Co mówi artykuł 4. i artykuł 5. NATO? Wyjaśniamy

We wtorek w wybuchu w Przewodowie zginęły dwie osoby. MSZ potwierdziło, że w powiecie hrubieszowskim (woj. lubelskie) spadł pocisk produkcji rosyjskiej. Po posiedzeniu Rady Bezpieczeństwa Narodowego Polska podniosła gotowość bojową niektórych jednostek. Padła też zapowiedź złożenia wniosku o uruchomienie art. 4. Traktatu Północnoatlantyckiego.

Artykuł 4. NATO. Co to jest?

Artykuł 4. NATO przewiduje wspólne konsultacje wszystkich państw Sojuszu, jeśli - zdaniem któregokolwiek z krajów - zagrożona będzie jego integralność terytorialna lub zachodzą poważne przesłanki naruszenia bezpieczeństwa.

Jego pełna treść brzmi: "Strony będą się wspólnie konsultowały, ilekroć, zdaniem którejkolwiek z nich, zagrożone będą integralność terytorialna, niezależność polityczna lub bezpieczeństwo którejkolwiek ze Stron".

Formalnie każde państwo członkowskie może powołać się na ten artykuł. Jego uruchomienie powoduje szerokie konsultacje międzypaństwowe na najwyższych szczeblach - ministerialnych, rządowych lub prezydenckich. Aby uruchomić artykuł 4., trzeba złożyć odpowiedni wniosek do szefa NATO (jest nim obecnie Jens Stoltenberg). 

REKLAMA

"Konsultacje wzmacniają polityczny wymiar NATO, dając państwom członkowskim możliwość wyrażania opinii i zaprezentowania oficjalnych stanowisk. Nadają również NATO aktywną rolę w dyplomacji prewencyjnej, zapewniając środki pomagające uniknąć konfliktu zbrojnego" - informuje Sojusz Północnoatlantycki na swojej stronie internetowej.

Artykuł 4. NATO. Dotychczasowe przykłady użycia

W historii NATO artykuł 4. wykorzystywany był do tej pory siedem razy. Najczęściej o międzynarodowe konsultacje prosiła Turcja (pięć razy). Po raz pierwszy stało się to w 2003 r. w związku z wojną w Iraku. Ostatni ich wniosek z 2021 r. dotyczył z kolei śmierci tureckiego żołnierza, który został zabity przez siły syryjskie.

Dwukrotnie o uruchomienie artykułu 4. wnioskowała też Polska. Za pierwszym razem - wraz z Litwą i Łotwą - dotyczyło to rosyjskiej agresji na Ukrainę z 2014 r. Drugi wniosek, z lutego 2022 r., pod którym również podpisały się państwa bałtyckie, odnosił się do ponownej inwazji Rosji na Ukrainę.

• Prezydent Andrzej Duda: nic nie wskazuje na intencjonalny atak na Polskę
• "USA potwierdzają żelazne zobowiązania sojusznicze". Szef BBN rozmawiał z ambasadorem Brzezinskim

Artykuł 5. NATO. Na czym polega?

Artykuł 5. NATO idzie dużo dalej niż artykuł 4. Można go w skrócie nazwać formułą "jeden za wszystkich, wszyscy za jednego". Na jego mocy atak na którekolwiek z państw członkowskich oznacza atak na wszystkie kraje natowskie.

"Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim, i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie, jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego" - brzmi artykuł 5. NATO.

Do tej pory artykuł 5. był użyty tylko raz, w ograniczonym zakresie. Stało się to po zamachach z 2001 r. na World Trade Center w Nowym Jorku.

Czym jest NATO? Od kiedy Polska należy do Sojuszu?

NATO jest międzynarodową organizacją polityczno-wojskową. Sojusz został utworzony w 1949 r. na mocy podpisanego przez 12 państw Traktatu Północnoatlantyckiego. W czasach zimnej wojny był on przeciwwagą dla agresywnej polityki ZSRR, a po 1991 r. pełni rolę stabilizacyjną.

REKLAMA

Polska weszła do NATO 12 marca 1999 r., co było kolejnym symbolem uwolnienia się spod sowieckiego jarzma.

• "Poprzemy wniosek Polski o uruchomienie art. 4 traktatu NATO". Jasna deklaracja prezydenta Litwy
• Wybuch w Przewodowie. Joe Biden: mało prawdopodobne, by pocisk wystrzelono z Rosji

jp/pp/kor