Jerzy Janicki urodził się 10 sierpnia 1928 roku. Zaczynał jako radiowy reporter, został znanym autorem scenariuszy i reżyserem filmowym. Do historii radia przeszedł jako autor popularnej powieści "Matysiakowie".

Lwów – moje miasto

Przyszedł na świat w Czortkowie w Małopolsce Wschodniej w rodzinie notariusza Zdzisława Janickiego. Lata chłopięce i młodość spędził we Lwowie, na Łyczakowie w rodzinnej kamienicy przy ulicy Łyczakowskiej 84a. W tym mieście uczęszczał do VI Gimnazjum Męskie im. Stanisława Staszica. Jego szkolnymi kolegami byli m.in.: dyrygent Stanisław Skrowaczewski, śpiewak operowy Andrzej Hiolski, architekt Witold Szolginia, aktor Ryszard Pietruski czy pisarz Adam Hollanek.

Zawodowy start

Po zakończeniu II wojny światowej Jerzy Janicki musiał, jak wielu innych, opuścić swój ukochany Lwów. Trafił na krótko na ziemie odzyskane, potem do Krakowa, gdzie rozpoczął pracę jako dziennikarz sportowy.

Mówił o tym w rozmowie z Jerzym Swalskim, nagranej w 1995 r. w cyklu "Ludzie Polskiego Radia".

- Zupełnie przypadkiem znalazłem niedawno moją pierwszą dziennikarską legitymację sportowego pisma "Start" datowaną w 1945 roku – opowiadał Janicki. – Natomiast jeśli chodzi o "Matysiaków", to jakby się tak dobrze zastanowić, to 2/3 życia poświęciłem tej powieści.

Radio

Jerzy Janicki uważany jest za prekursora nowego gatunku w radiu europejskim – radiowej powieści rodzinnej. To on był animatorem i współtwórcą popularnych "Matysiaków", emitowanych w Jedynce nieprzerwanie, co tydzień od 15 grudnia 1956.

Kiedy Jerzy Swalski nagrywał rozmowę z Jerzym Janickim, akurat zakończył on pisanie scenariusza 1988. odcinka tej popularnej radiowej powieści.

- Jeżeli chodzi o tak zwane powieści rodzinne - radiowe to już pobiliśmy rekord świata - mówił twórca. - Dwa lata temu dostałem pismo z redakcji "Guinnessa" z zapytaniem, czy to prawda, że tyle lat nadawane jest to słuchowisko.

Wizyta w BBC

Jerzy Janicki opowiadał o nadziejach, jakie radiowcy wiązali z objęciem władzy przez Gomułkę w październiku 1956 roku. Na fali rozluźnienia cenzury zaczęły się w radiu dyskusje na temat stworzenia czegoś nowego, gatunku, który wcześniej był w radiu nieznany. - Który byłby mieszanką trochę reportażu, trochę słuchowiska i by dotykał spraw bieżących – mówił gość Jerzego Swalskiego.

- Ponieważ wiedzieliśmy, że ojczyzną tego typu powieści radiowych jest Anglia – opowiadał Janicki – ja specjalnie pojechałem do BBC, do Londynu, żeby zobaczyć, jak oni realizują tego typu rzeczy. I przyjechałem oszołomiony, przywiozłem taśmę z jednym z odcinków i kiedy powiedziałem moim kolegom, że to jest 570. odcinek, to wszyscy wybuchnęli gromkim śmiechem, bo to oznaczało, że nasz projekt powinien trwać kilka lat, a my wtedy zakładaliśmy, że nasza radiowa saga potrwa co najwyżej rok.

Saga rodziny Matysiaków

Jerzy Janicki związał się z powieścią radiową "Matysiakowie" od pierwszego odcinka. Wspominał w audycji pilotażowe nagrania, mówił o pomyśle nadania serii tytułu "Rodzina Bardzo Dobrych" i o tym, jak szybko cały zespół doszedł do wniosku, że konieczna jest jego zmiana.

