z pędzlem w ręku.

bm

18 września 1939 roku we wsi Jeziory na Polesiu Stanisław Ignacy Witkiewicz – na wieść o wkroczeniu armii sowieckiej do Polski – odebrał sobie życie.

84. rocznica tragicznej śmierci Witkacego jest dobrą okazją, by spróbować nakreślić portret tego oryginalnego artysty – przywołać niezwykły dorobek, ale i fascynującą osobowość, bez której znajomości nie sposób zrozumieć tego, co Witkacy napisał, namalował, pozostawił. Biograficzno-literackie tło to jednocześnie niezbędny punkt wyjścia do przypomnienia (zrozumienia?) dramatycznych wydarzeń z września 1939 roku.

Dowiedz się więcej ze stron www.witkacy.polskieradio.pl

Kim był Stanisław Ignacy Witkiewicz? Dramaturgiem, malarzem, filozofem, teoretykiem teatru i sztuki, fotografem. Człowiekiem o wielu talentach, który wyróżnił się w polskiej kulturze przede wszystkim jako wybitny, nowatorski pisarz. A przy tym: myśliciel, który stawiał fundamentalne pytania dotyczące zagadki życia ("Tajemnicy Istnienia", "dziwności istnienia"), istoty sztuki czy też te związane z niepokojącym kierunkiem, w którym według niego podążała ludzkość. "Sztuka i filozofia były dla Witkacego wartościami absolutnymi" – pisał Jan Błoński. "Poświęcił im – najdosłowniej – życie: popełnił samobójstwo, kiedy, jak mniemał, zostały ostatecznie uniemożliwione przez historię".

- Słowem, które najlepiej go charakteryzowało, było "nienasycenie" - przypominali goście jednej z audycji Polskiego Radia poświęconych Witkacemu. Zapraszamy do wysłuchania kilku nagrań z radiowego archiwum, które złożą się na portret życia i twórczości zmarłego 84 lata temu pisarza.