Historia

Nelson Mandela – pierwszy czarnoskóry prezydent RPA

Ostatnia aktualizacja: 18.07.2023 05:30
– Odnieśliśmy triumf w dążeniu do wskrzeszenia nadziei w piersiach milionów naszych współobywateli – mówił Mandela, obejmując stanowisko. 18 lipca 1918 roku urodził się Nelson Mandela. Pierwszy czarnoskóry prezydent RPA już za życia stał się legendą. Wszedł na trwałe do historii świata. 
Nelson Mandela, 2005
Nelson Mandela, 2005 Foto: PAP/EPA

Dokonał rzeczy, która przez lata wydawała się niemożliwa. Przeprowadził Republikę Południowej Afryki od apartheidu - systemu opartego na segregacji rasowej - do demokracji.

Drogę do wolności, jaką przeszedł Nelson Mandela przypomniał prof. Marek Malinowski w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku", nadanej w maju 2004 roku.

Radykał

– Kiedy szedł do więzienia po słynnym procesie w roku 1962 był jednym z najbardziej radykalnych, młodych przywódców afrykańskich – komentował gość programu. – Głosił hasło: "Z białymi nie można rozmawiać, białych należy zabijać".


Posłuchaj
18:24 Nelson Mandela - aud. z cyklu Postacie XX wieku.mp3 "Urodzony wódz" - kariera polityczna Nelsona Mandeli, komentarz prof. Marka Malinowskiego. Aud. Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku". (PR, 23.05.2004) 

Nelson Mandela spędził w więzieniu ponad 27 lat w okresie, gdy rządy w RPA sprawowali biali rasiści, zwolennicy polityki apartheidu. Wyszedł na wolność 11 lutego 1990. Jeszcze wtedy nie przypuszczał, że zostanie pierwszym, czarnoskórym prezydentem swego kraju.

Urodzony wódz

Urodził się w rodzinie wodza królewskiego szczepu Thembu, należącego do dużej grupy plemiennej Xhosa, drugiej co do wielkości po Zulusach.

– Tak więc miał na sobie znamię pochodzenia - stwierdził prof. Malinowski. - Może nie królewskiego w sensie dosłownym, ale pochodził z rodziny arystokratycznej.

Rodzina była zamożna, co pozwoliło Mandeli pójść na studia. Ukończył prawo i jako pierwszy przedstawiciel społeczności afrykańskiej w 1952 roku otworzył kancelarię dla czarnych obywateli zamieszkujących RPA.

– W ówczesnym Związku Południowej Afryki, który w 1961 roku przekształcił się w RPA, to był wypadek wyjątkowy – stwierdził gość audycji.

Kariera polityczna

Działalność polityczną rozpoczął już w 1944 roku Wtedy to przystąpił do Afrykańskiego Kongresu Narodowego.

- Do początku II wojny światowej w partii przeważali członkowie arystokracji i inteligencji afrykańskiej, którzy głosili hasło, że z białymi należy negocjować i w ten sposób poprawić byt czarnego człowieka – mówił gość Sławomira Szofa. – Tymczasem w czasach wojny powstała Liga Młodych i oni postanowili przełamać zaszczepiony Afrykanom kompleks niższości wobec białych. Organizacja ta wtedy, gdy przystępował do niej Mandela, w marcu 1944 roku ogłosiła swój manifest szybkiego wyzwolenia ludności afrykańskiej kraju.

Osiem lat później Nelson Mandela został zastępcą Afrykańskiego Kongresu Narodowego.

Pierwszy wyrok

Po raz pierwszy został skazany w 1951 roku na 9 miesięcy ciężkich robót, ale karę zawieszono mu na dwa lata. Trzynaście lat później usłyszał wyrok dożywotniego więzienia za próbę zbrojnego przewrotu. W 1985 roku nie przyjął propozycji warunkowego zwolnienia.

