Adolf Hitler mawiał, że nie żeni się, ponieważ poślubił Niemcy, ale dla niej zrobił wyjątek. 6 lutego 1912 w Monachium urodziła się Eva Braun, kobieta z którą żył przez całą dekadę lat 30. i w latach 40.

Istnieje pewne wyobrażenie tej kobiety. Ponieważ Amerykanie po zdobyciu Orlego Gnizada znaleźli kolorowe filmy, które kręciła Ewa Braun i na których widzimy ją w prywatnych scenkach - zwykliśmy postrzegać ją właśnie przez pryzmat tych klisz: mocno wygimnastykowanej dziewczyny, bardzo sprawnej fizycznie, śmiejącej się, bawiącej się, opalającej, biorącej kąpiel nago pod wodospadem. Książka Heike Görtemaker "Ewa Braun. Na dworze Führera" ma ambicje zmienić to wyobrażenie: pokazuje, że nie docenia się tej silnej kobiety. Praca burzy obraz zinfantylizowanej w powszechnej świadomości kobiety.

A jednak, jak podkreśla gość dwójkowego "Klubu Ludzi Ciekawych Wszystkiego" prof. Zbigniew Wawer, nie wiemy, czy Ewa Braun miała jakikolwiek wpływ na jednego z największych zbrodniarzy ludzkości. Najprawdopodobniej - sądzi historyk - była to po prostu, mówiąc brutalnie, tylko jego kochanką. Podczas, gdy żona Goebbelsa królowała na przyjęciach oficjalnych, przewodziła im, witała gości, Ewa siedziała przy innych stolikach niż sam Hitler. Podobno Braun dwukrotnie w trakcie trwania związku - kiedy jej mężczyzna wspinał się na wyżyny kariery - targała się na swoje życie; być może po to, by zwrócić na siebie uwagę.

Ale skoro na czterdzieści godzin przed samobójczą śmiercią Hitler zawarł z nią małżeństwo, to może dlatego, że chciał dobitnie pokazać Ewę Braun i jej samej, i całemu swemu otoczeniu, jako właśnie tę pierwszą najważniejszą kobietę?

- Po blisko siedemdziesięciu latach od zakończenia wojny o Ewie Braun wiemy mało - mówił prof. Wawer. - I będziemy mało wiedzieli, bo nie dysponujemy materiałami "policyjnymi", wywiadowczymi dokumentami, które by obrazowały tę postać. Wywiad gestapo na pewno zbierał takie materiały. Nie wiemy jednak, co się z nimi stało. Prawdopodobnie znajdują się gdzieś w archiwach, zresztą archiwach amerykańskich, nie rosyjskich.

Posłuchaj audycji Hanny Marii Gizy o Ewie Braun, kobiecie, która kochała Hitlera.

- Przez 17 lat szukaliśmy tego dokumentu i dziś nadszedł dzień, kiedy trafia do miejsca, gdzie powinien być - powiedziała dyrektor amerykańskiego Holocaust Memorial Museum Sara Bloomfield podczas ceremonii przekazania dokumentu przez federalną agencję służb imigracyjno-celnych z jednostki dochodzeniowej HSI (Homeland Security Investigation), która odnalazła i przejęła dokument wcześniej tego roku.

Pamiętnik zostanie wydany

Zeskanowane kopie 425 stron, które składają się na odnaleziony pamiętnik z lat 1936-44 wraz transkrypcją niemieckiego tekstu są od wtorku dostępne na stronie internetowej Muzeum Holokaustu. Jesienią pamiętnik zostanie wydany we współpracy z Centrum Studiów nad Holokaustem w Instytucie Historii Najnowszej (Institut fuer Zeitgeschichte) w Monachium.

- Jeśli ktoś szuka w tym pamiętniku poruszających ziemię rewelacji na temat nazizmu, to ich nie znajdzie - zastrzegł dyrektor ds. badań Muzeum Holokaustu, niemiecki historyk Juergen Matthaeus. - W porównaniu z publicznymi przemówieniami Rosenberga jego pamiętnik często milczy na temat kluczowych tematów i ważnych wydarzeń, włączając w to prześladowania Żydów - powiedział.

- Rosenberg miał obsesję na punkcie kwestii żydowskiej, ale nie w swoim pamiętniku. Najwyraźniej nie widział powodu, by rozwodzić się na temat podstawowych celów nazizmu, gdyż uważał, że są ewidentne - dodał.

