Historia

159 lat temu stracono Konstantego Kalinowskiego

Ostatnia aktualizacja: 23.03.2023 05:35
22 marca 1864 roku, władze carskie przeprowadziły w Wilnie publiczną egzekucję Konstantego "Kastusia" Kalinowskiego, jednego z przywódców powstania styczniowego na terenach Białorusi i Litwy. Środowiska niezależne Białorusi uważają go za bohatera, a władze ignorują.
Konstanty Kastuś Kalinowski, jeden z przywódców powstania styczniowego na terenach Białorusi i Litwy
Konstanty "Kastuś" Kalinowski, jeden z przywódców powstania styczniowego na terenach Białorusi i LitwyFoto: Wikipedia/domena publiczna

- Kalinowski to bohater, który jest ważny dla naszej historii, bo walczył o to, o co trzeba walczyć także dzisiaj: o wolność i niepodległość - tak charakteryzował Kalinowskiego w 150. rocznicę wybuchu powstania styczniowego w 2013 roku lider opozycyjnego ruchu "O Wolność" Aleksander Milinkiewicz, którego pradziadek i prapradziadek uczestniczyli w zrywie z 1863 roku.

Powiedział on, jak cytuje PAP,, że powstanie styczniowe to dla Białorusinów przykład, "że nikt za nas nie będzie walczyć o prawo do bycia narodem i samodzielnego istnienia, że sami musimy to robić".

Kalinowski urodził się 2 lutego 1838 r. w wiosce Mostowlany, dziś na terytorium Polski. Ukończył prawo w Petersburgu, a po powrocie na Białoruś w 1861 r. założył w Grodnie organizację rewolucyjną, która zaczęła wydawać "Mużycką Prawdę", gazetę przygotowującą grunt pod powstanie wśród chłopstwa. Organizacja wkrótce przeobraziła się w Prowincjonalny Komitet Litewski, który zaczął szykować zryw na Białorusi i Litwie.

- Kiedy wybuchło powstanie w Warszawie 22 stycznia, jego przywódcy nie uprzedzili litewsko-białoruskiego kierownictwa. Kalinowski przez jakiś czas wahał się, czy je poprzeć, był bowiem świadom, że powstanie na Białorusi jest nieprzygotowane. Ale 1 lutego 1863 roku wydał manifest i Białoruś oraz Litwa dołączyły do powstania - opowiadał w 150. rocznicę powstania białoruski historyk dr Alaksandr Smalanczuk, cytowany przez PAP.

Kalinowski był jednym z czołowych przedstawicieli partii "czerwonych", którzy dążyli do nadania powstaniu w większym stopniu charakteru społecznego i przyciągnięcia do udziału w nim mas chłopskich. - Cel był taki sam w przypadku "białych" i "czerwonych": odrodzenie Rzeczypospolitej oraz przywrócenie wolności i niezależności. Wybrali tylko inne drogi - podkreśla Smalanczuk.

Kalinowski stał na czele powstania na Białorusi i Litwie do swojej śmierci, zdając sobie sprawę już na początku lata 1863 r., że zryw ten skończy się niepowodzeniem. W styczniu 1864 r. został aresztowany przez władze carskie, a 22 marca publicznie powieszony w Wilnie.

Smalanczuk przyznawał w 150 rocznicę powstania, że Kalinowski starał się wykazać, iż Białoruś i Litwa różnią się od Polski i dlatego powinny cieszyć się pewną niezależnością czy autonomią. Zastrzegł jednak: "Kiedy dziś mówi się na Białorusi, że występował za niezależnością Białorusi, jest to pewna przesada.(...) Idea niezależności wykształciła się dopiero na początku XX w. i nie mogła być w żaden sposób związana bezpośrednio z Kalinowskim, bo powstanie było już wówczas sprawą przeszłości".

Dziś środowiska niezależne na Białorusi uznają go za bohatera narodowego, wskazując, że walczył o niepodległość i o język białoruski; "Mużyckaja Prawda" ukazywała się bowiem po białorusku, choć nie cyrylicą, a w alfabecie łacińskim.

Władze białoruskie omijały temat Kalinowskiego. - Żadna władza nie lubi rewolucjonistów, tym bardziej tak autorytarna jak nasza - tłumaczył w 150. rocznicę powstania styczniowego Milinkiewicz, cytowany przez PAP. – Po drugie, próbuje się nas znów powiązać wyłącznie z rosyjską historią.(...) Ciągle nam się wmawia, że Kalinowski to Polak, który chciał spolonizować Białorusinów i dołączyć do starej Rzeczypospolitej.

