3 maja 1791 Sejm Czteroletni po burzliwej debacie przyjął przez aklamację ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 maja. Była ona drugą na świecie i pierwszą w Europie ustawą regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli. Była ostatnią próbą ratowania Rzeczypospolitej. Dawała nadzieję na wzmocnienie państwa polskiego, w którym przez wieki dominowała zasada "liberum veto".

Konstytucja 3 maja - zobacz serwis specjalny

Monarchizm konstytucyjny

Analizę sytuacji w Polsce, która doprowadziła do uchwalenia Konstytucji 3 maja przedstawił Michał Montowski w audycji z cyklu "Sezon na Dwójkę". W programie nadanym z okazji 220. rocznicy przyjęcia tego dokumentu wzięły udział: prof. Zofia Zielińska i prof. Anna Grześkowiak-Krwawicz.

- My uważamy, iż ustrój, który stworzyła Konstytucja 3 maja możemy nazwać monarchizmem konstytucyjnym, bo określał go ten akt prawny - komentowała prof. Zofia Zielińska. - To był przełom w Polsce. Nie było u nas takiego ustroju nigdy. Reakcja państw europejskich pokazała, że słusznie sądziliśmy, iż to wzmocni państwo polskie. Autorzy konstytucji uważali, że pozwoli ona nam zerwać ze słabością państwa. Ale to nie było na rękę zarówno Rosji, jak i Prusom.

Odzyskanie niepodległości

Według prof. Henryka Samsonowicza, Konstytucja 3 maja stanowi ważny element pamięci zbiorowej, bez której żadna wspólnota istnieć nie może. Jego zdaniem, Polska odzyskiwała niepodległość trzykrotnie: właśnie 3 maja 1791 oraz 11 listopada 1918 i 4 czerwca 1989.

Konstytucja 3 maja, będąca skutkiem dążeń do naprawy stosunków wewnętrznych w Polsce po I rozbiorze (1772), pozostawiała w Polsce ustrój stanowy, wprowadzając jednak pewne zmiany. Zmniejszono wpływy polityczne magnaterii na zarząd kraju poprzez wykluczenie z sejmików szlachty nie posiadającej ziemi, będącej warstwą najbardziej podatną na wpływy i przekupstwo. W prawie wyborczym feudalny cenzus urodzenia szlacheckiego zastąpiono cenzusem posiadania.

Mieszczanom zatwierdzono prawo nabywania dóbr ziemskich i uzyskiwania szlachectwa. Utrzymując poddaństwo chłopów, konstytucja pozbawiała jednak szlachtę prawa najwyższej zwierzchności wobec poddanych, przyjmując ich "pod opiekę prawa i rządu krajowego". Indywidualne umowy chłopów z dziedzicami o zamianę pańszczyzny na czynsz nie mogły już być samodzielnie unieważniane przez szlachtę.

Oryginalny manuskrypt Konstytucji 3 Maja. Wikimedia Commons/dp

Centralizacja państwa

Postanowienia Konstytucji centralizowały państwo, znosząc odrębność między Koroną i Litwą, wprowadzając jednolity rząd, skarb i wojsko. Za religię panującą uznano katolicyzm, przy tolerancji dla innych uznawanych przez państwo wyznań. Konstytucja wprowadziła trójpodział władzy: władzę ustawodawczą miał sprawować dwuizbowy parlament, składający się z Sejmu - 204 posłów spośród szlachty-posesjonatów i 24 plenipotentów miast oraz Senatu (złożonego z biskupów, wojewodów, kasztelanów i ministrów pod prezydencją króla), którego rolę znacznie zmniejszono.

Zniesiono instrukcje poselskie, konfederacje i liberum veto, decyzje miały zapadać zwykłą większością głosów. Kadencja Sejmu trwała 2 lata, posiedzenia zwoływane były w razie potrzeby, co 25 lat miano zwoływać Sejm w celu "poprawy konstytucji".

Władzę wykonawczą przyznano królowi wraz z Radą, tzw. Strażą Praw, złożoną z prymasa i pięciu ministrów: policji, pieczęci (spraw wewnętrznych), interesów zagranicznych, wojny i skarbu, mianowanych przez króla. Ministrowie odpowiadali przed Sejmem za podpisane przez siebie akty. Król był przewodniczącym Straży, miał prawo nominacji biskupów, senatorów, ministrów, urzędników i oficerów, w razie wojny sprawował naczelne dowództwo nad wojskiem.