Jeden z najbardziej wpływowych nazistów

Urodzony w 1893 roku w Estonii Alfred Rosenberg był jednym z najbardziej wpływowych nazistów. Swą karierę w III Rzeszy zawdzięczał bezwzględnemu oddaniu nazistowskiej ideologii. Szczególną uwagę Rosenberg poświęcał kwestiom rasowym. Uważa się go za twórcę ideologii o wyższości rasy aryjskiej. Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze skazał go w 1946 roku na karę śmierci, którą wykonano.

To, co uderzające w tym pamiętniku, to to, że Rosenberg był rozczarowany na koniec wojny. Ale to było rozczarowanie indywidualnymi osobami, a nie systemem jako całością. Do końca swych dni pozostał przekonanym nazistą - powiedział Matthaeus.

Rosenberg piastował w III Rzeszy wiele ważnych funkcji, w tym od 1941 roku był ministrem Rzeszy do spraw okupowanych terytoriów wschodnich. W swym pamiętniku 2 kwietnia 1941 roku, a więc niedługo przed atakiem Niemiec na Związek Radziecki, Rosenberg zacytował słowa Hitlera: "Rosenberg, nadeszła teraz pańska wielka godzina!" (Rosenberg, jetzt ist Ihre grosse Stunde gekommen!).

"Pamiętnik polityczny"

Jak podkreślił w rozmowie z Matthaeus, odnaleziony dokument "nie jest dziennikiem osobistym, ale pamiętnikiem politycznym". Czytelnik nie znajdzie więc w nim informacji np. o rodzinie Rosenberga, ale przede wszystkim o jego pracy. Zdaniem historyka odnalezione zapiski pomogą w lepszym zrozumieniu nazizmu i narodzin idei "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej".

Nie ma pewności, że odnaleziono już wszystkie zapiski z pamiętnika Rosenberga. Na braki mogą wskazywać pewne luki w zapiskach, np. dotyczące roku 1942. O zgubę mogło być tym łatwiej, że Rosenberg od pewnego momentu zapisywał swe notatki nie w zeszycie, ale na pojedynczych kartkach.

Pamiętnik Rosenberga od lat był uważany za zaginiony. W posiadaniu Archiwum Narodowego znajdowały się jedynie zapiski nazisty z lat 1934-35.

Śledztwo wciąż trwa

Dziennik został wykorzystany podczas procesu Rosenberga w Norymberdze. To jednego z amerykańskich oskarżycieli w tym procesie, prawnika Roberta Kempnera podejrzewa się o wywiezienie pamiętnika do USA. Cytował on bowiem fragmenty pamiętnika Rosenberga z 1939 i 1940 roku w swoich wspomnieniach. Po śmierci Kempnera w 1993 roku bliscy zgodzili się przekazać jego dokumenty Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie. W zbiorach Kempnera nie znaleziono jednak pamiętnika.

FBI wszczęło śledztwo w tej sprawie w 1999 roku. Ale dopiero w listopadzie 2002 biuro prokuratora oraz śledczy z HSI otrzymali informację prowadzącą ich do pamiętnika. Na początku tego roku znaleziono go w domu byłego sekretarza Kempnera, Herberta Richardsona. Jak mówił we wtorek prokurator Charles Oberly III, na razie nikomu nie postawiono żadnych zarzutów. Śledztwo wciąż trwa.

Zobacz serwis specjalny - II wojna światowa >>>

PAP,kh

"Scholz oświadczył, że w 78 lat temu 'Niemcy zostały wyzwolone spod tyranii narodowego socjalizmu'. Niemcy najpierw stworzyli mit bezpaństwowych 'nazistów', teraz zaś idą dalej i zaczynają przedstawiać Niemcy jako ofiarę nazizmu" - napisała na Twitterze była premier Beata Szydło w odpowiedzi na słowa kanclerza Niemiec. "To bezczelność i kpina z ofiar niemieckich zbrodni" - dodała.

Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza, przypomnijmy, zdobyła władzę w Niemczech dzięki sukcesom w kolejnych wyborach. III Rzeszę postawili swoimi rękami sami Niemcy.

