Polskie cmentarze poza granicami kraju. Resort kultury opiekuje się nekropoliami i przywraca pamięć poległym

Powiązany Artykuł

Akcja " Zapal znicz na grobie Weterana". To sposób "na wyrażenie szacunku"

We Włoszech resort kultury sprawuje stałą opiekę nad trzema polskimi cmentarzami wojennymi: Monte Cassino, Loreto i Bolonia. W ostatnich latach prowadzono tam prace renowacyjne oraz remonty.

Na Białorusi od 2017 roku - realizowany jest program remontów polskich nekropolii z okresu walk 1920 roku. Do końca ubiegłego roku wyremontowano 22 cmentarze, a w tym roku przeprowadzane są prace remontowe na kolejnych 7 nekropoliach.

Na Ukrainie, mimo dużych trudności w uzyskaniu zgód, na niektórych polskich grobach i kwaterach wojennych możliwe okazało się sprawowanie opieki i prowadzenie prac remontowych. Stałą opieką i całodobowym monitoringiem objęto m.in. Cmentarz Orląt we Lwowie, na którym rozpoczęto też prace remontowe, obecnie wstrzymane przez stronę ukraińską. W 2017 roku przeprowadzono remont Polskiego Cmentarza Wojennego w Kijowie-Bykowni. Łącznie całoroczną opieką objęto 63 cmentarze i miejsca pamięci na Ukrainie, a prace remontowe podjęto na 25 obiektach pamięci narodowej w obwodzie lwowskim i iwanofrankiwskim.

REKLAMA

Największym zadaniem zrealizowanym w 2021 roku na Ukrainie jest uzupełnienie polskiego cmentarza wojennego w Zadwórzu z okresu walk 1920 r. o prawie 300 imiennych tabliczek z nazwiskami poległych, które udało się ustalić dzięki wspólnym działaniom pracowników MKiDN i pasjonatów historii bitwy.

W Niemczech w latach 2017-2019 została przeprowadzona inwentaryzacja polskich grobów wojennych w ramach ministerialnego programu "Miejsca pamięci narodowej za granicą". Jej efektem jest m.in. strona internetowa polskiegroby.pl, na której znajdują się zebrane szczegółowe informacje dotyczące polskich grobów i cmentarzy wojennych z ponad 900 miejscowości z terenu Republiki Federalnej Niemiec. Prace nad tą stroną są kontynuowane.

Ponadto w latach 2020-2021 w ramach Programu "Miejsca pamięci narodowej za granicą" przeprowadzono prace związane z renowacją kwatery Ehrenhaim I na terenie cmentarza Perlacher Forst w Monachium - największego na terenie Niemiec miejsca pochówku polskich obywateli zamordowanych w okresie II wojny światowej. W kwaterze pochowano urny z prochami więźniów obozów koncentracyjnych różnych narodowości - wśród 3 996 aż 2 009 to urny z prochami obywateli polskich.

Polskie mogiły na obczyźnie

Ministerstwo opiekuje się także cmentarzami na Łotwie, Litwie, Węgrzech oraz w Rumunii, Francji i Serbii. Mogiły są doczesnym miejscem spoczynku polskich żołnierzy poległych i zmarłych w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920, internowanych polskich żołnierzy oraz uchodźców cywilnych z września 1939, oficerowie-saperzy, którzy we Francji zginęli w wyniku bombardowania stacji kolejowej w 1940 roku. W Rosje resort opiekuje się Polskim Cmentarzem Wojennym w Katyniu oraz Miednoje.

Pod opieką Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego znajdują się również polskie cmentarze na terenie Azji Centralnej - w Uzbekistanie- 17, Kazachstanie - 4 i Kirgistanie w Dżalalabad. W Uzbekistanie spoczywają żołnierze Armii generała Andersa oraz osoby cywilne, które dotarły do miejsc formowania się Armii Polskiej w ZSRR, podobnie w Kazachstanie.
Resort opiekuje się też Polskim Cmentarzem Wojennym w libańskim Bejrucie, gdzie pochowano polskich uchodźców, pięcioma w Iranie oraz dwoma w Izraelu. Na każdym trwają remonty.
Ministerstwo zajmuje się także polskimi miejscami pamięci na terenie Afryki Wschodniej. Ze środków resortu, we współpracy z Ambasadą RP w Tanzanii zostały wyremontowane cmentarze polskich uchodźców z okresu II wojny światowej położone w Tengeru, Ifundzie i Bigwie, na których łącznie pochowanych zostało 177 osób. W przyszłym roku planowany jest w ramach Programu Ministra remont cmentarza w Kidugali.

REKLAMA

Przywracanie pamięci i tożsamości

Na wielu polskich nekropoliach, zarówno wojennych, jak i zabytkowych, ze środków resortu kultury prowadzone są prace konserwatorskie i renowacyjne. Łącznie w latach 2017-2020 na budowę, odbudowę, remonty, opiekę oraz konserwację polskich cmentarzy poza granicami Polski resort przeznaczył ponad 42 miliony złotych.

