Historia

Jan Mazurkiewicz. Dowódca Zgrupowania "Radosław". Dożywocie za życie w służbie Polsce

Ostatnia aktualizacja: 07.12.2023 05:55
7 grudnia 1953 roku Jan Mazurkiewicz "Radosław", szef Kedywu Komendy Głównej Armii Krajowej, podczas Powstania Warszawskiego dowódca Zgrupowania "Radosław", został skazany na dożywocie.
Jan Mazurkiewicz ps. Radosław. Z prawej Stanisław Wierzyński
Jan Mazurkiewicz ps. Radosław. Z prawej Stanisław WierzyńskiFoto: Wikipedia/domena publiczna

Był żołnierzem Legionów Polskich i dowódcą zgrupowania "Radosław" AK w Powstaniu Warszawskim. Pod jego komendą walczyły legendarne bataliony "Zośka" i "Parasol".

W 1949 roku został aresztowany przez komunistów, postawiono go przez sądem. Pokazowy stalinowski proces zakończył się 70 lat temu, 7 grudnia 1953 roku. Głównego oskarżonego płk Jana Mazurkiewicza skazano na dożywocie, pozostałych na kary długoletniego więzienia.

Stalinowski proces

16 listopada 1953 roku przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie odbyła się rozprawa główna. Po wystąpieniu oskarżyciela zabrał głos Mazurkiewicz oświadczając, że jego wcześniejszych zeznań nie można potraktować za wiarygodne ze względu na tortury, jakie wobec niego stosowano.

Jeszcze tego samego dnia Mazurkiewicz na podstawie spreparowanych dowodów i bez dopuszczenia przed sąd świadków obrony został skazany na karę dożywotniego więzienia z art. 1 pkt. 1 dekretu z 31 sierpnia 1944 roku "o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy i zdrajców Narodu Polskiego".

W czasie dochodzenia UB usiłowało go zmusić do zeznań obciążających pierwszego szefa Kedywu gen. Fieldorfa, jednak nieugięta postawa Mazurkiewicza spowodowała, że zrezygnowano z powołania go na świadka oskarżenia w procesie przeciwko gen. Augustowi Fieldorfowi. Podczas śledztwa torturowano go próbując na nim bezskutecznie wymusić zeznania obciążające gen. Fieldorfa "Nila". Z więzienia na Mokotowie wyszedł dopiero po amnestii w 1956 roku.

Żołnierska młodość

Na początku I wojny światowej należał do Związku Strzeleckiego, z którym przybył 30 sierpnia 1914 do Krakowa i zaciągnął się do 1 Brygady Józefa Piłsudskiego. Trafił do niewoli rosyjskiej, ale uciekł i powrócił do Legionów.

Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny

We wrześniu 1939 powołał Tajną Organizację Wojskową, którą po klęsce wrześniowej ulokowano w Budapeszcie. W czerwcu 1940 roku powrócił do kraju i objął funkcję komendanta głównego TOW.  Trzy lata później TOW połączyło się z Kierownictwem Dywersji Kedywu AK, a Mazurkiewicz został zastępcą płk. Emila Fieldorfa "Nila". Później po odejściu "Nila", objął dowództwo Kedywu KG AK.


Posłuchaj
09:17 RWE_działania Kedywu.mp3 Dzieje Kedywu oraz opis jego struktury organizacyjnej - w relacji ppłk Przemysława Kraczkiewicza: zadania bojowe, likwidacja Franza Kutschery, akcja "Góral", postacie: Emil Fieldorf "Nil", płk. Jan Mazurkiewicz "Radosław", mjr Adam Borys, płk. Jan Kiwerski "Oliwa", Rajmund Cieśla. (RWE, 5.05.1966)

 

Powstanie Warszawskie

W Powstaniu Warszawskim był dowódcą zgrupowania "Radosław". Szlak formacji prowadził od Woli przez Stawki, Muranów, Stare Miasto, Śródmieście, Czerniaków i Mokotów.

– 11 sierpnia 1944 Niemcy wdarli się klinem pomiędzy Starówkę a moje oddziały musiały szturmem "wyrąbać" sobie przejście na Stare Miasto – wspominał Powstanie Warszawskie gen. Jan Mazurkiewicz w 1987 roku. – W tym natarciu zginął mój brat, 13 oficerów i trzydziestu kilku żołnierzy, a ja zostałem ciężko ranny.