Na czele NSDAP

Po raz pierwszy na zebraniu, wówczas jeszcze niewiele znaczącej, Niemieckiej Partii Robotniczej Adolf Hitler pojawił się w 1919 roku. Jako 30-latek wstąpił w jej szeregi. W lutym 1920 roku partia ta zmieniła nazwę na NSDAP (Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza), a Adolf Hitler przejął w niej przywództwo. W 1923 roku odbył się pierwszy zjazd NSDAP. Po puczu monachijskim, nieudanej, wzorowanej na działaniach Benito Mussoliniego, próbie nielegalnego, siłowego przejęcia władzy, partia została zdelegalizowana, a Hitler osadzony w więzieniu. Już rok później przyszły Führer znalazł się na wolności. NSDAP została odbudowana, a w 1924 roku startowała już legalnie w wyborach do Reichstagu.

Początkowo ugrupowanie nie odnosiło spektakularnych sukcesów. W wyborach 1924 roku zdobyło zaledwie 3 proc. poparcia, w 1928 roku spadło ono do 2,6 proc. głosów. Sytuację zmienił dopiero wielki kryzys ekonomiczny, który rozpoczął się krachu giełdowego na Wall Street i przetoczył się przez cały świat nie oszczędzając Niemiec. Radykalne pogorszenie sytuacji ekonomicznej, szalejąca inflacja i bezrobocie podsycały radykalizację poglądów w społeczeństwie i utratę wiary w system demokratyczny.

To wówczas partią Hitlera zainteresowali się przedstawiciele świata finansjery i wielkiego przemysłu (zresztą nie tylko niemieccy, ale później też amerykańscy), obawiający się przewrotu komunistycznego i jego następstw w postaci nacjonalizacji własności oraz krwawej rozprawy z warstwą posiadającą. Narodowy socjalizm głosił wprawdzie podporządkowanie przemysłu potrzebom państwa, ale pozostawiał go w rękach prawowitych właścicieli. 

Uzbrojony w gotówkę, która szerokim strumieniem płynęła od niemieckich kapitalistów, Hitler mógł dotrzeć ze swoim przekazem do szerokich mas niemieckiego społeczeństwa. Oferował im prostą wizję świata, opartą na dychotomii swoich-obcych, gospodarował pole niesprawiedliwie wyrządzonej krzywdy i podsycał kompleks tego, że Niemcom przeznaczona jest wielkość.

Kanclerz Hitler

Moment pierwszego dużego sukcesu przyszedł w wyborach parlamentarnych do Reichstagu z 1930 roku, kiedy NSDAP stało się drugą siłą polityczną w Niemczech.

Do kulminacji doszło podczas lipcowych wyborów w 1932 roku - partia Hitlera odniosła wówczas spektakularny sukces, osiągając 37 proc. poparcia. Tym samym stała się największą partią w Reichstagu (z 230 miejscami nie stanowiła jednak większości), a Adolf Hitler czołowym niemieckim politykiem.  

Dzięki kolejnym wyborom do Reichstagu, w listopadzie 1932 roku, ugrupowanie Adolfa Hitlera utrzymało status największej partii w kraju, choć poparło je mniej wyborców niż wcześniej (33 proc.) 

– Zachód widział w Hitlerze tego, którego uda się "wypchnąć" na wschód, na Rosję komunistyczną, na zniszczenie tego, czego się Zachód w ówczesnych warunkach międzywojennych bardzo obawiał – komentował w audycji "Postacie XX wieku" prof. Mieczysław Tomala postawę państw zachodnich wobec sukcesów wyborczych szefa NSDAP.

30 stycznia 1933 roku Hitler został kanclerzem Niemiec. 

Władza absolutna

W nocy z 27 na 28 lutego 1933 roku spłonął Reichstag. Budynek parlamentu został prawdopodobnie podpalony, co tylko ułatwiło Hitlerowi wprowadzenie rządów totalitarnych. Prezydent von Hindenburg został bardzo szybko nakłoniony do podpisania dekretu "O ochronie narodu i państwa", który zawieszał prawa obywatelskie zawarte w konstytucji.

Pożar Reichstagu miał miejsce na tydzień przed kolejnymi wyborami do niemieckiego parlamentu. Te ostatnie w przedwojennych Niemczech wielopartyjne wybory wygrała NSDAP, otrzymując prawie 44 procent poparcia.

