Zbigniew Preisner, który tak naprawdę nazywa się Kowalski (nazwisko przejął od żony Ewy Preisner) jest samoukiem - grać na gitarze i pianinie nauczył się ze słuchu. Jednak jego kariera potoczyła się niespodziewanie szybko.

Krakowskie początki

Preisner nigdy nie chodził do szkoły muzycznej, ale zamiast tego studiował filozofię i historię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W tym okresie, w 1977 roku rozpoczął współpracę z kabaretem literackim Piwnica pod Baranami, gdzie pod wpływem Zygmunta Koniecznego zaczął pisać muzykę do piosenek.

Kolejnym krokiem w jego karierze było podjęcie współpracy z Teatrem Starym oraz z Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.

Pierwszy film

Następnie przyszło pierwsze zamówienie na muzykę do filmu. Obrazem tym była "Prognoza pogody" (1982) w reżyserii Antoniego Krauzego. W ten sposób młodym kompozytorem zainteresował się Krzysztof Kieślowski, który razem z Krauzem był członkiem Zespołu Filmowego "Tor".

Współpraca z Kieślowskim

Kieślowski i Preisner po raz pierwszy spotkali się w kultowym już dzisiaj barze Lotos w Warszawie. Kieślowski świadom dyscypliny obowiązującej w branży filmowej z jednej strony oraz częstych efektów słynnego krakowskiego spleenu, którym bywał brak punktualności właściwy dla artystów związanych z tym miastem z drugiej, przez pół godziny przekonywał młodego kompozytora, jak ważne jest, aby muzyka była gotowa na czas.

- Panie Krzysztofie, niech pan się nie martwi, nie takie premiery się kładło - powiedział Preisner, który relacjonował to zdarzenie w jednym z wywiadów. - Od tej pory nigdy już w czasie całej naszej współpracy nie rozmawialiśmy na ten temat - dodawał kompozytor.

W ten sposób zaczęła się trwająca 12 lat - aż do śmierci Kieślowskiego - współpraca obydwu twórców. W tym czasie zrealizowali wspólnie 17 filmów. Poza kilkoma dokumentami na liczbę tę składają się: filmy z trylogii "Trzy kolory", wszystkie filmy słynnego "Dekalogu" oraz uchodzący za największe osiągnięcie Preisnera obraz "Podwójne życie Weroniki" (1991).

- Nie da się ukryć, że drzwi do kariery na zachodzie otworzył przed nami "Krótki film o zabijaniu" - powiedział Zbigniew Preisner w jednym z wywiadów.

Rzeczywiście od tego filmu, zrealizowanego w 1987 roku, kariera obu twórców nabrała tempa. Odtąd mogli tworzyć filmy za granicą, które zyskiwały coraz większą popularność. Za "Trzy kolory: czerwony" dostali nawet nominację do Oscara. Natomiast Preisner poza kontynuowaniem współpracy z Kieślowskim zaczął dostawać coraz więcej propozycji od zagranicznych twórców.

Czytaj także:

Krzysztof Kieślowski: nie mam recepty na życie. W nas samych są rzeczy dobre, ale też dużo jest tych przykrych

Sława

- To nie ja się tam pchałem, to oni mnie tam chcieli - powiedział Zbigniew Preisner w audycji Anny Balickiej w Polskim Radiu w 1993 roku. - Jak jest człowiek modny, to te propozycje są. To jak z towarem. Jak był kiedyś modny mały fiat, to wszyscy jeździli małym fiatem - dodawał skromnie.

Dzięki temu Preisner mógł pracować z takimi reżyserami jak: Louis Malle, John Irving, Thomas Vinterberg czy Claude Miller. Stworzył także muzykę do kilku zagranicznych produkcji w reżyserii Agnieszki Holland, takich jak "Zabić księdza" (1988), "Europa, Europa" (1990), "Olivier, Olivier" (1992) czy "Tajemniczy ogród" (1993). Preisner jest też autorem muzyki do serialu fabularnego na podstawie słynnej książki Józefa Rotha "Marsz Radeckiego" (1994) w reżyserii Gernota Rolla i Axela Cortiego. Jednocześnie wiele propozycji kompozytor odrzucił. 

