Historia

Wyspa Węży czy Wyspa Wężowa? Jak nazywać miejsce, które stało się symbolem wojny na Ukrainie

Ostatnia aktualizacja: 04.04.2022 05:50
Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami RP (KSNG) ustanowiła polski egzonim Wyspa Wężowa. To ukłon w stronę pograniczników ukraińskich, którzy bronili wyspy pierwszego dnia inwazji Rosji na Ukrainę i odmówili złożenia broni.
Wyspa Węży
Wyspa WężyFoto: VODIANYI VOLODYMYR/Shutterstock

Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych (KSNG) postanowiła uhonorować ukraińskich strażników granicznych, którzy zdań w dosadnych słowach skierowanych do Rosjan dali jasny sygnał, że się nie poddadzą. Nagranie, na którym słychać wymianę między Rosjanami a Ukraińcami obiegło cały świat, a w samej Ukrainie odpowiedź pograniczników stała się symbolem ukraińskiego oporu.

KSNG – w której skład wchodzą geografowie, kartografowie i językoznawcy, zbadała historyczne użycie nazwy "Wyspa Wężowa" w języku polskim. Już w 1856 roku Gazeta Lwowska pisała o "wyspie wężowej". W tym samym okresie tego samego wyrażenia (ale pisanego już wielkimi literami) używało krakowskie pismo "Czas". Wyspa Wężowa jest również obecna w mitologii greckiej. Według zapisów wierzono, że po śmierci zamieszkał na niej Achilles.

wyspa węży Twitter_BBC_1200.jpg
Obrońcy Wyspy Węży żyją. "Trafili do niewoli"

Skąd nazwa Wyspy Wężowej?

- Najstarsza wzmianka znajdowała się w poemacie "Etiopida" z VIII w.p.ne., który opowiadał o bohaterach wojny trojańskiej Achillesie i Patroklosie. Według przekazu, po śmierci Achillesa, jego matka bogini Tetyda zabrała go właśnie na tę wyspę - opowiada prof. Mateusz Stróżyński z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu w materiale Jędrzeja Rosiewicza w audycji "Stacja Nauka". - Wyspa była nazywana Białą, ze względu na swój kolor, ale też wyspą Achillesa i wyspą Bohaterów na cześć tych dwóch bohaterów spod Troi.

Skąd więc węże? Jak mówi specjalista, prawdopodobnie w II wieku naszej ery powstał poemat geograficzny, który opisywał cały znany ówcześnie świat. - Tam pojawia się wzmianka o tym, że wyspa jest także nazywana Białą, a to dlatego, że występują tam białe węże - tłumaczy specjalista. - Stąd przypuszczalnie nazwa.

Co to jest egzonim?

- Po ataku Rosji na Ukrainę media używały wyrażenia "Wyspa Węży", co było niejednoznaczne, bo kilka różnych wysp z różnych części świata bywa tak nazywane (m.in. taką potoczną nazwę nadali Polacy szkockiej wyspie Bute, na której znajdował się w czasie II wojny światowej obóz internowania dla zwolenników sanacji - przyp. bm). Postanowiliśmy to przeanalizować i usystematyzować, a jednocześnie uczcić pograniczników, którzy pierwszego dnia wojny na Wyspie Wężowej stanowczo sprzeciwili się Rosjanom – powiedział w rozmowie z PAP dr Wojciech Włoskowicz, językoznawca i członek KSNG.

Według definicji zapisanej w Słowniku Języka Polskiego PWN egzonim to zaadoptowana do własnego języka obca nazwa geograficzna. Jednak dr Włoskowicz uważa, że wyrażenie "zaadoptowana" jest mylące. Proszony o podanie właściwej definicji mówi, że egzonim to nazwa geograficzna odnosząca się do obiektu położonego poza obszarem języka, w którym ten egzonim funkcjonuje.

