Setna rocznica urodzin Leopolda Tyrmanda - zobacz serwis specjalny

Zlot jazzmanów

18 września 1958 roku rozpoczął się pierwszy festiwal Jazz Jamboree. Odbył się w Centralnym Klubie Studentów Politechniki Warszawskiej "Stodoła", który został otwarty w 1956 roku i szybko skupił wokół siebie przedstawicieli środowiska jazzowego.

– W owym czasie w Warszawie wytworzyło się pewne centrum jazzowe o daleko idącej atrakcyjności i doniosłości, była nim "Stodoła". Jej funkcja i rola była niezwykle doniosła dla kształtowania opinii o Warszawie na szerokim świecie – mówił Leopold Tyrmand w rozmowie udzielonej Polskiemu Radiu. – "Stodoła" warszawska pulsowała po prostu jazzem, wszystko, co się w niej odbywało, odbywało się w nierozłącznej symbiozie z jazzem. Zresztą w krótkim czasie później powstał analogiczny klub "Hybrydy" - dodawał.

Na festiwalu wystąpili m.in. Krzysztof Komeda, Jan Ptaszyn Wróblewski, Andrzej Trzaskowski, Zbigniew Namysłowski, Janusz Zabiegliński, Andrzej Kurylewicz i Jerzy Matuszkiewicz. Zagranicznym gościem był duński Louis Hjulmand Quartet.

Pierwsza edycja Jazz Jamboree trwała od 18 do 21 września 1958 roku. Impreza szybko zdobyła sobie popularność w polskim i zagranicznym środowisku wykonawców i sympatyków muzyki jazzowej. Festiwal odbywa się do dzisiaj, a w jego ramach jak do tej pory uczestniczyli tak wybitni muzycy jak m.in. Miles Davis, Stan Getz, Thelonious Monk, Duke Ellington, Herbie Hanckock czy Ray Charles.

Współtwórcą Jazz Jamboree i pomysłodawcą jego nazwy był Leopold Tyrmand, który wspomniał tę okoliczność w rozmowie udzielonej Polskiemu Radiu w 1963 roku:

– Została stworzona na takiej zasadzie, że kiedy przyszli do mnie chłopcy organizujący jesienny festiwal jazzowy i pytali jak go nazwać, to wpadło mi do głowy, że ktoś kiedyś połączył te dwa wyrazy. Jamboree oznacza "zlot" w takiej terminologii trochę harcerskiej. I z tego powstała impreza, która po dziś budzi zaciekawienie na świecie.

Skąd Jazz Jamboree?

Warszawski festiwal wywodzi się w prostej linii od sopockiego Ogólnopolskiego Festiwalu Jazzowego, który po raz pierwszy został zorganizowany w sierpniu 1956 roku. Impreza była kulturalnym i obyczajowym przełomem w PRL, która dopiero wchodziła w okres postalinowskiej odwilży.

Następna edycja ponownie odbyła się w Sopocie, ale władze komunistyczne wyciągnęły wnioski i znacznie lepiej kontrolowały spontaniczne nastroje publiczności. Nie pozwolono już na zorganizowanie trzeciej odsłony festiwalu.

– Nie było winy ludzi jazzu, że to dalej się tak nie rozwinęło, natomiast była wina pewnych ludzi złej woli i naiwności, o ile nie lekkomyślności czynników rządzących na Wybrzeżu – stwierdził Leopold Tyrmand w rozmowie z Polskim Radiem.

Festiwal został przeniesiony do Warszawy i od tamtej pory odbywa się jako Jazz Jamboree.

sa

10 października 1991 roku, został zastrzelony Andrzej Zaucha, wokalista jazzowy, piosenkarz, saksofonista i perkusista. Muzyk, którego życie zostało przedwcześnie przerwane, stworzył wiele przebojów. Do najbardziej znanych i lubianych piosenek Andrzeja Zauchy należą "Byłaś serca biciem", "Siódmy rok", "Bądź moim natchnieniem".