PAP/

Informacje o Białorusi: Raport Białoruś


Czytaj także

Powstanie styczniowe. Zwycięstwo ducha

Ostatnia aktualizacja: 22.01.2024 06:00
- Wybuch powstania jest zawsze aktem desperacji, oznacza, że wyczerpano wszelkie inne możliwe środki walki politycznej o własny byt narodowy, a sytuacja, w której naród się znajduje, jest po prostu nieakceptowalna - mówi historyk prof. Michał Klimecki. 161 lat temu, 22 stycznia 1863 roku, rozpoczęło się powstanie styczniowe, największy zryw narodowowyzwoleńczy przeciwko rosyjskiemu zaborcy. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Emanuel Szafarczyk. Warszawski sztyletnik Powstania Styczniowego

Ostatnia aktualizacja: 17.02.2024 05:55
159 lat temu władze carskie powiesiły na stokach cytadeli Emanuela Szafarczyka, dowódcę warszawskiej formacji sztyletników. Obok niego zawisł Aleksander Waszkowski, ostatni powstańczy naczelnik Warszawy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Apollo Korzeniowski. Ojciec Conrada niesłusznie w cieniu syna

Ostatnia aktualizacja: 21.02.2024 05:56
Stefan Żeromski pisał o nim, że był "nieznanym ojcem sławnego pisarza", ale dodawał także, że był "jednym z palaczów ducha polskiego". Wygnaniec, konspirator, poeta i pisarz nie zasłużył, by być tylko przypiskiem w biografii Josepha Conrada. 204 lata temu urodził się Apollo Korzeniowski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Pamięć o grobach powstańców styczniowych. Internetowa baza danych

Ostatnia aktualizacja: 18.01.2023 05:50
Prawie półtora tysiąca miejsc pamięci powstania styczniowego zawiera nowo utworzona internetowa baza powstancystyczniowi.pl. Większość z nich to mogiły powstańców, ale też pamiątkowe tablice, pomniki, kaplice lub krzyże.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Pod znakiem Orła, Pogoni i Archanioła Michała. Kwestia narodowościowa w powstaniu styczniowym

Ostatnia aktualizacja: 22.01.2024 05:57
Pierwociny koncepcji pokojowego, równoprawnego współistnienia i samostanowienia narodów dawnej Rzeczpospolitej, Polaków, Litwinów i Rusinów - Ukraińców i Białorusinów - ewoluujące później w kierunku myśli Piłsudskiego, a następnie Giedroycia i Mieroszewskiego, wykuwały się (choć niestety bez większego powodzenia) razem z powstańczymi kosami. 161 lat po niepodległościowym zrywie po raz kolejny nabrały aktualności. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Powstanie styczniowe. Kto był kim w zrywie z 1863 roku

Ostatnia aktualizacja: 22.01.2024 05:55
Dyktatorzy, działacze polityczni, dowódcy wojskowi. Z drugiej strony bezwzględni rosyjscy gubernatorzy. W dziejach powstania styczniowego, które wybuchło 161 lat temu, zapisało się wielu bohaterów, również tych negatywnych. Przedstawiamy Państwu przewodnik po postaciach, które miały największy wpływ na przebieg powstania z 1863 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Ciche bohaterki", "niewiasty z bronią w ręku". Kobiety w powstaniu styczniowym

Ostatnia aktualizacja: 22.01.2024 06:00
Opiekowały się rannymi. Służyły jako kurierki. Zajmowały się dostarczaniem walczącym żywności i ubrań. Co więcej: uczestniczyły w krwawych bitwach. W 161. rocznicę wybuchu powstania styczniowego warto przypomnieć o znaczącej roli, jaką w tym powstańczym zrywie odegrały kobiety.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Orzeszkowa ratuje Traugutta, czyli pisarze wobec powstania styczniowego

Ostatnia aktualizacja: 22.01.2024 05:58
Wielu polskich literatów – tych największych, ale i tych nieco już zapomnianych – miało bezpośredni lub pośredni związek z powstańczym zrywem 1863 roku. Walczyli w bitwach, należeli do Rządu Narodowego, pomagali ukrywać się generałom albo starali się, mocą swojego talentu, świadczyć o tym, co wówczas się wydarzyło.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bolesław Prus w powstaniu styczniowym. "To było traumatyczne przeżycie"

Ostatnia aktualizacja: 22.01.2024 05:52
Szedł do powstania przekonany, że to patriotyczny obowiązek. Z pola walki powracał z poczuciem, że jego pokolenie zostało oszukane przez organizatorów nieudanego zrywu. Pamięć o wojennym koszmarze dręczyła go przez resztę życia. Porażka romantycznego ducha była jednak początkiem nowej ścieżki życiowej - Aleksander Głowacki stał się Bolesławem Prusem.
rozwiń zwiń