Polska wśród trzech krajów o najniższym wzroście cen energii elektrycznej i gazu w UE. Wyniki analiz PIE
2022-11-28, 09:22
Średnia wysokość ceny za energię elektryczną w Unii Europejskiej od stycznia do października 2022 r. względem analogicznego okresu 2021 r. wzrosła o 45 proc., a gazu o ponad 90 proc. Rządy różnie reagowały na kryzys energetyczny.
Łącznie kraje wspólnoty na ograniczanie skutków wysokich cen energii dla gospodarstw domowych przeznaczyły 573 mld EUR, z czego najwięcej Niemcy 264 mld EUR, czyli 7,4 proc. krajowego PKB. Wielkość pomocy nie zawsze przekładała się jednolicie na efektywność pakietów. Pomimo rekordowych środków przeznaczonych w Niemczech, ceny energii elektrycznej wzrosły o prawie 40 proc., a gazu o 195 proc. W Polsce ceny były nieznacznie wyższe niż rok wcześniej pomimo relatywnie niedrogiej pomocy rządowej wynoszącej 12,4 mld EUR, czyli ok. 2,2 proc. PKB.
Analiza Polskiego Instytutu Ekonomicznego obejmuje ekonomiczne skutki kryzysu energetycznego spowodowanego agresją Rosji na Ukrainę. Zestawiono w niej średnie wzrosty cen energii elektrycznej i gazu w gospodarstwach domowych dla poszczególnych państw i regionów Europy z wdrożonymi przez poszczególne rządy pakietami pomocowymi. Dodatkowo, wykonana została symulacja tego, jak wyglądałyby ścieżki cen energii elektrycznej i gazu, gdyby nie istniało wsparcie rządowe.
Ceny energii elektrycznej. Źródło: PIE - Rządowe pakiety ochrony przed skutkami kryzysu pozwoliły na obniżenie cen gazu dla gospodarstw domowych w UE średnio miesięcznie o ponad 10 proc. względem scenariusza bez wsparcia fiskalnego. W Polsce ceny gazu były o 40 proc. niższe od zakładanych na podstawie dynamiki na rynku hurtowym - był to trzeci najlepszy wynik w UE po Węgrzech i Rumunii - powiedział Piotr Arak, dyrektor Polskiego Instytutu Ekonomicznego.
- Z kolei ceny energii elektrycznej od początku kryzysu były w Polsce średnio o 26 proc. mniejsze niż w scenariuszu bez rządowego wsparcia, przy średniej unijnej rzędu 16 proc. Założenia w scenariuszu alternatywnym dotyczące cen hurtowych są uproszczeniem, jednak wyniki pozwalają na zobrazowanie skuteczności pakietów wsparcia i wrażliwości na zmienność cen nośników energii - dodał dyrektor PIE.
Zmiany cen energii. Źródło: PIE Skala wzrostu cen
O 45 proc. r/r. wzrosły ceny energii elektrycznej UE w styczniu-październiku 2022 r.
Państwa Północy: Dania, Finlandia, Szwecja i Norwegia odnotowały wzrosty cen energii elektrycznej i gazu średnio o 55 proc. r/r w styczniu-październiku 2022 r. Państwa te przeznaczały najmniej środków w Europie na walkę z kryzysem.
Z kolei w państwach, które przeznaczyły największą część PKB na ochronę przed kryzysem, średni wzrost cen był niższy - w krajach Południa, takich jak Chorwacja, Hiszpania, Portugalia czy Grecja, średnie wzrosty wyniosły ok. 40 proc.
Największe podwyżki rachunków odnotowano jednak w Europie Zachodniej. W Holandii, Belgii czy Austrii gospodarstwa domowe w okresie styczeń-październik 2022 r. płaciły za energię elektryczną i gaz nawet dwa razy więcej niż rok wcześniej. W Polsce cena energii elektrycznej zmalała o 1 proc., a cena gazu wzrosła o niecałe 40 proc.
- Gospodarki Europy Zachodniej były silnie uzależnione od gazu z Rosji i produkują znaczną część energii elektrycznej ze spalania tego surowca. To zwielokrotniło ich problemy w czasie kryzysu energetycznego. We Włoszech, mimo znacznych pakietów wsparcia, odnotowano większe wzrosty cen energii niż w przypadku reszty Europy. Podobnie w Holandii, w której mimo wysokich nakładów na wsparcie dla obiorców energii rzędu 45 mld EUR, odnotowano najwyższe wzrosty cen energii elektrycznej i gazu. W Niemczech, pomimo przeznaczenia 264 mld EUR, gospodarstwa domowe doświadczyły wzrostu cen energii elektrycznej o prawie 40 proc., a gazu o ponad 195 proc. - przekazała Magdalena Maj, kierownik zespołu klimatu i energii w Polskim Instytucie Ekonomicznym.
Kwoty wsparcia. Źródło: PIE Analizując sytuację od września 2021 r., europejskie państwa na walkę z kryzysem energetycznym wydały prawie 675 mld EUR. 26 na 29 państw zastosowało obniżkę VAT/podatków energetycznych i transfery pieniężne dla najuboższych. Jedynie cztery państwa (Hiszpania, Portugalia, Francja i Malta) zdecydowały się na regulację cen hurtowych. W kolejnej fazie walki z kryzysem energetycznym będziemy obserwować ewolucję w obszarze stosowanych narzędzi fiskalnych.
- OECD i Komisja Europejska wskazują na wyższą skuteczność polityk dochodowych względem polityk cenowych, co może wpływać na kształt krajowych pakietów pomocowych. Kierowanie pieniędzy do najuboższych chroni najbardziej zagrożonych kryzysem energetycznym. Jednocześnie nie ogranicza wpływu wysokich cen na redukcję zużycia energii. Dlatego, w perspektywie długoterminowej polityka dochodowa, w większym stopniu odciąża najbiedniejszych i nie spowalnia transformacji energetycznej - podsumował Maciej Miniszewski, starszy doradca w zespole klimatu i energii w Polskim Instytucie Ekonomicznym.
PolskieRadio24.pl/ IAR/ PIE/ mib