Dżamble, Anawa i pierwsze kroki na scenie

– Byłem sportowcem, pływałem na kajakach. Byłem nawet w kadrze narodowej. I później nagle okazało się, że muzyka jest dla mnie ważniejsza. Zostawiłem kajak, wodę, wiosło i zacząłem interesować się bliżej muzyką – opowiadał Andrzej Zaucha o początkach kariery muzycznej na antenie Polskiego Radia w 1983 roku. – Spotkałem kilku przyjaciół i zacząłem śpiewać.

Wraz ze swoim zespołem Dżamble wystąpił w 1969 roku na festiwalu Jazz nad Odrą, na którym zwyciężyli w konkursie w kategorii zespołów rhythm and blues. W tym samym roku zagrali na Jazz Jamboree. Na festiwalu zespołowi towarzyszył na saksofonie Michał Urbaniak, który następnie zagrał również na nagranym w 1970 roku i wydanym w następnym roku debiutanckim albumie Dżambli zatytułowanym "Wołanie o słońce nad światem".

– Postanowiliśmy stworzyć własny styl. Krytycy nazywali naszą grę muzyką na styku muzyki rozrywkowej i jazzowej. I to się nam w gruncie rzeczy udawało. Uważam, że wtedy jeszcze nie byliśmy świadomi tego, co robiliśmy, każdy w tym zespole coś wymyślał i był bardzo twórczy. Było to bardzo spontaniczne – opowiadał Andrzej Zaucha.

Zespół zakończył działalność na początku lat 70. z powodu kłopotów finansowych. Zakup nowego sprzętu muzycznego wymagał dużych wydatków. Muzycy starali się zebrać pieniądze dzięki zagranicznym wyjazdom zarobkowym, ale nieobecność członków zespołu doprowadziła do rozpadu grupy.

Kolejny zespołem, z którym związał się Andrzej Zaucha była Anawa. – Był to zupełny przypadek, po prostu solista Anawy, znany wszystkim Marek Grechuta, zaniemógł, był chory i ówczesny kierownik Jan Kanty Pawluśkiewicz mi zaproponował śpiewanie w zespole. Bardzo sobie to miło wspominam – mówił Zaucha w Polskim Radiu. – Po chaotycznej pracy w Dżamblach, ten zespół dał mi możność nauczenia się poprawnego śpiewania po polsku.

W 1978 roku doszło do reaktywowania zespołu Dżamble.

Szczyt popularności

Andrzej Zaucha najbardziej zasłynął działalnością solową, którą rozpoczął dopiero w 1980 roku. Często współpracował z muzykami wykonującymi różnorodne style gry.

– Lubię pracować z różnymi ludźmi. Uważam, że trzeba się spróbować wszędzie. Ponieważ jestem piosenkarzem rozrywkowym, to śpiewam po prostu z różnymi kompozytorami piosenek rozrywkowych. Uważam, że jest to manifestowanie mojego zachowania się jako jazzman. Człowiek, który jest jazzmanem, gra ze wszystkimi i nie czuje się związany konwencjami – mówił w Polskim Radiu.

W 1983 roku wydał swoją debiutancką solową płytę, zatytułowaną "Wszystkie stworzenia małe i duże". O okolicznościach jej powstania i muzyce, która znalazła się na albumie, opowiedział na antenie Polskiego Radia:

– Obecnie najwięcej pracy zrobiłem z zespołem Doktor Q. Nagraliśmy bardzo dużo piosenek, z czego powstała nawet moja pierwsza płyta solowa do tekstów Wojtka Jagielskiego, która jest zamkniętym opowiadaniem o ludziach i zwierzętach. Jest takim porównaniem ludzi i zwierząt.

Album odniósł duży sukces i przyniósł popularność wokaliście. W 1985 roku został zaproszony na Krajowy Festiwal Piosenki Polskiej w Opolu, na którym występował nieprzerwanie do 1991 roku.

W 1987 roku wydał swój drugi album, "Stare, nowe, najnowsze". Rok później wykonał swój największy przebój "Byłaś serca biciem" na festiwalu w Opolu, a z kolei w 1989 roku ukazała się jego ostatnia płyta wydana za życia, zatytułowana "Andrzej Zaucha".