Posłuchaj
01:16 Jan Mazurkiewicz o Powstaniu Warszawskim.mp3 Gen. Jan Mazurkiewicz wspomina walki podczas Powstania Warszawskiego, aud. "Poranne sygnały". (PR, 1.08.1987)

 

Wyjście z podziemia

Po kapitulacji Powstania Mazurkiewicz kontynuował działalność konspiracyjną. Po rozwiązaniu AK działał w Delegaturze Sił Zbrojnych w Kraju. W pierwszą rocznicę wybuchu Powstania został aresztowany. UB zwolnił go z więzienia dla przeprowadzenia akcji ujawnienia byłych żołnierzy AK. Mazurkiewicz stanął na czele "Komisji Likwidacyjnej b. AK" i wystąpił z apelem do byłych żołnierzy AK o wyjście z podziemia. Po jego odezwie ujawniło się ok. 50 tys. akowców.


Posłuchaj
03:50 Jan Mazurkiewicz o pomocy żołnierzom.mp3 O pomocy żołnierzom po wojnie z generałem Janem Mazurkiewiczem rozmawiała Ewa Heine, fragm. aud. "Muzyka i aktualności". (PR, 3.10.1981)

 

Na posterunku

Gen. Mazurkiewicz po amnestii został zrehabilitowany. Do końca życia czuł jednak powinność pełnienia służby. Choć wojny już nie było, on ciągle był na posterunku.

– Ja oddałem żołnierzowi polskiemu całe swoje serce już od najmłodszych lat – mówił w 1981 roku gen. Jan Mazurkiewicz. – Ludzie mając pełne zaufanie do mnie, zwracają się w różnych życiowych sprawach, proszą o radę i pomoc, których zawsze chętnie udzielam w miarę swoich możliwości.

Później przez wiele lat był wiceprezesem Zarządu Głównego ZBoWiD. – Był okres, kiedy wypaczano historię na wszystkie możliwe sposoby, ale ci, którzy chcieli dojść prawdy historycznej, ci, zawsze drogę do tej prawdy znaleźli – podkreślał gen. Jan Mazurkiewicz.

mb/ PAP

Czytaj także

Szare Szeregi. Wychowanie przez walkę

Ostatnia aktualizacja: 27.09.2023 05:50
Ich program zawierał się w haśle "Dziś - Jutro - Pojutrze" i oznaczał: "Dziś" - okres okupacji i przygotowanie do powstania, "Jutro" - otwartą walkę zbrojną z okupantem, "Pojutrze" - pracę w wolnej Polsce. 27 września 1939 roku powstały Szare Szeregi. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jan Rodowicz "Anoda" - ułan batalionu "Zośka"

Ostatnia aktualizacja: 07.01.2021 05:55
7 stycznia 1949 roku zginął Jan Rodowicz ps. Anoda, harcerz, żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej oraz Delegatury Sił Zbrojnych.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Józef Szczepański ps. Ziutek. Chłopiec z "Parasola"

Ostatnia aktualizacja: 30.11.2023 05:45
"Pałacyk Michla, Żytnia, Wola, bronią jej chłopcy od »Parasola«". Choć na tygrysy mają visy – to warszawiaki, fajne chłopaki są!" – nucili powstańcy. Słowa piosenki, która stała się hymnem batalionu "Parasol" Józef Szczepański napisał niespełna miesiąc przed śmiercią.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kedyw – komandosi Armii Krajowej

Ostatnia aktualizacja: 22.01.2021 05:49
Akcja pod Arsenałem, likwidacja znienawidzonego Franza Kutschery, akcja "Góral". Szereg brawurowych akcji przeprowadzonych przez elitarne oddziały AK przynosiły ulgę i dawały nadzieję polskiemu społeczeństwu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Batalion "Zośka" - elitarni harcerze z Batorego. Z Archiwum IPN

Ostatnia aktualizacja: 19.08.2019 08:00
Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Zawadzki "Zośka", Jan Rodowicz "Anoda", Jan Bytnar "Rudy" - łączyła ich nie tylko walka w czasie okupacji ale przede wszystkim szkoła - Gimnazjum i Liceum imienia Stefana Batorego.
rozwiń zwiń