21 marca 1933 roku Hitler, zwracał się do prezydenta Paula von Hindenburga: "Dzięki Panu, Panie Feldmarszałku świętujemy połączenie symboli dawnej wielkości z nową siłą. Opiekuńcza opatrzność postawiła Pana na czele naszego narodu w tych historycznych chwilach". Kiedy dwa dni później zebrał się Reichstag, władza Hitlera dała o sobie znać. Już pierwsza ustawa uchwalona przez parlament niemiecki, nazywana "Ustawą o Pełnomocnictwach", przekazywała rządowi Rzeszy moc ustawodawczą.

W ten oto sposób Adolf Hitler posiadł pełnię władzy.

Ku wojnie

– Adolf Hitler wiedział, że program wielkiej ekspansji w Europie może realizować tylko przy pomocy armii – mówił historyk prof. Mieczysław Tomala.

Rozpoczęła się akcja zbrojeniowa, stawało się jasne, że Hitler prze ku wojnie.

– Osoba, która zmieniła wiele w Europie, ale tragicznym kosztem – charakteryzował Hitlera prof. Tomala. – A wszystko dlatego, że jednostka chciała mieć władzę nad światem. Krematoria, palenie żywych ludzi to nie jest geniusz, to jest demon zła.

Posłuchaj, jak Adolf Hitler doszedł do władzy. W audycji wykorzystano archiwalne nagrania przemówień Führera.

mb/bm/im

– W ciągu ostatnich 50 lat pewne wpływowe środowiska intelektualne, za pośrednictwem filmów, artykułów, książek, wbiły do głów społeczeństwa na całym świecie, że narodowy socjalizm to była prawica, a Hitler był konserwatystą. Problem polega na tym, że to była nieprawda. Ideologia, którą stworzył Hitler, była rewolucyjna, miała niszczyć konserwatywny ład i zastępować go nowym socjalistycznym – opowiadał Piotr Zychowicz.

Hitler nienawidził konserwatyzmu, denerwowali go starzy pruscy generałowie, monarchiści z czasów Habsburgów i Hohenzollernów. Co ciekawe, jego światopogląd był bardzo bliski… sowieckim komunistom. Do tego stopnia, że formalnie członkowie NSDAP tytułowali się "towarzyszami".

Adolf Hitler był zbrodniarzem, jednym z największych w XX wieku – to nie ulega wątpliwości. Jednak jak wiele wiemy o nim i jego nazistowskim reżimie? Zapraszamy do wysłuchania dołączonego nagrania rozmowy.

Poza tym w audycji:

• prof. Michał Kopczyński o małżeństwie z przymusu cara Aleksandra III z księżną duńską Dagmarą – Marią Fiodorowną;
• rekomendacja książki "Narodziny potęgi. Wszystkie podboje Bolesława Chrobrego" Michaela Morysa-Twarowskiego;
• historyk Grzegorz Rutkowski poleca książkę "Historie świętokrzyskie. Z kronik parafialnych Tarczka i Wzdołu";
• listy Józefa Piłsudskiego.

***

Tytuł audycji: Historie jak z książki
Prowadzi: Marek Stremecki
Gość: Piotr Zychowicz (autor książki "Niemcy")
Data emisji: 2.10.2017 
Godzina emisji: 23.08

ml/gs

Hitler przybył do Warszawy dwa dni po tym, jak do miasta wkroczyli żołnierze Wehrmachtu. 2 października skapitulował Hel, a bitwa pod Kockiem dobiegała końca. Dyktator mógł ogłosić tryumf i miał zamiar zrobić to z teatralną pompą.

Gdy przybył specjalnym samolotem na lotnisko Okęcie, gdzie powitali go najwyżsi oficerowie  Wehrmachtu, z gen. Johannesem Blaskowitzem, dowódcą wojsk oblegających Warszawę, na czele, wszystko było już przygotowane na wielką defiladę. Leni Riefenstahl rozstawiła kamery, osobisty fotograf Hitlera, Hugon Jäger zmienił rolki filmu w aparacie. Centrum miasta oczyszczono, polska ludność, mieszkająca w budynkach na trasie przejazdu, została wysiedlona lub zamknięta w mieszkaniach. Na ulice wyległy dziesiątki niemieckich patroli.

Nikt nie zauważył ukrytych pod dwoma gruzowiskami ładunków wybuchowych, ani zamachowców ukrywających się w piwnicach "Cafe Clubu" na rogu Al. Jerozolimskich i Nowego Światu.