15 grudnia 1956 został nadany pierwszy odcinek. Popularność "Matysiaków" przerosła oczekiwania autorów. Przychodziły setki listów. – Ilekroć Matysiak zakaszlał czy zachorował – mówił Janicki – od razu ktoś pisał, by nie brał aspiryny i leków i przysyłał nam sok malinowy. Listów do tej pory jest ponad 2 mln, nie licząc kartek i depesz.

Na wieczną pamiątkę

Słuchacze, bojąc się, że powieść zniknie z anteny radiowej, a wraz z nią wymyśleni bohaterowie, zgłosili pomysł, by jakoś ich upamiętnić i tak 10 lat po nadaniu 1. odcinka, na Saskiej Kępie, przy ul. Ateńskiej zbudowany został Dom Rencisty im. Józefa Matysiaka. – Wiele w życiu zrobiłem, napisałem kilkanaście scenariuszy filmowych, kilkadziesiąt filmów telewizyjnych i mnóstwo innych, ale ten widomy ślad jest dla mnie największą satysfakcją. To jest coś, co się zmaterializowało – stwierdził Jerzy Janicki.

"Parnasik"

Jerzy Janicki zapisał się też jako współautor satyrycznego magazynu radiowego "Parnasik", który cieszył się ogromną popularnością wśród słuchaczy. Wokół programu skupili się wybitni polscy aktorzy i satyrycy. W audycji pojawiały się wywiady nie tylko z polskimi znanymi postaciami, ale gośćmi były też sławy światowe.

W rozmowie nagranej przez Halinę Szopską w 1985 roku w cyklu "W pracowni pisarza", Jerzy Janicki wspominał perypetie związane z wywiadem, jaki autorzy "Parnasika" przeprowadzili z Ernestem Hemingwayem. Wywiad zachował się w Archiwum Polskiego Radia.

Dlaczego tematy wojenne?

Mówił też o pracy nad serialami "Polskie drogi" i "Dom". – Oba te seriale uważałem za dosyć znaczące, jeśli chodzi o stosunek mojego pokolenia do tego, cośmy przeżyli – stwierdził i dodał:

- Tak, moją obsesją jest wojna. Nie muszę się chyba specjalnie rozwodzić dlaczego. Po prostu wojna rozpoczęła się dla mnie, gdy byłem młodym chłopcem. Straciłem dokładnie wszystko: rodzinę, dom, miasto. Są to rzeczy, które tak głęboko siedzą i wnikają w pamięć, że nie sposób do dziś się z tym pogodzić.

Jerzy Janicki zmarł 15 kwietnia 2007. Posłuchaj, co mówił o sobie i swojej twórczości.

bs

15 marca 1930 urodził się Jerzy Dobrowolski, aktor, satyryk, reżyser i współtwórca audycji w Radiowej Trójce. Piętnował głupotę, uwielbiał absurdy.

Jego ojciec Władysław Dobrowolski był słynnym polskim szermierzem, który w 1932 roku z igrzysk olimpijskich wrócił do Polski z brązowym medalem. Jerzy urodził się w Warszawie 15 marca 1930 roku. W czasie wojny przebywał w stolicy. Należał do Szarych Szeregów i jako łącznik brał udział w Powstaniu Warszawskim. O karierze kabaretowej w zasadzie nie myślał – kiedy w 1954 roku otrzymał dyplom PWST, zaczął, tak jak i inni jego koledzy z roku, występować w teatrach.

Kabaret zaangażowany

Występował w warszawskich teatrach, jednak jego prawdziwą miłością była satyra: w 1957 roku sformował kabaret "Koń", zaś w 1966 kabaret "Owca". Satyra Dobrowolskiego już wtedy była bezkompromisowa i ostra, co nie podobało się cenzurze.

