Historia

Millenium kontra Tysiąclecie. Jak władze PRL przegrały walkę o rząd dusz

Ostatnia aktualizacja: 14.04.2023 05:45
Gdy 57 lat temu prymas Polski, kardynał Stefan Wyszyński zainaugurował kościelne uroczystości jubileuszowe Millenium Chrztu Polski, I sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka rozpoczął obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego. Władze komunistyczne robiły wszystko, by przeciwstawić się religijnemu charakterowi ważnej dla narodu rocznicy.
Poznań 1966 r. Obchody 1000-lecia Państwa Polskiego. Na zdjęciu I sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka.
Poznań 1966 r. Obchody 1000-lecia Państwa Polskiego. Na zdjęciu I sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka.Foto: PAP/Mariusz Szyperko

Planowanie państwowych obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego władze PRL rozpoczęły już sześć lat wcześniej. Rocznica miała być okazją do wydania wojny Kościołowi. O jedność podczas obchodów milenijnych apelował w styczniu 1966 roku Jerzy Turowicz, redaktor "Tygodnika Powszechnego". Jego wezwanie spotkało się z ostrą reakcją I sekretarza KC PZPR, Władysława Gomułki.

- Sprawa w tym, że Kościół, episkopat, przeciwstawia chrzest Polsce Ludowej! - grzmiał w odpowiedzi z mównicy przywódca partyjny.

I sekretarz krytykował słowa prymasa Stefana Wyszyńskiego o roli Polski jako przedmurza chrześcijaństwa, uznając je za antyradzieckie.

- Stanęły naprzeciwko siebie dwie tradycje, które w 1966 roku trywialnie się upolityczniły. Oto jest tradycja wiary chrześcijańskiej społeczeństwa, przeciwko niej próbuje się przeciwstawić innego typu tradycję, czyli tradycję państwową - wyjaśniał prof. Wiesław Władyka w audycji Sławomira Szofa. - Pouczające jest porównanie dwóch kultur językowych i sposobów mówienia do społeczeństwa, to były dwa różne światy.

Wyszyński-1200x660.jpg
Prymas Stefan Wyszyński- zobacz serwis specjalny

Porównania można dokonać, wsłuchując się w archiwalne nagrania Polskiego Radia z Gniezna i Poznania. Zachowały się nagrania Władysława Gomułki oraz unikatowe, niewyemitowane wówczas nagranie mszy milenijnej. Posłuchaj audycji Sławomira Szofa zawierającej oba nagrania.

Posłuchaj
29:37 był rok 1966___fl 17403_tr_0-0_1210399320d582e9[00].mp3 Audycja "Był rok 1966" Sławomira Szofera, która zawiera archiwalne nagrania z przemówienia Władysława Gomułki i fragmenty mszy millenijnej. (PR, 15.03.1991)

 

Podczas wydarzeń związanych z państwowymi obchodami podkreślano słowiański charakter Polski i kreowano pogląd o wiecznym zagrożeniu czyhającym ze strony Niemiec. Akcentowany był socjalistyczny charakter państwa, który władze przedstawiały jako największy sukces w trwającej 1000 lat historii kraju. Za wielkie osiągnięcie władze komunistyczne uznały program "Tysiąc szkół na Tysiąclecie Państwa Polskiego", w ramach którego wybudowano 1417 placówek.

- Dokonywała się wielka manipulacja interpretacyjna, która zawsze w polityce jest potrzebna, niemniej przyjmowała ona postać karykatury - oceniał w 1991 roku państwowe obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego prof. Wiesław Władyka.

Kulminacją państwowych obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego były uroczystości 22 lipca w Warszawie. Połączono je z rocznicą ogłoszenia Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Władze zorganizowały wówczas defiladę wojskową, która przeszła ulicami Warszawy.


Posłuchaj
01:34 7 dni_inauguracja_tysiąclecie.mp3 Najdostojniejszy jubilat - plenarna sesja Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu zainaugurowano obchody tysiąclecia państwa polskiego, wystąpienie przewodniczącego rady państwa Aleksandra Zawadzkiego - fragment audycji "7 dni w kraju i na świecie". (PR, 21.02.1966)

 

Jednocześnie komunistyczni decydenci Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej starali się umniejszać znaczenie obchodów kościelnych. Zgody na przyjazd do kraju nie otrzymał papież Paweł VI. Dochodziło do ataków milicji i ZOMO na wiernych, a nawet do aresztowania kopii obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, by zablokować jego peregrynację. Te starania spełzły na niczym. W uroczystościach kościelnych z okazji Millenium Chrztu Polski, w tym we mszy, która odbyła się 3 maja na Jasnej Górze, brały udział tysiące osób w całym kraju. Ludzie opowiedzieli sie po stronie Kościoła.

bm

Czytaj także

1966: walka o Milenium. Kościół, PRL, społeczeństwo

Ostatnia aktualizacja: 10.04.2016 20:11
Rok 1000-lecia chrztu Polski stał się areną walki o dusze narodu. W "Opowieściach po zmroku" powrócimy do wydarzeń z 1966 r.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bez Milenium 1966 roku nie byłoby Solidarności

Ostatnia aktualizacja: 12.04.2016 12:50
Obchody 1000-lecia chrztu Polski stały się tak ważnym wydarzeniem, że władze PRL postanowiły przeciwstawić się religijnemu wymiarowi rocznicy. Ale nie miały na to pomysłu...
rozwiń zwiń