Wojsko ma prawo przejąć prywatny samochód. MON wyjaśnia

Właściciele samochodów typu SUV zaczęli otrzymywać z gminy pisma informujące o możliwości zajęcia pojazdu przez daną jednostkę wojskową. Choć w mediach społecznościowych sprawa wywołuje wiele emocji, konieczność przeznaczenia środków transportowych na rzecz obrony ma umocowanie w prawie i może nastąpić zarówno w razie ogłoszenia mobilizacji, jak i w czasie pokoju.

W przesłanej portalowi PolskieRadio24.pl informacji Ministerstwo Obrony Narodowej podkreśla, że "aktualnie realizowane wnioski w sprawie przeznaczenia środków transportowych na rzecz obrony w czasie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, stanowią stały element planowego przygotowania jednostek wojskowych do działań, zgodnie z ich przeznaczeniem i nie są uzależnione od sytuacji geopolitycznej".

Podstawy prawne

W swoim oświadczeniu resort obrony odwołuje się w pierwszej kolejności do konstytucji. "Obrona Ojczyzny jest sprawą i obowiązkiem wszystkich obywateli Rzeczypospolitej Polskiej, a ich obowiązki obronne wynikają wprost z art. 84 i art. 85 Konstytucji RP: »Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie«". 

Przepisy dające możliwość zajęcia pojazdu przez wojsko przewiduje ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 208 ustawy mówi, że "na urzędy i instytucje państwowe oraz przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne, a także osoby fizyczne może być nałożony obowiązek świadczeń rzeczowych, polegających na oddaniu do używania posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych na cele przygotowania obrony Państwa". 

Regulacje uzupełniają wydane w 2004 r. rozporządzenia Rady Ministrów: w sprawie świadczeń osobistych na rzecz obrony w czasie pokoju; w sprawie świadczeń rzeczowych na rzecz obrony w czasie pokoju; w sprawie świadczeń osobistych i rzeczowych na rzecz obrony w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny. Określają one m.in. jakie ruchomości i nieruchomości podlegają ewidencji wojskowej; wśród nich znalazły się pojazdy cywilne.

Jak podkreśla MON, "świadczenia na rzecz obrony są integralną częścią systemowych rozwiązań obronnych państwa".

Po jakie pojazdy może się zgłosić armia?

W obrębie zainteresowań Wojskowej Komendy Uzupełnień znajdują się pojazdy o wysokiej przydatności do celów wojskowych. Chodzi tu przede wszystkim o pojazdy typu SUV i auta terenowe, które figurują w wojskowej ewidencji. Głównym celem prowadzenia rejestru pojazdów jest sprawdzenie możliwości obronnych w razie wystąpienia sytuacji kryzysowej. Pism ws. przeznaczenia pojazdu na cele wojskowe mogą się więc spodziewać posiadacze takich aut jak Dacia Duster, Peugeot 3008, Renault Kadjar, Toyota RAV4, Volkswagen Tiguan, Hyundai Tucson czy Kia Sportage.

Wojsko Polskie obowiązuje przy tym ustalony przez Ministra Obrony Narodowej roczny limit pojazdów, które może uwzględniać w swoich planach mobilizacyjnych. Ustalony w zeszłym roku - w rozporządzeniu z dnia 28 września 2020 r. - limit wynosi 716 aut. 

Zawiadomienie właściciela 

Postępowanie administracyjne w sprawie przeznaczenia samochodu na rzecz danej jednostki wojskowej wszczyna - w tym przesyła zawiadomienia - wójt lub burmistrz/prezydent miasta. Władze samorządowe nakładają, w drodze decyzji administracyjnej, obowiązek świadczeń osobistych na wniosek np. wojskowego komendanta uzupełnień lub kierownika jednostki organizacyjnej wykonującej zadania na potrzeby obrony państwa (m.in. policji, ABW, AW, CBA, SG, SOP, PSP, SW).

Wydanie takiej decyzji nie oznacza jednak, że pojazd natychmiast zostanie nam odebrany. Jak informuje MON, oddanie do używania środków transportowych będzie wymagane od posiadaczy dopiero po ogłoszeniu mobilizacji i w czasie wojny. Wówczas należy w podanym terminie przekazać pojazd jednostce wskazanej w piśmie.

Rekompensata

Resort zaznacza, że "przedmioty świadczeń rzeczowych będą zwracane po ustaniu potrzeb ich używania". Jednak to nie wszystko. Za użyczenie swojego auta na potrzeby wojska obywatel otrzyma zapłatę. Kwoty reguluje tu rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. Dla samochodów osobowych obowiązują stawki za każdy przejechany kilometr. Dodatkowo wojsko zwróci nam także koszty paliwa, gdy okaże się, że jest go mniej w zbiorniku niż przed przekazaniem. Za zniszczenie albo uszkodzenie auta właścicielowi przysługuje odszkodowanie.

Czytaj także: 

• "Możliwa podwójna eskalacja". Ekspert OSW ostrzega przed sojuszem Rosji z Chinami
• Konflikt rosyjsko-ukraiński. Wiceszef MSZ: trwa gra nerwów i wojna mentalna

Zobacz również: Jan Piekło w "Trójkowym komentarzu dnia"

kp