Koniec wolnej elekcji

Zniesiono wolną elekcję - po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego tron miał być dziedziczny, tylko w razie wymarcia rodziny królewskiej szlachta miała wybierać nową dynastię.

Konstytucja zapowiadała reorganizację sądownictwa, przewidując stworzenie stale urzędujących sądów ziemskich i miejskich oraz sprawujących nad nimi nadzór w drugiej instancji - Trybunału Koronnego i sądów asesorskich.

Próba wprowadzenia konstytucji w życie została przekreślona już w połowie 1792 roku. Przyczyniła się do tego konfederacja targowicka (zawiązana przez przywódców obozu magnackiego w celu przywrócenia poprzedniego ustroju Rzeczypospolitej pod hasłami obrony zagrożonej wolności) i wkroczenie wojsk rosyjskich w granice Polski.

Zwrot w historii

W opinii prof. Zofii Zielińskiej z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, Konstytucja 3 maja stanowiła zasadniczy zwrot w porównaniu z ustrojem wcześniejszym, zdecydowanie republikańskim.

- Konstytucja oznaczała pokonanie wielowiekowych słabości państwa polskiego, zwłaszcza liberum veto. Sejm odtąd miał podejmować decyzje większością głosów i stawał się rzeczywiście centralnym, państwowym organem ustawodawczym, konfederacje miały być zakazane - słyszymy w komentarzu.

- Silna jak na polskie tradycje centralna władza wykonawcza, silna w niej pozycja króla, wreszcie istotne prerogatywy, jakie zachowywał władca w Sejmie, przesądzają o tym, że ustrój stworzony przez Ustawę Rządową możemy uznać za monarchizm, którego granice wyznaczała konstytucja, a więc za monarchizm konstytucyjny - stwierdziła prof. Zofia Zielińska.

Konstytucja 3 maja była drugą na świecie (po Stanach Zjednoczonych) i pierwszą w Europie ustawą regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli.

Posłuchaj, jakie rozwiązania proponowali autorzy Konstytucji 3 maja i dlaczego nie wszyscy chcieli, by zostały one zrealizowane.

pd/bs

W niedzielę w Polsce świętujemy 229. rocznicę uchwalenia pierwszej w Europie i drugiej na świecie konstytucji - Konstytucji 3 maja. W piątek świętowaliśmy międzynarodowe święto pracy. Oba te dni na stałe weszły w kalendarz polskich świąt, jednak nie zawsze tak było. O świętowaniu tych dni w okresie PRL-u mówił w Polskim Radiu 24 Grzegorz Wołk.

"To prekursorskie dokonanie nie było dziełem przypadku". Premier o Konstytucji 3 Maja

3 maja w PRL-u

- W PRL-u 3 maja był odbierany jako zagrożenie i to był pewien paradoks. Bo nawet w okresie stalinowskim w podręcznikach do nauki pisano bardzo pozytywnie o uchwaleniu konstytucji, o jej twórcach. To był element, można powiedzieć, "postępowy". Tak to było odbierane przez komunistów - mówił Grzegorz Wołk.

Zwrócił uwagę na to, że święto to stało się w Polsce niewygodne, chociaż nie było tak od początku. Jeszcze do 1946 roku było ono po wojnie obchodzone, jednak właśnie w tym roku doszło do manifestacji antyrządowych i zamieszek m.in. w Krakowie, które skończyły się tragicznie.

- Po tym czasie to święto zostało wygaszone. Oficjalnie nie zostało wykreślone z kalendarza świąt państwowych. Dopiero w 1951 roku to święto oficjalnie wykreślono - wyjaśnił historyk.

Prof. Żurawski vel Grajewski: od Sejmu niemego Polska była pod protektoratem rosyjskim

Podkreślił, że w okresie po 1980 roku Solidarność wymusiła na władzy świętowanie "świąt niewygodnych", czyli m.in. 3 maja, ale także 11 listopada czy rocznicę Bitwy Warszawskiej. To się jednak skończyło po wprowadzeniu stanu wojennego. - W 1982 roku 3 maja w wielu miastach, np. w Warszawie, w Gdańsku, doszło do walk ulicznych - mówił Grzegorz Wołk.