Samobójcza misja

O planowaniu zamachu wiadomo niewiele. Akcja była głęboko zakonspirowana i – co zrozumiałe – nie zachowały się żadne dokumenty z epoki dotyczące przygotowania zamachu. Przebieg przygotowań znany jest z relacji uczestników.

Materiały wybuchowe zostały dostarczone na miejsce 25 września. Przywiózł je tam por. Dominik Żelazko, wcześniej niesłusznie oskarżony o dezercję. Porucznik otrzymał wybór – albo stanie przed sądem wojennym, albo podejmie się misji przetransportowania trotylu z ul. Burakowskiej na róg Książęcej i Rozbrat. Trasę, którą dziś można przejść w nieco ponad 80 minut, Żelazko pokonywał wiele godzin. Data przenoszenia materiałów wybuchowych była niefortunna – tego dnia Niemcy zorganizowali nalot dywanowy na Warszawę. Zadanie przerodziło się w niemal samobójczą misję. Żadna z bomb cudem nie uderzyła w konny wóz wypchany materiałami wybuchowymi. Przez całą drogę Żelazko kazał swoim podwładnym odmawiać na głos modlitwy.

Żelazko przekazał materiały właściwym wykonawcom zamachu. Byli nimi por. Franciszek Unterberger, kpt. Edward Brudnicki oraz por. rezerwy Czesław Sawicki. Wszyscy należeli do 60. batalionu saperskiego, którego dowódcą był Franciszek Niepokólczycki. Saperzy umieścili dwa ładunki po 250 kilogramów trotylu każdy w skrzyniach, które następnie zakamuflowali gruzami.

Choć nie wiadomo dokładnie, kiedy ładunek został podłożony, wiele wskazuje na to, że miało to miejsce jeszcze przed wkroczeniem Niemców do miasta. Między podpisaniem aktu kapitulacji a wejściem Wehrmachtu do Warszawy minęły trzy dni. Był to jeden z warunków poddania miasta.

- Niemcom śpieszno było do Warszawy, bo mieli na karku Hitlera. Musiałem ich przyhamować. Zażądałem trzech dni na odminowanie i oczyszczenie jednej linii komunikacyjnej poprzez Warszawę, poprzez Most Poniatowskiego, na Pragę – wspominał na antenie Radia Wolna Europa negocjujący warunki kapitulacji Aleksander Pragłowski.

Czy dowództwo obrony stolicy, w którym był zarówno Pragłowski, jak i Michał Tokarzewski-Karaszewicz, który lada moment utworzył konspiracyjną Służbę Zwycięstwu Polski, wybrało akurat tę arterię, niejako zmuszając Hitlera do przedefilowania właśnie tą trasą? Czy prace przy rozminowaniu miały stanowić przykrywkę dla podłożenia ładunków akurat w tym miejscu? Wskazują na to wspomnienia samego Tokarzewskiego, utrwalone na taśmie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.

Tak powstała Służba Zwycięstwu Polski

- Major Franciszek Niepokólczycki objął u nas [w Służbie Zwycięstwu Polski] kierownictwo dywersji i sabotażu. Jeszcze 27 września kazałem mu przygotować zamach na Hitlera. Major, jako saper, miał w ramach pracy załogi Warszawy przed jej poddaniem odgruzować odcinek komunikacji na skrzyżowaniu Nowego Świata z Alejami Jerozolimskimi – wspominał gen. Tokarzewski-Karaszewicz.

Data wydania rozkazu nie pokrywa się z relacją Żelazki, ale pozostałe fakty się zgadzają. Na początku wojny Hitler chętnie objeżdżał dopiero co zajęte tereny (raz nieomal padł nawet ofiarą polskiego ostrzału z samolotu). Wiedząc o tym i znając zamiłowanie wodza III Rzeszy do wystąpień publicznych, dowódcy obrony stolicy mogli przypuszczać, że dyktator będzie miał zamiar upokorzyć stolicę Polski. Nie mylili się.

Dlaczego Hitler nie zginął?

Hans Gisevius, oficer Abwehry i podwójny agent na usługach aliantów, powiedział kiedyś, że nad Hitlerem czuwa diabeł stróż. Trudno nie zgodzić się z tą cierpką refleksją: wódz III Rzeszy przeżył kilka zamachów na swoje życie. Większość z nich nie doszła do skutku ze względu na splot nieszczęśliwych okoliczności. Tak było i w Warszawie.