- Trzy czwarte propozycji odrzucam. Pracuję, z kim chcę - mówił Preisner w audycji Polskiego Radia w 1993 roku. - Po prostu nie lubię amerykańskiego kina. Poza tym wolę pracować z małymi studiami, a nie z wielkimi kompaniami, jak Warner Brothers. Małe studia są zaangażowane i wkładają serce. A wielkie wytwórnie są jak huta Lenina. Produkują produkt, który się albo udaje albo nie - mówił kompozytor.

Pożegnanie przyjaciela

Po przedwczesnej śmierci jego wielkiego przyjaciela, Krzysztofa Kieślowskiego w 1996 roku, Preisner napisał "Requiem dla mojego przyjaciela" skomponowane na orkiestrę symfoniczną. Prawykonanie odbyło się 1 października 1998 roku w Teatrze Wielkim w Warszawie. Muzyka ta początkowo miała stanowić narrację do kolejnego scenariusza Piesiewicza, który podobnie jak Preisner był stałym współpracownikiem wybitnego reżysera, dopiero po śmierci Kieślowskiego stała się dziełem poświęconym jego pamięci.

Po Kieślowskim

W kolejnych latach Preisner dalej tworzył muzykę, przede wszystkim, do zagranicznych filmów oraz wydawał płyty z kompozycjami nieprzeznaczonymi dla kina. Współpracował między innymi z Leszkiem Możdżerem, który wykonał jego "10 łatwych utworów na fortepian" (1999). 

W 2006 roku Preisner wziął udział w koncercie Davida Gilmoura w Gdańsku. Znany muzyk powierzył mu zadanie opracowania aranżacji symfonicznych jego najpopularniejszych utworów.

Z kolei w 2013 roku kompozytor zrealizował projekt "Diarys of home" inspirowany dziecięcymi wspomnieniami z Holocaustu. Orkiestrę symfoniczną wsparła swoim głosem wokalistka Lisa Gerrard znana z formacji Dead can dance.

Zbigniew Preisner cały czas pozostaje aktywny zawodowo. Mieszka i nagrywa w prywatnym studiu w Niepołomicach pod Krakowem.

az

Ennio Morricone całe życie był tradycjonalistą. Urodził się i umarł w tym samym mieście – w Rzymie, był tylko raz żonaty i od ślubu z Marią Travia w 1956 aż do śmierci stanowili bardzo zgraną parę. Odebrał też gruntowne akademickie wykształcenie na wydziale kompozycji i całe życie patrzył z dystansem na kompozytorów – samouków. Nie znaczy to jednak, aby Morricone był konserwatystą w dziedzinie muzyki.

- On się zmienia jako kompozytor, teraz komponuje bardzo nowocześnie. Choć środki, których używa są te same - mówił Tomasz Raczek w audycji w Polskim Radiu w 2018 roku.

Trudne początki 

Morricone ukończył studia muzyczne w 1954 roku i przez niemal 70 lat pracy twórczej komponował w bardzo wielu różnych dziedzinach i stylach. To co najważniejsze jednak, czyli autorskie piętno, od początku do końca było w jego twórczości niepodważalne. Jednak jego droga do sukcesu nie była wcale łatwa.

Przez wiele lat utrzymywał się jako trębacz grający w orkiestrze specjalizującej się w wykonywaniu muzyki filmowej oraz pracując dla radia a potem telewizji nad aranżacjami utworów popularnych. Przez pewien czas pracował także jako ghostwriter uznanych kompozytorów muzyki filmowej, którzy jego prace opatrywali swoim nazwiskiem.

Praca z Sergio Leone

Przełomem w jego drodze okazała się współpraca z przyjacielem z lat młodości, reżyserem Sergio Leone. Morricone skomponował muzykę do jego filmów określanych mianem spaghetti westernów. Były to takie obrazy jak "Za garść dolarów" (1964), "Za kilka dolarów więcej" (1965), "Dobry, zły i brzydki" (1966). Wspaniała muzyka do tych filmów, nie zawsze najwyżej ocenianych, pozwoliła mu wypłynąć na szerokie wody jako samodzielnemu kompozytorowi.

W czasie swojej kariery Morricone zrealizował muzykę do ponad 500 filmów. Jako tytan pracy był w stanie skomponować muzykę czasem nawet do 20 filmów w ciągu roku, na każdy tytuł poświęcając zaledwie kilka dni. Nie odbijało się to jednak na jakości jego utworów. Ścieżki dźwiękowe do ponad 40 filmów zdobyły najwyższe nagrody na prestiżowych festiwalach. Współpracował z najwybitniejszymi reżyserami włoskimi i światowymi, takimi jak: Bernardo Bertolucci, Giuseppe Tornatore, Pier Paolo Passollini czy wspomniany Sergio Leone, a także Roland Joffe, Franco Zeffirelli, Quentin Tarantino, Brian De Palma i wielu innych.