1 maja w PRL-u

- 1 maja, w przeciwieństwie do 3 maja, jest od momentu powstania świętem międzynarodowym. Było z wielką pompą obchodzone w całym bloku wschodnim. Delegaci nie tylko wojskowi, ale także delegaci komunistycznej partii radzieckiej, pojawiali się na trybunach honorowych m.in. w PRL-u - mówił historyk w PR24.

Podkreślił, że święto to było na tyle ważne, że kierownicy zakładów pracy i szkół pilnowali wysokiej frekwencji na pochodach pierwszomajowych, wysyłając przymusowo pracowników i uczniów. 1 maja także był okazją do demonstracji antykomunistycznych, chociaż to odbywało się na dwa sposoby.

"Jej dziedzictwo dotyczy czterech narodów". Historycy o Konstytucji 3 Maja

- Niekiedy samo niepojawienie się na takim pochodzie było odbierane jako element manifestowania antykomunistycznych poglądów. Niektórzy świadomie na te pochody się nie wybierali. Natomiast zdarzało się też tak, [...] że niektórzy opozycjoniści starali się "odzyskać" to święto dla społeczeństwa, a nie tylko dla partyjnych przedstawicieli. Zdarzało się tak, że wchodzili w pochód z "antysocjalistycznymi" - jak to później raportowała SB - hasłami. Niekiedy się to udawało - mówił historyk.

Więcej w nagraniu.

* * *

Audycja: "Przekładaniec Jachowicza"
Prowadzi: Jerzy Jachowicz
Gość: Grzegorz Wołk (historyk, IPN)
Data emisji: 03.05.2020
Godzina emisji: 17.35

PR24/jmo

3 maja 1791 Sejm Czteroletni po burzliwej debacie przyjął przez aklamację ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 maja. Była ona drugą na świecie i pierwszą w Europie ustawą regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli. Była ostatnią próbą ratowania Rzeczypospolitej. Dawała nadzieję na wzmocnienie państwa polskiego, w którym przez wieki dominowała zasada "liberum veto".

Kliknij w obrazek i dowiedz się więcej:

Monarchizm konstytucyjny

Analizę sytuacji w Polsce, która doprowadziła do uchwalenia Konstytucji 3 maja przedstawił Michał Montowski w audycji z cyklu "Sezon na Dwójkę". W programie nadanym z okazji 220. rocznicy przyjęcia tego dokumentu wzięły udział: prof. Zofia Zielińska i prof. Anna Grześkowiak-Krwawicz.

- My uważamy, iż ustrój, który stworzyła Konstytucja 3 maja możemy nazwać monarchizmem konstytucyjnym, bo określał go ten akt prawny - komentowała prof. Zofia Zielińska. - To był przełom w Polsce. Nie było u nas takiego ustroju nigdy. Reakcja państw europejskich pokazała, że słusznie sądziliśmy, iż to wzmocni państwo polskie. Autorzy konstytucji uważali, że pozwoli ona nam zerwać ze słabością państwa. Ale to nie było na rękę zarówno Rosji, jak i Prusom.

Odzyskanie niepodległości

Według prof. Henryka Samsonowicza, Konstytucja 3 maja stanowi ważny element pamięci zbiorowej, bez której żadna wspólnota istnieć nie może. Jego zdaniem, Polska odzyskiwała niepodległość trzykrotnie: właśnie 3 maja 1791 oraz 11 listopada 1918 i 4 czerwca 1989.

Konstytucja 3 maja, będąca skutkiem dążeń do naprawy stosunków wewnętrznych w Polsce po I rozbiorze (1772), pozostawiała w Polsce ustrój stanowy, wprowadzając jednak pewne zmiany. Zmniejszono wpływy polityczne magnaterii na zarząd kraju poprzez wykluczenie z sejmików szlachty nie posiadającej ziemi, będącej warstwą najbardziej podatną na wpływy i przekupstwo. W prawie wyborczym feudalny cenzus urodzenia szlacheckiego zastąpiono cenzusem posiadania.

Mieszczanom zatwierdzono prawo nabywania dóbr ziemskich i uzyskiwania szlachectwa. Utrzymując poddaństwo chłopów, konstytucja pozbawiała jednak szlachtę prawa najwyższej zwierzchności wobec poddanych, przyjmując ich "pod opiekę prawa i rządu krajowego". Indywidualne umowy chłopów z dziedzicami o zamianę pańszczyzny na czynsz nie mogły już być samodzielnie unieważniane przez szlachtę.