Defilada przeszła Al. Ujazdowskimi. Hitler przyjmował ją z trybuny honorowej na wysokości ul. Chopina.

"Warszawiacy stali na chodnikach w milczeniu, a ulicą ciągnął nieprzerwany potok ludzi, maszyn i koni. Żołnierze wygoleni, butni, jechali na samochodach, inni siedzieli na wypasionych koniach, ciągnących działa, moździerze i cekaemy. Czołgi ciężkie i lekkie jechały ze zgrzytem gąsienic. Na chodnikach panowała przeraźliwa cisza" - wspominał Józef Małgorzewski, spiker Polskiego Radia.

Po przyjęciu defilady na Al. Ujazdowskich Hitler ruszył w kierunku placu Piłsudskiego. Jechał wielkim mercedesem kabrioletem, z siedzenia kierowcy pozdrawiając nazistowskim gestem pozdrawiając niemieckich mieszkańców Warszawy i żołnierzy. Zmierzał wprost na pół tony ładunków wybuchowych. Dlaczego obserwatorzy w "Cafe Clubie" nie zareagowali? Sprawę opisywał Jan Nowak-Jeziorański.

Franciszek Niepokólczycki - żołnierz wyklęty

"Tokarzewski tłumaczył mi po wojnie, że nie miał jeszcze wtedy żadnego wywiadu i że defilada zaskoczyła zamachowców. Niepokólczycki nie dostał się tego ranka na miejsce, bo Niemcy zamknęli dostęp do ulic, którymi miał przejechać Hitler. Oficer obecny na miejscu otrzymał wprawdzie rozkaz działania na własną rękę, ale tylko w wypadku, jeśli nie będzie cienia wątpliwości, że widzi przed sobą samego Hitlera. Stawka była za wielka, by można było pozwolić sobie na pomyłkę. Nie wiedząc, kto przyjmował defiladę: Hitler czy Blaskowitz albo Brauchitsch, zawahał się i nie dał znaku do odpalenia detonatora w chwili, gdy korowód aut przemknął mu przed nosem".

Stawka była wysoka. Naciskając spust zapalnika, oficer ponosił nie tylko odpowiedzialność za to, czy w zamachu zginie wódz III Rzeszy, czy tylko któryś z wyższych oficerów. Szafował też życiem czterystu warszawiaków i dwunastu członków Komitetu Obywatelskiego zamkniętych w ratuszu. Wszyscy oni zostali zatrzymani jako zabezpieczenie przed aktami sabotażu.

Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny

Hitler przejechał bezpiecznie. Tego dnia zobaczył jeszcze Belweder, po czym wsiadł w samolot i poleciał do Berlina. Do Warszawy nie wrócił już nigdy. Saperom Polskiego Państwa Podziemnego udało się niepostrzeżenie rozminować skrzyżowanie.

"Trudno dziś zgadnąć, jak potoczyłaby się wojna, gdyby nie ta jedna sekunda wahania. Pewne jest tylko, że gdyby Hitler z całym otoczeniem zginął w tym momencie, Niemcy wyładowaliby całą furię na bezbronnej ludności Warszawy i pokonanego kraju. Trudno sobie wyobrazić rozmiary masakry, od której dzielił jeden ruch ręki" - pisał Jan Nowak-Jeziorański.

Bartłomiej Makowski

Książka dziennikarza holenderskiej gazety "Financeele Dagblad" została entuzjastycznie przyjęta na arenie międzynarodowej. Prawa do pozycji wydanej przez giganta wydawniczego HarperCollins sprzedano już w 17 wersjach językowych.

Pozytywne recenzje "Nazistowskich miliarderów" ukazały się m.in. w amerykańskich dziennikach "The New York Times" i "Wall Street Journal", a także w prasie brytyjskiej (dziennik "The Times") i niderlandzkiej (dziennik "De Volkskrant"").

Nazistowscy krezusi 

Autor wspomnianej książki opisuje historię pięciu niemieckich rodzin, które wzbogaciły się dzięki współpracy z nazistami - Quandt, Flick, Von Finck, Porsche-Piëch i Oetker. Przypomina, że dorobiły się one fortun m.in. na produkcji broni na dużą skalę oraz kupowaniu żydowskich przedsiębiorstw po okazyjnych cenach.