Opus magnum

Najsłynniejsza ścieżka dźwiękowa jego autorstwa pochodzi najprawdopodobniej z filmu "Dawno temu w Ameryce" (1984) Sergio Leone. Inne bardzo ważne jego osiągnięcia to muzyka do filmów "Misja" (1986) Rollanda Joffe'a, "Cinema Paradiso" (1988) i "Koneser" (2013) Giuseppe Tornatore. 

W 2007 roku Morricone otrzymał honorowego Oscara za całokształt twórczości. Była to jednak w jego opinii jedynie nagroda pocieszenia - Morricone był w sumie 6 razy nominowany do Oscara za muzykę filmową, a wiele innych jego filmów również zasługiwało na najwyższe laury.

- Przez lata uważał siebie za kompozytora niedocenionego, którego ludzie kochają, ale ci, którzy przyznają nagrody – pomijają - mówił Tomasz Raczek w Polskim Radiu.

Późna satysfakcja

Oscara za ścieżkę dźwiękową do filmu Morricone otrzymał dopiero w 2016 roku za pracę przy filmie "Nienawistna ósemka" (2015) w reżyserii Quentina Tarantino.

- Kiedyś wydawało się, że on jest tym drugim we Włoszech po Nino Rocie. Teraz zdaje się, że Morricone wysunął się już na prowadzenie. I pewnie obok Johna Williamsa jest największym współczesnym kompozytorem kina - mówił krytyk muzyczny Paweł Sztompke w Polskim Radiu.

Jan A. P. Kaczmarek zaczął komponować w latach 70. XX wieku dla polskich teatrów awangardowych: Teatru Laboratorium Jerzego Grotowskiego i Teatru Ósmego Dnia. Pierwszy sukces kompozytora wiązał się właśnie z tą współpracą - była nim trasa koncertowa kameralnej Orkiestry Ósmego Dnia po USA oraz nagranie płyty dla amerykańskiej wytwórni.

W stronę filmu

W początkach lat 80. XX wieku Kaczmarek zaczął komponować muzykę filmową. Pierwszym jego doświadczeniem był film Andrzeja Domalika "Cień" (1981). W 1989 roku w ramach stypendium Departamentu Stanu Kaczmarek wyjechał na miesiąc do Stanów Zjednoczonych. Początkowo nie zakładał, że tam zostanie, ale zaczęły pojawiać się możliwości pracy w Los Angeles i postanowił już tam zamieszkać.

Emigracja okazała się dla kompozytora trudnym i przełomowym przeżyciem, ale zarazem też niezwykle twórczym i inspirującym. Wiele jego działań jest z tym związanych, jak na przykład stworzenie Festiwalu Filmowego Transatlantyk w Katowicach czy kompozycja "Emigra - Symfonia bez końca" z 2017 roku, stworzona dla Muzeum Emigracji w Gdyni. 

– Emigracja jest ważnym moim doświadczeniem, bo spędziłem 27 lat w Stanach Zjednoczonych, ale też doświadczeniem wielkiej wagi emigracji dla Polaków - miliony Polaków emigrowały przez ostatnie 200 lat – mówił Jan A. P. Kaczmarek w audycji Joanny Sławińskiej w Polskim Radiu.

W stronę Oscara

Kaczmarek napisał muzykę do ponad 70 filmów w Polsce i Stanach Zjednoczonych. Wśród najważniejszych jego dokonań na tym polu wymienić należy przede wszystkim współpracę z Agnieszką Holland przy m.in. "Całkowitym zaćmieniu" (1995), "Placu Waszyngtona" (1997) czy "Trzecim cudzie" (1999). Kaczmarek jest także autorem muzyki do filmów "Quo vadis" (2001) Jerzego Kawalerowicza, "Niewierna" (2002) Adriana Lyne'a i - co zapewne najważniejsze - "Marzyciel" (2004) Marca Fostera. Za tę ostatnią pracę został nagrodzony Oscarem, choć początkowo producenci nie byli przekonani do twórcy z Europy Wschodniej.