Oryginalny manuskrypt Konstytucji 3 Maja. Wikimedia Commons/dp

Centralizacja państwa

Postanowienia Konstytucji centralizowały państwo, znosząc odrębność między Koroną i Litwą, wprowadzając jednolity rząd, skarb i wojsko. Za religię panującą uznano katolicyzm, przy tolerancji dla innych uznawanych przez państwo wyznań. Konstytucja wprowadziła trójpodział władzy: władzę ustawodawczą miał sprawować dwuizbowy parlament, składający się z Sejmu - 204 posłów spośród szlachty-posesjonatów i 24 plenipotentów miast oraz Senatu (złożonego z biskupów, wojewodów, kasztelanów i ministrów pod prezydencją króla), którego rolę znacznie zmniejszono.

Zniesiono instrukcje poselskie, konfederacje i liberum veto, decyzje miały zapadać zwykłą większością głosów. Kadencja Sejmu trwała 2 lata, posiedzenia zwoływane były w razie potrzeby, co 25 lat miano zwoływać Sejm w celu "poprawy konstytucji".

Władzę wykonawczą przyznano królowi wraz z Radą, tzw. Strażą Praw, złożoną z prymasa i pięciu ministrów: policji, pieczęci (spraw wewnętrznych), interesów zagranicznych, wojny i skarbu, mianowanych przez króla. Ministrowie odpowiadali przed Sejmem za podpisane przez siebie akty. Król był przewodniczącym Straży, miał prawo nominacji biskupów, senatorów, ministrów, urzędników i oficerów, w razie wojny sprawował naczelne dowództwo nad wojskiem.

Koniec wolnej elekcji

Zniesiono wolną elekcję - po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego tron miał być dziedziczny, tylko w razie wymarcia rodziny królewskiej szlachta miała wybierać nową dynastię.

Konstytucja zapowiadała reorganizację sądownictwa, przewidując stworzenie stale urzędujących sądów ziemskich i miejskich oraz sprawujących nad nimi nadzór w drugiej instancji - Trybunału Koronnego i sądów asesorskich.

Próba wprowadzenia konstytucji w życie została przekreślona już w połowie 1792 roku. Przyczyniła się do tego konfederacja targowicka (zawiązana przez przywódców obozu magnackiego w celu przywrócenia poprzedniego ustroju Rzeczypospolitej pod hasłami obrony zagrożonej wolności) i wkroczenie wojsk rosyjskich w granice Polski.

Zwrot w historii

W opinii prof. Zofii Zielińskiej z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, Konstytucja 3 maja stanowiła zasadniczy zwrot w porównaniu z ustrojem wcześniejszym, zdecydowanie republikańskim.

- Konstytucja oznaczała pokonanie wielowiekowych słabości państwa polskiego, zwłaszcza liberum veto. Sejm odtąd miał podejmować decyzje większością głosów i stawał się rzeczywiście centralnym, państwowym organem ustawodawczym, konfederacje miały być zakazane - słyszymy w komentarzu.

- Silna jak na polskie tradycje centralna władza wykonawcza, silna w niej pozycja króla, wreszcie istotne prerogatywy, jakie zachowywał władca w Sejmie, przesądzają o tym, że ustrój stworzony przez Ustawę Rządową możemy uznać za monarchizm, którego granice wyznaczała konstytucja, a więc za monarchizm konstytucyjny - stwierdziła prof. Zofia Zielińska.

Konstytucja 3 maja była drugą na świecie (po Stanach Zjednoczonych) i pierwszą w Europie ustawą regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli.

Posłuchaj, jakie rozwiązania proponowali autorzy Konstytucji 3 maja i dlaczego nie wszyscy chcieli, by zostały one zrealizowane.

pd/bs/im

W pracę nad przygotowaniem Konstytucji 3 maja było zaangażowanych kilkadziesiąt osób. Idee zawarte w dokumencie kształtowały się podczas dyskusji stronnictw postępowych na Sejmie Wielkim. Do najważniejszego grona współautorów należała jednak ścisła grupa kilku osób, wśród których znajdowali się między innymi król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj czy Scipione Piattoli.

