Atak Hamasu na Izrael przyniósł falę wideofake’ów. Jak rozpoznać fałszywkę? Czasem wystarczy kilka minut

W wielu przypadkach nieznane wideo można zweryfikować samemu, zwłaszcza jeśli chodzi o ustalenie, czy film jest nowy, czy ukazał się już wcześniej. Bardzo często można ustalić kontekst filmu, jego pochodzenie, w jakich okolicznościach został nagrany. Podstawowe narzędzia do weryfikacji fake'ów wizualnych wskazane przez jednego z dziennikarzy BBC, który zajmuje się tym na co dzień, mogą być zastosowane przez każdego bez żadnego przygotowania. Wytropienie fake'a trwa czasami nie dłużej niż parę minut.  

Shayan Sardarizadeh jest dziennikarzem w zespole ds. dezinformacji BBC Monitoring w ramach projektu BBC Verify. Na swoim profilu i w niedawnym wywiadzie dla agencji Reutera opisuje, w jaki sposób przeprowadza wstępną weryfikację filmów. W jego ślady może pójść każdy i nie zajmie to wiele czasu. Dziennikarz zaznacza, że jego procedury dotyczą weryfikacji wideo wirusowych, czyli takich, które bardzo szybko rozprzestrzeniają się w sieci i takich, które rozpowszechniane są przez Twittera. 

W niedawnym wywiadzie przekazał Reutersowi, że skala dezinformacji dotyczącej konfliktu Gazy i Izraela przekroczyła na Twitterze "wszystko, co widział do tej pory".

1. Wyszukiwanie z pomocą obrazu

Jak weryfikować wirusowe wideo? Główną metodą, która pozwala zweryfikować wiele fake’ów jest nic innego jak wyszukiwanie obrazem - podobnych obrazów w Google.  Od tego właśnie zaczyna się każda weryfikacja.

Potrzebne jest wykonanie zrzutu ekranu z danego wideo lub ewentualnie szeregu zrzutów i umieszczanie ich w wyszukiwarce Google, następnie porównanie wyników.

Często odpowiedź dostajemy po kilku minutach.  Bezpłatne wyszukiwanie obrazem oprócz Google Lens możliwe jest w wyszukiwarkach Bing, Yandex, TinEye.

TinEye pozwala uporządkować rezultaty w porządku chronologicznym, co na razie jest rzadką cechą tego rodzaju narzędzi. 

Szybkie wyszukiwanie obrazu można przeprowadzić z użyciem klawisza myszy w wyszukiwarce Chrome.

Dziennikarz poleca jako ułatwienie narzędzie @InVID_EU wtyczkę, którą można zainstalować w wyszukiwarce, a która, jak mówi, jest używana przez niemal wszystkich praktykujących OSINT i weryfikujących fakty.  Pozwala na szybkie skorzystanie z dostępnych narzędzi wyszukiwania obrazem, wystarczy kliknąć i rozwinąć menu.

Dziennikarz zauważa, że czasami mamy do czynienia tylko z fragmentem wideo, które w całości zamieszczono na innej platformie, na przykład na Telegramie - wtedy trzeba dotrzeć do całości filmu. Trzeba także starać się poznać jego kontekst.

Dziennikarz BBC opisując tę metodę, zastrzega jednak, że czasami proces weryfikacji jest bardziej skomplikowany i może potrwać nawet kilka dni, czasem ustalenie prawdy nie jest możliwe z użyciem takich narzędzi.

2. Szukanie podpowiedzi, informacji o wideo

Dziennikarz radzi także szukać podpowiedzi w komentarzach zamieszczanych pod danym wideo, w Subreddicie, i na różnych platformach, które je zamieszczają: YouTube, Facebook, w serwisach informacyjnych i na portalach renomowanych mediów.

3. Wyszukiwanie obrazem charakterystycznych elementów

Czasem filmy wykonane w jednej części świata podaje się za zdarzenia z innej części globu.

W ustaleniu lokalizacji zdjęcia pomaga wyszukiwanie charakterystycznych elementów krajobrazu: na przykład oryginalnych budynków. Należy wykonać zrzut części zdjęcia i szukać analogii przez wyszukiwanie obrazem.

4. Sprawdzanie opisu wideo

Zdarza się, że nawet jeśli wideo jest autentyczne, fałszywy jest jego opis. Na przykład: film przedstawiał ludzi biegnących ulicami Hajfy. Były to osoby uciekające do schronu na dźwięk syren, tymczasem podpis głosił, że są to bojownicy Hezbollahu, ruszający do ataku na Izrael.

Tu może pomóc np. znalezienie pierwotnego źródła filmu, wraz z opisem, tych informacji także dostarcza wyszukiwanie obrazem.

5. Uwaga na fałszywe logo "BBC" lub innego znanego medium

Zdarzają się fake newsy opatrzone renomowanym logo - umieszczonym na nim w celu dezinformacji. By upewnić się, czy BBC lub inne medium rzeczywiście jest autorem danego wideo, może wejść np. na jego strony internetowe lub profile w mediach społecznościowych.

6. Emocjonalne opisy, szokujące treści

Dziennikarz BBC ostrzega, że ostatnie zmiany w serwisie X powodują, że użytkownicy kont z niebieskim znaczkiem mają większe możliwości produkowania wirusowych treści, nawet jeśli nieszczególnie przejmują się tym, czy odzwierciedlają one fakty. Mogą rozpowszechniać w sieci dowolną szokującą treść, w celu uzyskania dużych zasięgów.

Radzi zwracać na to uwagę, a zwłaszcza, jeśli w opisie filmu pojawiają się silnie treści naładowane znaczeniowo, lub autor przedstawia go jako sensację, materiał szczególnie szokujący, przerażający, bądź w inny sposób poruszający emocje.

7. Wykrywanie manipulacji

Do weryfikacji wideo i zdjęć służą także narzędzia, które mają wskazać, czy obraz poddano manipulacji na przykład z użyciem programów graficznych. Do bezpłatnego użytku dostępne są m.in. FotoForensics (https://fotoforensics.com), MeVer.

https://twitter.com/Shayan86/status/1567541626251231233

8. Weryfikacja print screenów

W sieci są także sposoby na to, by weryfikować print screeny tweetów. Można przeszukiwać m.in. internetowe archiwa, by ustalić, czy tweet jest fałszywy, czy został usunięty. 

9. Odwołanie do innych weryfikujących

W ostatnim czasie platforma Meta zatrudniła profesjonalnych weryfikatorów i część wideo poddawane jest sprawdzeniu (https://www.facebook.com/formedia/mjp/programs/third-party-fact-checking).

W przypadku X, powstają tzw. Notatki Społeczności (Community Notes). Do grupy osób je tworzących będzie mógł w założeniu zapisać się każdy, celem jest opatrywanie konstruktywnymi komentarzami postów innych osób. https://help.twitter.com/en/using-x/community-notes

 ***

Agnieszka Kamińska/PolskieRadio24.pl