– Producenci "Marzyciela" powiedzieli mojej agentce, że boją się, że kompozytor z Polski napisze coś depresyjnego – przyznawał Jan A. P. Kaczmarek w Polskim Radiu. – I wtedy wstąpił we mnie wojownik i napisałem szybko utwór w ciągu jednego dnia, wynająłem chór i orkiestrę, napisałem i wysłałem. I napisałem wtedy najbardziej optymistyczny utwór w swoim życiu. Tak optymistyczny, że nigdy go nie wydałem, bo nie miałem odwagi. Ale był tak przekonujący, że ten film natychmiast dostałem – wspominał.

Dużą popularnością cieszy się także jego kompozycja do filmu dla dzieci "Mój przyjaciel Hachiko" (2009).

Na dużą orkiestrę

Kaczmarek tworzy także muzykę symfoniczną, m.in. "Kantatę dla wolności" upamiętniającą 25. rocznicę powstania "Solidarności" (2005), "Oratorium 1956" (2006) na rocznicę Poznańskiego Czerwca, "Koncert Jankiela" (2011) na dwusetną rocznicę wydarzeń opisanych przez Adama Mickiewicza w "Panu Tadeuszu", "Fanfary dla A2" z okazji otwarcia nowego odcinka autostrady A2, czy "Universa - Opera Otwarta" (2014) na 650. rocznicę powstania Uniwersytetu Jagiellońskiego.

az

Śmierć Straussa kończy okres XIX-wiecznej rozrywki, jednak narodziny amerykańskiego kompozytora i pianisty Geogre'a Gershwina są początkiem okresu rozrywki XX-wiecznej. Czy jednak na pewno można tę muzykę nazwać rozrywkową?

Źródło: YouTube "Dwójka"

***

Tytuł audycji: Upiór w eterze - Waldemar Malicki Show

Prowadził: Waldemar Malicki

Data emisji: 17.07.2021

Godzina emisji: 10.00

ZOBACZ WIDEO

[Źródło: YouTube Dwójka - Program 2 Polskiego Radia​] 

W amerykańskiej muzyce rozrywkowej najpierw była pierwsza szkoła nowoangielska (1770-1810), w oryginale: The First New England School (zwana również Yankee Tunesmiths), potem nastała era amerykańskiego romantyzmu, która zakończyła się wraz z pojawieniem się George'a Gershwina. W tej audycji poznaliśmy dorobek amerykańskich romantyków muzycznych.

***

Tytuł audycji: Upiór w eterze - Waldemar Malicki Show

Prowadził: Waldemar Malicki

Data emisji: 4.09.2021

Godzina emisji: 10.00

85 lat temu swoją premierę miała pierwsza wersja filmu "Narodziny gwiazdy". W zastępstwie Janet Gaynor, która pierwsza wystąpiła w roli Esther Blodgett, i której nagrania się nie zachowały, zaśpiewa Judy Garland. W programie usłyszeliśmy także Barbrę Streisand i Patti LuPone.

W audycji uczciliśmy także urodziny wybitnej brytyjskiej wokalistki Shirley Bassey, która 10 stycznia obchodziła 85. urodziny, oraz amerykańską wokalistkę Robertę Flack, której tort urodzinowy zapłonie taką samą liczbą świeczek 10 lutego. Obie artystki zaśpiewały piosenki autorstwa jednej z najpopularniejszych spółek autorskich działających na Broadwayu w czasie jego Złotej Ery - kompozytora Richarda Rodgersa i autora tekstów Lorenza Harta.

Zobacz: 85 lat radiowej Dwójki >>>>

Niespodzianką był również utwór skomponowany przez George'a Gershwina, do którego słowa napisał jego brat Ira Gershwin, a nosząca tytuł "Foggy Day (In London Town)". W aranżacji włoskiego kompozytora filmowego Angela Badalamentiego numer ten zabrzmiał jak piosenka z nieznanego odcinka serialu "Twin Peaks".

Usłyszeliśmy także utwory w wykonaniu niekojarzonych z Broadwayem Davida Bowiego, Robbiego Williamsa, Tony'ego Bennetta, Michaela Buble czy Matta Duska.

***

Tytuł audycji: Ten cały musical 

Prowadził: Marcin Zawada

Data emisji: 30.01.2022

Godzina emisji: 11.30