Ignacy Potocki. Człowiek kompromisu

Ignacy Potocki

Jedna z najważniejszych postaci Sejmu Wielkiego i przywódca Stronnictwa Patriotycznego. Przygotował pierwszy projekt konstytucji, przedłożony w 1790 roku "Projekt do formy rządu". Propozycja Potockiego - bardzo obszerna i szczegółowa, a przez to trudna do realizacji - nie została dobrze przyjęta przez Sejm ani króla Stanisława Augusta, który skwitował ją jako "jakąś metafizykę".

Niepowodzenie skłoniło go, zadeklarowanego przeciwnika króla, do podjęcia rozmów nad wspólnym projektem konstytucji. Prace nad tekstem rozpoczęły się w grudniu 1790 roku. Potocki zrozumiał, że Stanisław August cieszy się większym poparciem w sejmie i to jemu oddał pierwszeństwo w przygotowaniu Konstytucji 3 maja. Rola Potockiego polegała głównie na nanoszeniu poprawek do tekstu. Były to jednak ważne zmiany, które dążyły do zwiększenia władzy sejmu i ograniczenia kompetencji króla.

Stanisław August Poniatowski. Ostatni król Polski

Stanisław August Poniatowski

Ostatni władca Rzeczpospolitej Obojga Narodów i główny autor tekstu konstytucji. W trakcie obrad Sejmu Wielkiego stronnictwo Stanisława Augusta usiłowało przeforsować reformy państwa, które jednocześnie miały poszerzać zakres władzy królewskiej. Poniatowski był anglofilem i w proponowanych rozwiązaniach wzorował się na angielskim, niespisanym porządku konstytucyjnym. Wizja przeprowadzenia gruntowanych reform ziściła się dopiero po zawarciu kompromisu z również proreformatorskim, ale magnackim Stronnictwem Patriotycznym.

Stanisław August przygotował pierwotną wersję tekstu konstytucji. Dzień 3 maja 1791 roku był swoistym  punktem kulminacyjnym jego panowania, któremu od samego początku przyświecało zreformowanie państwa.

Scipione Piattoli

Włoski ksiądz i osobisty sekretarz króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Piattoli znalazł się w otoczeniu króla dopiero w 1789 roku. Szybko jednak zaimponował mu swoją wiedzą, a zwłaszcza znajomością literatury. Był znakomicie zorientowany w prądach oświeceniowych epoki, poznawał je z pierwszej ręki, przebywając na zachodzie Europy.

Był niepowiązany z żadnym polskim stronnictwem politycznym i jako człowiek z zewnątrz stał się pośrednikiem pomiędzy królem a skłóconym z nim Ignacym Potockim. Piattoli był również jednym ze współtwórców Konstytucji 3 maja, a wiele ze spotkań, podczas których powstawał jej tekst, odbyło się w jego gabinecie na Zamku Królewskim.

Niemcewicz - złośliwiec od majowej Konstytucji

Julian Ursyn Niemcewicz

Zaufany człowiek Adama Kazimierza Czartoryskiego, jednego  z przywódców Stronnictwa Patriotycznego, dzięki którego protekcji rozpoczął karierę polityczną. Niemcewicz był jednym z czołowych publicystów okresu Sejmu Wielkiego, na którym reprezentował województwo inflanckie.

Niemcewicz był najaktywniejszym posłem na Sejmie Wielkim. W tym samym czasie pracował także jako redaktor gazety "Gazety Narodowej i Obcej", która współkształtowała ówczesną opinię publiczną. Brał udział w tajnych przygotowaniach tekstu konstytucji i należał do jednych z jej najgorliwszych zwolenników.

Hugo Kołłątaj - kontrowersyjny twórca Konstytucji 3 maja

Hugo Kołłątaj

Jeden z czołowych publicystów epoki stanisławowskiej. Choć został wyświęcony na księdza, to wystrzegał się posługi przy ołtarzu. Ważnym wkładem Kołłątaja w pracę Sejmu Wielkiego było skupienie wokół siebie grupy działaczy zaangażowanych na rzecz reform. Tak zwana kuźnica kołłątajowska była wpływowym głosem na rzecz naprawy ustroju Rzeczpospolitej.