– Andrzej Zaucha należał do tych piosenkarzy, którzy wchodzili do studia i śpiewali utwory za pierwszym podejściem. Jest to trudne do osiągnięcia – opowiadał o muzyku jazzman Janusz Szrom w audycji "Muzyczna Jedynka".

Od 1985 roku występował jako aktor w krakowskim Teatrze STU. Po jednym z występów spotkała go śmierć.

Tragiczna śmierć

Wieczorem 10 października 1991 roku Andrzej Zaucha opuścił budynek teatru, w którym odgrywał główną rolę w spektaklu "Pan Twardowski" i skierował swoje kroki do zaparkowanego nieopodal samochodu. Towarzyszyła mu młoda aktorka Zuzanna Leśniak. Łączył ich romans. Zaledwie dwa miesiące wcześniej ich związek odkrył mąż Zuzanny, francuski reżyser Yves Goulais.

Postanowił się zemścić na kochanku swojej żony. Jak sam później wspominał, był wprost opanowany żądzą zemsty. Sprawdził w gazecie, o której odgrywany jest spektakl i wiedział, że o tej porze spotka Zauchę na parkingu.

Andrzej Zaucha znajdował się już w swoim samochodzie, gdy zbliżył się do niego morderca. Kiedy piosenkarz wysiadł z samochodu, Yves Goulais wyjął z reklamówki broń i oddał w jego kierunku cztery celne strzały. Po jednym z nich upadła też Zuzanna Leśniak. Goulais w szale zemsty myślał, że jego żona jedynie zemdlała i po przeładowaniu magazynka oddał jeszcze pięć strzałów do leżącego na ziemi Andrzeja Zauchy.

– W centrum Krakowa został zastrzelony znany piosenkarz Andrzej Zaucha. Ofiarą zazdrosnego mężczyzny padła także towarzysząca piosenkarzowi kobieta – relacjonował spiker Polskiego Radia informację o tragicznej śmierci Andrzeja Zauchy.

Yves Goulais po dokonaniu morderstwa sam oddał się w ręce policji. Na procesie żałował swojego czynu i utrzymywał, że nie zamierzał zabić swojej żony, która zmarła w szpitalu w następstwie ran postrzałowych. Został skazany na wyrok 15 lat pozbawienia wolności.

sa

- To kolejny już polski artysta, którym służby interesowały się w związku z jego poglądami oraz ukazywaniem w swojej twórczości ułomności systemu komunistycznego - mówi rzecznik IPN dr Rafał Leśkiewicz.

- W związku z faktem angażowania się poprzez swoje piosenki, poprzez wskazywanie na nieprawidłowości systemu, jego ośmieszanie był wielokrotnie, prewencyjnie rozpracowywany. Otrzymał między innymi zakaz wyjazdów na dwa lata - powiedział dr Rafał Leśkiewicz.

W informacjach na temat inwigilacji Wojciecha Młynarskiego można znaleźć te dotyczące jego twórczości, wyjazdów zagranicznych a także zawieranych przyjaźni. - Odnotowano między innymi, że w 1985 roku Wojciech Młynarski występował w Monachium na imprezach organizowanych przez - jak nazwało ją SB - Solidarność Wolnych Polaków - powiedział rzecznik IPN.

Katalog IPN

Obok informacji na temat obserwacji Wojciecha Młynarskiego w trakcie ostatniej aktualizacji katalogu osób rozpracowywanych przez służby znalazły się dane między innymi o żołnierzu AK Karolu Kosteckim czy naukowcu i przyrodniku Sergiuszu Rabininie.

Łącznie katalog osób rozpracowywanych przez komunistyczne służby zawiera informacje o 17 767 osobach.

Czytaj także:

• Jacek Bończyk: Wojciech Młynarski znany jest kilku pokoleniom Polaków
• Wojciech Młynarski: obserwator polskiej rzeczywistości

kp