- Cechą egzonimu jest też to, że pod względem formy różni się on od nazwy w języku miejscowym. Egzonim nie musi być obcą nazwą "zaadaptowaną" do naszego języka i może mieć zupełnie inne pochodzenie, niezwiązane z nazwą używaną na miejscu. Dobrym przykładem jest polska nazwa kraju naszych zachodnich sąsiadów "Niemcy". Jako egzonim nie jest ona adaptacją nazwy w języku niemieckim "Deutschland" – powiedział Włoskowicz. - Wiele egzonimów standaryzowanych, czyli oficjalnie zatwierdzonych przez KSNG, to egzonimy obecne w polszczyźnie od wieków, choć niekiedy pojawia się potrzeba stworzenia zupełnie nowej nazwy po polsku – doprecyzował naukowiec.

Wiążąca decyzja

Ustanowienie nowego egzonimu to inaczej podjęcie uchwały w drodze głosowania przez komisję. Jest ona organem decyzyjnym – czyli jej decyzje są wiążące i nie wymagają akceptacji żadnego ministerstwa.

wyspa węży 1200.jpg
Obrońca Wyspy Węży wrócił z niewoli. To on wypowiedział słynne słowa do rosyjskiego okrętu

Polska ustanowiła do tej pory egzonimy dla ok. 1900 ukraińskich miejscowości, rzek, gór, parków narodowych i innych obiektów.

We wtorek 30 marca lokalne władze poinformowały, że Roman Hrybow, obrońca Wyspy Wężowej i autor wspomnianych wyżej, legendarnych słów, wrócił z rosyjskiej niewoli. 

PAP/bm

Czytaj także

Rosyjski imperializm. Agresja na Ukrainę wpisuje się w wielowiekową tradycję

Ostatnia aktualizacja: 24.02.2024 06:00
Rosyjska propaganda usprawiedliwia ekspansję tym samym zestawem mitów i motywów od stuleci. Obserwowane dzisiaj zapędy i zabiegi Moskwy są echem haseł i działań dobrze ugruntowanych w  historii. O rosyjskich aspiracjach imperialnych na przestrzeni wieków rozmawialiśmy 22 lutego 2022 roku z prof. Hieronimem Gralą, historykiem z Wydziału "Artes Liberales" Uniwersytetu Warszawskiego, badaczem dziejów Rusi, wieloletnim dyplomatą w Rosji.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Putin mówi o "denazyfikacji i demilitaryzacji". Historyk: to bezczelna bzdura

Ostatnia aktualizacja: 24.02.2022 11:48
W czwartek rano Władimir Putin wydał rozkaz przeprowadzenia specjalnej operacji wojskowej w Donbasie, której celem jest "demilitaryzacja i denazyfikacja Ukrainy". Tym samym prezydent Rosji wszczął wojnę usprawiedliwiając ją wyssanym z palca pretekstem.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Dlaczego Rosja atakuje Kijów? Historyk: powodem jest też symboliczne znaczenie miasta w dziejach Rusi

Ostatnia aktualizacja: 27.02.2022 05:50
- W konflikcie rosyjsko-ukraińskim historia odgrywa niebagatelną rolę. Jest wręcz przesądzająca, czego nie widać na ekranach telewizorów czy komputerów – mówi PAP historyk prof. Andrzej Chwalba. Rozmowa została przeprowadzona w piątek 25 lutego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rok temu Rosja ostrzelała Babi Jar. Miejsce zagłady dziesiątek tysięcy Żydów

Ostatnia aktualizacja: 01.03.2023 05:56
1 marca 2022 roku rosyjskie pociski uderzyły w znajdujący się w Kijowie kompleks pamięci Babi Jar, gdzie podczas II wojny światowej Niemcy dokonywali masowych egzekucji ludności żydowskiej. "Jaki jest sens powtarzania »nigdy więcej« przez 80 lat, skoro świat milczy, gdy bomba spada na Babi Jar? Zginęło co najmniej pięć osób. Historia się powtarza…" – napisał na portalu Twitter prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rosja nigdy się nie zmieni. Joseph Conrad pisał o tym sto lat temu

Ostatnia aktualizacja: 24.02.2024 05:57
– W maju 2014 roku w "Le Monde" był duży artykuł o sytuacji na Ukrainie i Joseph Conrad podany był tam jako klucz do zrozumienia duszy rosyjskiej – mówił w Polskim Radiu prof. Zdzisław Najder dwa miesiące po zbrojnej aneksji Krymu przez Rosję w 2014 roku.
rozwiń zwiń