Hugo Kołłątaj nie był głównym projektodawcą konstytucji (przychylał się do rozwiązań radykalnie republikańskich, znacznie bardziej skrajnych niż te, które znalazły odzwierciedlenie w Ustawie Rządowej), ale pomagał przy doszlifowaniu jej ostatecznej wersji. Wniósł także duży wkład w przebieg wydarzeń 3 maja 1791 roku. To on namówił mieszczan warszawskich, aby wraz z cechowymi chorągwiami towarzyszyli królowi w pochodzie do archikatedry św. Jana.

Stanisław Małachowski. Wzór uczciwego polityka w dobie rozbiorów

Stanisław Małachowski

Marszałek Koronny na Sejmie Wielkim i jeden z najwybitniejszych ówczesnych polityków. Nie uczestniczył bezpośrednio w pracach nad Konstytucją 3 maja, ale odegrał ważną rolę jako pośrednik pomiędzy Ignacym Potockim a królem Stanisławem Augustem. Małachowski jak nikt inny nadawał się do tego zadania. Był znany ze swojego przywiązania do sprawiedliwości i praworządności i z tego powodu zyskał przydomek "polskiego Arystydesa".

Stanisław Małachowski był jedną z najważniejszych postaci w trakcie obrad sejmowych 3 maja 1791 roku. Głos marszałka był ważnym argumentem za przyjęciem ustawy rządowej - Małachowski poprał Ustawę Rządową swoim autorytetem, wskazując, że jest ona lepsza od rozwiązań brytyjskich i amerykańskich, gdyż najlepiej odpowiada na potrzeby polskich realiów.

Więcej na temat Konstytucji 3 maja znaleźć można w serwisie [kliknij obrazek poniżej]: 

sa/bm

Dzień 3 maja to powód nie tylko do świętowania 230. rocznicy uchwalenia Ustawy Rządowej, czyli pierwszej polskiej i europejskiej, a drugiej światowej konstytucji. To także okazja do wspomnienia tego, jak dzień ten był świętowany w minionych epokach. A nie zawsze można było cieszyć się Konstytucją 3 maja. W okresie PRL święto to było zlikwidowane, a świętujący go - zwalczani. W Polskim Radiu 24 mówił o tym działacz antykomunistyczny Jan Karandziej.

230. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Zobacz serwis specjalny!

Obchody 3 maja w Gdańsku w 1980 oku

Gość PR24 przypomniał, że 3 maja obchodzimy nie tylko święto Konstytucji, ale także niezwykle ważna kościelna uroczystość Matki Bożej Królowej Polski. Jeśli chodzi o świętowanie w okresie PRL, Jan Karandziej stwierdził, że dla niego najbardziej pamiętne w Gdańsku były obchody 3 maja w roku 1980, tuż przed wydarzeniami Sierpnia 80.

- Jak zwykle propagowaliśmy to święto przez różnego rodzaju ulotki, by dotrzeć do jak największej liczby ludzi. Zaczynało się wszystko od mszy w kościele mariackim. Zebrało się ok. 5 tys. ludzi. To było dużo, jak na tamte czasy, gdzie za udział w takiej manifestacji groziły dość wysokie kary - mówił Jan Karandziej.

- Komuniści tępili wszystkie święta, które świadczyły o niepodległości Polski i były patriotyczne. Tak samo jak 3 maja, także 11 listopada był zabroniony - dodał działacz Solidarności. - 1 maja obchodzono, ulice były ozdobione chorągiewkami. Więcej co prawda czerwonych było... a na 3 (maja) znikało natychmiast. 3 maja już nie było ani jednej, żadnej chorągiewki nigdzie, żeby czasami ktoś nie zauważył, że jest święto - mówił.

Czytaj również:

• Marszałek Sejmu: siłą Konstytucji 3 Maja było poszanowanie praw jednostki
• "Jeden z milowych kroków w dziejach naszego państwa". Premier o Konstytucji 3 maja
• "Tradycja 3 maja należy do polskiej duszy". Prezes IPN we francuskiej gazecie "L'Opinion"

230. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja. Prezydent: zdajemy sobie sprawę, że wolni możemy być tylko razem

Więcej w nagraniu.

* * *

Audycja: "Temat dnia / Gość PR24"
Prowadzi: Tadeusz Płużański
Gość: Jan Karandziej (działacz opozycji w PRL)
Data emisji: 03.05.2021
Godzina emisji: 15.38

PR24/jmo