Powiązany Artykuł

Więcej patroli i częstsze kontrole na drogach. Rozpoczęła się tegoroczna akcja "Znicz"

MKiDN od 2017 roku realizuje projekt "Zaginieni, ale niezapomniani żołnierze Polskich Sił Zbrojnych", którego celem jest przywracanie pamięci o poległych żołnierzach Polskich Sił Zbrojnych, którzy nie mają imiennych pochówków oraz przywracanie tożsamości na grobach nieznanych żołnierzy.

Dzięki badaniom historycznym oraz genetycznym badaniom porównawczym przywrócono nazwiska na grobach 8 poległych: porucznika Tadeusza Stabrowskiego - 308 dywizjon na cmentarzu w Le Crotoy we Francji, porucznika Mikołaja Kirkilewicza -300 dywizjon na cmentarzu cmentarzu w Lommel w Belgii, dragon Jana Skulińca - 1. Dywizja Pancerna na cmentarzu we Francji, plutonowego Walentego Sieczki - 300 dywizjon na cmentarzu w holenderskim Nijmegen, kaprali Ryszarda Chaniewskiego i Jana Duszy - 1. Dywizja Pancerna na cmentarzu we Francji, plutonowego Ryszarda Kameckiego - 316 dywizjon na cmentarzy w Dieuze oraz kaprala Edwarda Trochima - Samodzielna Brygada Spadochronowa na cmentarzu w Holandii.

• Wszystkich Świętych - polskie nekropolie z historią
• Ludzkie historie zaklęte w kamieniu
• Akcja "Zapal Pamięć". Uczniowie i społecznicy dbają o zapomniane groby

Równolegle z remontami cmentarzy wojennych oraz wymianą tablic z danymi pochowanych osób w resorcie kultury wykonywana jest weryfikacja tych danych w archiwach oraz innych gromadzonych materiałach źródłowych. Na cmentarzu wojennym w Auberive, gdzie w trakcie remontu przeprowadzanego przez stronę francuską, pracownicy MKiDN zweryfikowali 367 nazwisk żołnierzy armii generała Hallera oraz grenadierów poległych w 1940 roku i zmarłych w obozach jenieckich.

W toku prac nad weryfikacją danych ofiar Zbrodni Katyńskiej, na stronie internetowej poświęconej cmentarzom katyńskim, utworzonej przez MKiDN, udostępniona została baza danych, zawierająca informacje o wszystkich znanych z nazwiska ofiarach tej zbrodni.

Opieka nad zabytkowymi nekropoliami 

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego od lat wspiera również opiekę nad zabytkowymi cmentarzami poprzez Program "Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą". Własne projekty realizuje również Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą "Polonika" - wyspecjalizowana państwowa instytucja kultury, powołana przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego.

Powiązany Artykuł

Dekomunizacja Powązek. Dr Bukowski: na narodowej nekropolii nie mogą leżeć bohaterowie i zdrajcy

W ramach projektu "Polonika" realizowane są prace na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, Cmentarzu Bazyliańskim w Krzemieńcu, czy Cmentarzu Komunalnym w Czerniowcach na Ukrainie. Ponadto we Francji trwają prace na cmentarzach w Montmonerncy czy w Paryżu.
Trwają też prace konserwatorskie na Łotwie na cmentarzu świętego Michała w Rydze, na Litwie na Cmentarzu na Rossie, czy w Kutaisi w Gruzii oraz w Helsinkach w Finlandii.
Od 2018 r. Instytut kontynuuje rozpoczętą w połowie lat 90. XX wieku pod nadzorem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego rejestrację i dokumentację cmentarzy i zabytków sepulkralnych poza granicami kraju. Dotychczas pracami inwentaryzacyjnymi objęte zostały cmentarze w miejscowościach dawnego powiatu tarnopolskiego, sześć cmentarzy w dawnym rejonie jaworowskim, cmentarz w Złoczowie i Sokalu na na współczesnej Ukrainie.
Obecnie w Instytucie kontynuowane są prace nad inwentaryzacją polskich nagrobków na Cmentarzu Bajkowa w Kijowie oraz publikacją korpusu zabytków Tatarów polsko-litewskich, stanowiącego uzupełnienie "Katalogu Zabytków Tatarskich" z 1999 roku.

W Instytucie trwają prace związane z tworzeniem bazy danych - pod roboczą nazwą Port Polonicum w formie aplikacji, w której będą gromadzone dane dotyczące poloników. Pierwszym realizowanym komponentem będzie tzw. baza cmentarzy, obejmująca informacje o polskich cmentarzach. Baza będzie wykorzystywana przez beneficjantów programów dotacyjnych Instytutu w pracach inwentaryzacyjnych.

REKLAMA

Wśród projektów dofinansowywanych w ramach uruchomionego w 2019 roku Programu Instytutu "Polskie dziedzictwo kulturowe za granicą - wolontariat" znalazły się społeczne działania mające na celu opiekę nad polskimi grobami i nekropoliami poza krajem. Prace te, wykonywane przez przeszkolonych wolontariuszy, odbywają się pod nadzorem polskich konserwatorów zabytków oraz innych specjalistów w zakresie opieki nad zabytkowymi cmentarzami.

kp