– Prezydent Pieter Botha odwiedził uwięzionego Mandelę w lipcu 1989 roku, widząc w nim człowieka, który nie mogąc przez wiele lat działać politycznie i zbrojnie, będzie właściwym człowiekiem nie do likwidacji apartheidu, ale do jego modyfikacji – powiedział prof. Malinowski. – Dopiero Frederik de Clerk zrozumiał, że apartheid należy zlikwidować. To on podjął historyczną decyzję o wypuszczeniu Nelsona Mandeli z więzienia.

Zmiana strategii

Wieloletni pobyt w więzieniu wpłynął na Mandelę. Z radykała stał się apostołem miłości.

– Mandela siedząc tak długo w więzieniu przekonał się, że ani metody pokojowego nacisku, ani militarnego, która Afrykański Kongres Narodowy prowadził i nawet naciski międzynarodowe, nie są w stanie złamać oporu białych – słyszymy w komentarzu. – Jeżeli tak, to należy z białymi rozmawiać, negocjować, zwłaszcza, że już w latach 80. obserwował, jak kruszał system apartheidu.

Ale Nelson Mandela zrozumiał jeszcze jedną rzecz – że bez białych nie da się rządzić RPA.

Kiedy 11 lutego 1990 Nelson Mandela wychodził z więzienia, ok. 75% ludności RPA stanowili czarnoskórzy obywatele. I to z nim ówczesny prezydent Frederik de Clerk rozpoczął rozmowy na temat przeprowadzenia zmian w RPA.

Wolne wybory

Pierwsze powszechne wybory parlamentarne odbyły się w 1994 roku – 19 maja 1994 stało się to, co wydawało się niemożliwe – powiedział autor audycji. – W Pretorii, w tym samym mieście, w którym był tak długo więziony, Nelson Mandela został zaprzysiężony na prezydenta RPA.

– Będziemy żyli w państwie różnych ras, pochodzenia i koloru skóry, pozostając w zgodzie miedzy sobą, jak z sąsiadami i całym światem. Dziękujemy za ten dzień wszystkim bohaterom, którzy poświęcali się w różny sposób, a często złożyli życie w ofierze, byśmy mogli być wolni. Ich marzenia stały się rzeczywistością, zaś zdobyta przez nas wolność wynagrodzi wszystkie wspólne trudy i poświęcenia – powiedział Mandela podczas swego zaprzysiężenia.

Dla ogromnej większości białych nie do wyobrażenia była myśl, że ich prezydentem został człowiek o czarnym kolorze skóry. Mandela stanął przed zadaniem, które wydawało się niewykonalne. Musiał pogodzić ciemiężonych z ciemiężcami. Ale to mu się udało.
Za wprowadzenie zmian w RPA bez uciekania się do rewolucji rasowej, która z pewnością przyniosłaby setki ofiar, obaj politycy, zarówno Frederic de Clerk, jak i Nelson Mandela w 1993 roku otrzymali Pokojową Nagrodę Nobla.

W 2009 roku, w 91. rocznicę urodzin Nelsona Mandeli, Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło 18 lipca Międzynarodowym Dniem Nelsona Mandeli.

bs

Czytaj także

Obama: odwaga Mandeli jest inspiracją dla mnie i dla całego świata

Ostatnia aktualizacja: 29.06.2013 15:32
Prezydent RPA Jacob Zuma podkreślał podczas spotkania z Barackiem Obamą, jak bardzo losy amerykańskiego prezydenta są związane z losami Nelsona Mandeli.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Laureat pokojowej Nagrody Nobla w szpitalu

Ostatnia aktualizacja: 02.07.2013 17:00
Ostatni biały prezydent RPA Frederick W. de Klerk trafił do szpitala w Johannesburgu, gdzie przejdzie zabieg wszczepienia rozrusznika serca.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Były prezydent RPA: Mandela może opuścić szpital

Ostatnia aktualizacja: 14.07.2013 20:59
Nelson Mandela może wkrótce opuścić szpital, by kontynuować leczenie w domu – oświadczył Thabo Mbeki, działacz Afrykańskiego Kongresu Narodowego.
rozwiń zwiń