Czytaj także: 

• Niechlubna przeszłość. Znane niemieckie firmy były zaangażowane w zbrodnie reżimu nazistowskiego
• Volkswagen Garbus - dziecko Hitlera

Friedrich Flick uważany był za najbogatszego Niemca zarówno przed, jak i po II wojnie światowej. Był właścicielem olbrzymiego koncernu, w skład którego wchodziły kopalnie, huty i fabryki. Wspierał ruch nazistowski, licząc na ułatwienia w przejęciu "niearyjskiego" kapitału. W jego zakładach prowadzony był proceder pracy niewolniczej więźniów. Choć większość jego aktywów po wojnie znalazła się w granicach NRD i uległa nacjonalizacji, koncern Flicka uniknął dekartelizacji dzięki parcelacji go między synów przemysłowego magnata. 

Von Finckowie byli bankierami, w ich rękach znajdował się bank Merc Finck i ubezpieczeniowy gigant Allianz. Dzięki protekcji III Rzeszy, po Anschlussie Austrii dokonali wrogiego przejęcia banku należącego do Rotshildów. 

Rodzina Quandt (do dziś jeden z głównych udziałowców BMW) była powiązana z Josephem Goebbelsem - Harald, syn głowy rodu, Günthera Quandta, był pasierbem szefa propagandy III Rzeszy. Przemysłowcy czerpali zyski m.in. z faktycznego monopolu na produkcję baterii do okrętów podwodnych Kriegsmarine i z udziałów w koncernie BMW. Harald Quandt był odpowiedzialny za wykorzystywanie więźniów w charakterze niewolników w swoich zakładach. 

Rudolf-August Oetker, dziedzic spożywczego imperium Dr. Oetker, był członkiem Waffen SS. Jego firma dostarczała - korzystając z pracy niewolniczej więźniów - prowiant dla Wehrmachtu. 

Ferdinad Porsche, twórca potęg marek Porsche i Volkswagen, autor m.in. popularnego "garbusa", był członkiem NSDAP i SS. W jego zakładach wykorzystywano pracę niewolniczą więźniów m.in. z Auschwitz. 

German Death Camps - zobacz serwis specjalny

"Nagrody otrzymały imiona zbrodniarzy"

W ocenie autora książki "Nazistowscy miliarderzy" podczas gdy kolejni przywódcy polityczni w Niemczech brali odpowiedzialność za wydarzenia prowadzące do II wojny światowej oraz podczas jej trwania, wiele firm i rodzin, które dorobiły się wówczas fortun, nadal tego nie robi.

"Te rodzinne dynastie są warte wiele miliardów euro i są obecnie głównymi udziałowcami największych europejskich firm, takich jak BMW, Porsche, Volkswagen i Dr. Oetker. Liczne fundacje, siedziby, a nawet nagrody medialne otrzymały imiona ówczesnych zbrodniarzy wojennych" – napisał w recenzji dziennik "De Volkskrant".

"Gospodarka III Rzeszy" - wystawa IPN

Instytut Pamięci Narodowej zaprezentował wystawę plenerową "Gospodarka III Rzeszy". Można ją oglądać do 1 lutego 2023 roku przed Domem Polonii w Warszawie (ul. Krakowskie Przedmieście 64). 

Wystawa ukazuje źródła dzisiejszej niemieckiej potęgi gospodarczej: infrastrukturę i technologie z czasów Wehrwirtschaft, czyli gospodarki wojennej, opartej na grabieży mienia i wyzysku ludności z państw podbitych przez Niemcy w czasie II wojny światowej.

Z niewolniczej i przymusowej pracy więźniów obozów koncentracyjnych i zagłady, jeńców wojennych korzystało w okresie istnienia III Rzeszy 90 proc. ówczesnych niemieckich firm. Oto niektóre z tych największych: Continental, BMW, Mercedes-Benz, Volkswagen, Siemens, Bayer, Agfa, Dr. Oetker, Hugo Boss, Allianz, Deutsche Reichsbahn (który przejął całą polską infrastrukturę kolejową), Lufthansa, Deutsche Bank, koncern IG Farben.

Niemiecki historyk Götz Aly obliczył, że zagrabione przez Niemców dobra miałyby dzisiaj wartość co najmniej 2 bln euro. Wiele ukradzionych w całej Europie dóbr kultury do dziś znajduje się w rękach niemieckich.

PAP/IPN/bm