- Ci, którzy widzieli spektakl przedpremierowy, premierowy i kilka pierwszych, opowiadali następnym: "Idźcie koniecznie zobaczcie to! Tam jest taka scenka…". A potem okazywało się, że kolejne spektakle są coraz bardziej pocięte przez cenzurę. Ten kabaret był zaczątkiem rewolucji - mówił Roman Dziewoński, autor książki "Dla mnie bomba Jerzego Dobrowolskiego" w audycji Iwony Malinowskiej i Bogumiły Prządki z cyklu "Kabaretowe numery i klimaty".

Niezapomniany drugi plan

Także w latach pięćdziesiątych rozpoczęła się przygoda Dobrowolskiego z filmem. Romans z X muzą trwał ponad ćwierć wieku i zaowocował rolami m.in. w "Poszukiwanym, poszukiwanej" Stanisława Barei, "Hydrozagadce" Janusza Kondratiuka, czy "Rejsie" Marka Piwowskiego.

- Jego humoru nie da się z niczym porównać. To była piekielna, błyskawiczna riposta, podkreślenie jednym słowem, coś, co obezwładniało - mówił Roman Dziewoński o Jerzym Dobrowolskim.

W radiowej "Trójce"

Był związany z Polskim Radiem. Od 1970 do 1972 roku współtworzył m.in. ze Stanisławem Tymem i Wojciechem Młynarskim Radiokronikę "Decybel", która nadawana była w ramach Ilustrowanego Tygodnika Rozrywkowego raz w miesiącu. I tu odtwórca roli Jerzego Dąbczaka z filmu "Nie ma róży bez ognia" ograniczany był przez cenzurę.

- Przez jakiś czas i ja współpracowałem z Jurkiem w tworzonej przez niego satyrycznej audycji radiowej tuż na początku lat siedemdziesiątych. Nazywała się Radiokronika "Decybel". Napisaliśmy razem dwa zatrzymane przez cenzurę scenariusze - wspominał Wojciech Młynarski, gość audycji Haliny Szopskiej z cyklu "Ludzie radia". - Jeden z nich, "Wiesław Gołas show" cenzura zatrzymała dlatego, że wtedy przy władzy był Gomułka i nosił pseudonim "Wiesław". To była dla nas prawdziwa tragedia, że jacyś kretyni, z takich powodów, zatrzymują nam scenariusz.

Dobrowolski - "z zawodu dyrektor" z filmu "Poszukiwany, poszukiwana" Barei - ściśle współpracował z Marią Czubaszek, reżyserował i występował w słuchowiskach według jej scenariuszy. - To był człowiek radia - wyznawała Czubaszek w rozmowie z Haliną Szopską.

Wojciech Młynarski konkludował na temat współczesnej sceny kabaretowej: - Nieraz sobie myślę, co on, by mówił dziś. Myślę, że mówiłby strasznie.

Posłuchaj audycji ilustrowanych fragmentami skeczy radiowych autorstwa, w reżyserii i z udziałem Jerzego Dobrowolskiego.

Fragment monologu "Kot" Jerzego Dobrowolskiego wykonany podczas jubileuszu "Podwieczorku przy mikrofonie":

bm

- Mój debiut na antenie radia to mecz Polska-Anglia w Pucharze Davisa w 1947 roku - wspominał legendarny komentator sportowy, który sam już jako dziecko grał w tenisa. - Byłem opętany przez sport - dodał. Jako tenisista odnosił sukcesy, sportową karierę przerwała jednak wojna. Po jej zakończeniu Bohdan Tomaszewski trafił do radia.

- Kiedy wchodziliśmy w zawód, wszyscy chcieliśmy być Tomaszewskimi. To człowiek-legenda - mówi Włodzimierz Szaranowicz. - Wyniósł na wyżyny zawód dziennikarza sportowego, stworzył wzór, ideał - dodaje Cezary Gurjew.

Zapraszamy do wysłuchania dołączonego dźwięku, w którym nie zabrakło archiwalnych materiałów Polskiego Radia, w tym fragmentów legendarnych transmisji Bohdana Tomaszewskiego.

***

Tytuł audycji: Głosy Polskiego Radia

Autor: Marcin Gutowski

Data emisji: 28.05.2015

Godzina emisji: 18.35

mk/ei