Historia

Możecie krzyczeć, że leje się krew

Ostatnia aktualizacja: 18.06.2012 00:00
18 czerwca 1945 roku, w Moskwie rozpoczął się proces przywódców Polskiego Państwa Podziemnego.
Audio
Proces szesnastu, Moskwa 1945
Proces szesnastu, Moskwa 1945Foto: Wikipedia, domena publiczna

15 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, na czele z komendantem głównym Armii Krajowej generałem Leopoldem Okulickim „Niedźwiadkiem”, przewodniczącym Rady Jedności Narodowej Kazimierzem Pużakiem, Delegatem Rządu RP na Kraj Janem Stanisławem Jankowskim, członkami Krajowej Rady Ministrów: Adamem Bieniem, Stanisławem Jasiukowiczem i Antonim Pajdakiem, przewodniczącym Zjednoczenia Demokratycznego Eugeniuszem Czarnowskim zostali aresztowani przez NKWD 27 marca 1945 roku  w Pruszkowie koło Warszawy. Wszyscy zostali wywiezieni do Moskwy i tam, wraz z aresztowanym wcześniej przewodniczącym Stronnictwa Narodowego Aleksandrem Zwierzyńskim, sądzeni w tak zwanym „procesie szesnastu”
 

 

WIĘCEJ NA TEMAT PROCESU W RADIACH WOLNOŚCI

 

Zanim doszło do procesu przez blisko trzy miesiące przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego byli przesłuchiwani, a przeciwko nim preparowano dowody. Cały proces miał charakter pokazowy i był starannie wyreżyserowany. Polaków oskarżono o przygotowywanie wraz z Niemcami ataku na Związek Radziecki. Zarzucono im też tworzenie oddziałów bojowych i grup terrorystycznych, które miały rzekomo mordować przeciwników Armii Krajowej oraz radzieckich wojskowych. Po czterodniowym procesie w Moskwie, 13 oskarżonych skazano na kary więzienia, od 4 miesięcy do 10 lat.

 

W 1955 roku władze Związku Sowieckiego oświadczyły, że Leopold Okulicki umarł na atak serca 24 grudnia 1946 roku. Podobno zgon nastąpił w szpitalu więziennym w Butyrkach w Moskwie. Strona sowiecka twierdziła, że jego ciało spalono. Istnieją przesłanki, że gen. Okulicki został zamordowany na Łubiance. Antoni Pajdak i Adam Bień słyszeli jak Okulickiego wyprowadzano z celi, do której już nigdy więcej nie powrócił. W więzieniu zmarli też Jan Stanisław Jankowski i Stanisław Jasiukowicz.

Przed aresztowaniem Okulicki otrzymał od gen. Sierowa list w którym mógł przeczytać: Jako oficer Czerwonej Armii, któremu przypada w udziale tak ważna misja, daję Panu pełną gwarancję, że od chwili, kiedy Pana los będzie zależny ode mnie będzie Pan całkowicie bezpieczny.

Pozostali przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego wrócili do Polski, lecz wielu z nich po powrocie ponownie aresztowano. W 1947 roku do więzienia trafił po raz kolejny Adam Bień, którego komuniści oskarżyli o dążenie do obalenia ustroju. W listopadzie 1948 roku w procesie przywódców PPS-WRN otrzymał 10 lat więzienia otrzymał Kazimierz Pużak. Amnestia zmniejszyła mu wyrok do 5 lat. Przetrzymywany w koszmarnych warunkach, zmarł w więzieniu w Rawiczu 30 kwietnia 1950 roku.

 

Proces szesnastu miał też swój wymiar międzynarodowy. W tym samym czasie, kiedy przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego byli oskarżani o współpracę z Niemcami, Stalin sterował w Moskwie rozmowami na temat powstania zdominowanego przez komunistów rządu. Mimo istnienia legalnego rządu w Londynie, nowopowstały Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej został uznany przez USA i państwa zachodnie za legalną władzę w Polsce.

Podczas moskiewskich rozmów Władysław Gomułka mówił do przedstawicieli Rządu polskiego na emigracji “Nie obrażajcie się panowie, że my Wam tylko ofiarujemy miejsca w rządzie, jakie sami uznajemy za możliwe (...). Władzy raz zdobytej nie oddamy nigdy (...). Zniszczymy wszystkich bandytów reakcyjnych bez skrupułów. Możecie krzyczeć, że leje się krew narodu polskiego, że NKWD rządzi Polską, lecz to nie zawróci nas z drogi”.

Czytaj także

Bożena Markowska „Życie w cieniu procesu”

Ostatnia aktualizacja: 18.06.2010 04:13
18 czerwca 2010, godz. 21:30
rozwiń zwiń
Czytaj także

Leopold Okulicki

Ostatnia aktualizacja: 16.12.2010 11:32
Ur. 1898, zm. 1946. Generał, żołnierz kampanii wrześniowej. Komendant okręgu łódzkiego ZWZ. Szef sztabu Armii Polskiej w ZSRR.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Pamięci ostatniego dowódcy AK

Ostatnia aktualizacja: 12.08.2011 06:00
Instytut Pamięci Narodowej uruchomił nowy portal internetowy poświęcony generałowi Leopoldowi Okulickiemu pseudonim Niedźwiadek.
rozwiń zwiń