Dzień Języka Ojczystego. Jakie błędy językowe popełniamy najczęściej?

W obronie języka

Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego (Międzynarodowy Dzień Dziedzictwa Językowego) ustanowiono w czasie 30. Sesji Konferencji Generalnej UNESCO 17 listopada 1999 roku. Obchodzone jest corocznie 21 lutego. Jego data upamiętnia wydarzenia w Bangladeszu, gdzie w 1952 roku pięciu studentów uniwersytetu w Dhace zginęło podczas demonstracji w której domagano się nadania językowi bengalskiemu statusu języka urzędowego. Według UNESCO, niemal połowa z 6000 języków świata jest zagrożona zanikiem w ciągu 2-3 pokoleń. Od 1950 r. zanikło 250 języków. Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego ma w założeniu dopomóc w ochronie różnorodności językowej jako dziedzictwa kulturowego.

Ojczyzna polszczyzna

Poza upamiętnieniem wymienionych wydarzeń, głównym przesłaniem międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego jest promocja wielojęzyczności oraz zwrócenie uwagi na chronienie różnorodności językowej, bezpośrednio związanej z problemem wymierania języków i kultur. To także okazja do kształtowania świadomości językowej i edukacji w zakresie poprawnego posługiwania się polszczyzną. Niewątpliwie język polski jest trudny, co potwierdza fakt, że plasuje się wysoko w rankingach najtrudniejszych języków świata. Dlatego tym bardziej powinniśmy dbać o poprawność językową, by być dumnym, że potrafimy się językiem właściwie posługiwać.

Popularne błędy językowe

WZIĄŚĆ – jeden z najpopularniejszych i najczęściej popełnianych błędów nie tylko w wymowie, ale i w piśmie. Formę utworzono od poprawnego wyrazu ''wziąć'', a używanie jej przez niektórych tłumaczone jest trudnością wymawiania formy poprawnej. Nawet jeśli naprawdę łatwiej jest ''wziąść'', warto pamiętać, że nie ma usprawiedliwienia dla używania tego tworu. A trudne ''wziąć'' brzmi dumnie!

WŁANCZAĆ – wiele osób ''włancza'' i ''wyłancza'', ale niestety krzywdzi tym nasz język, który oferuje nam piękne formy ''włączać'' oraz ''wyłączać''. Co prawda, czasownik ''włanczać' jest dość rozpowszechniony, ale to zbyt mało, by uznać go za poprawny. I mimo częstych różnic zdań językoznawców, co do tego błędu wszyscy są zgodni: ''włanczanie" jest niepoprawne.

REKLAMA

TU PISZE - zwrot tu pisze w znaczeniu ''tu jest napisane'' uchodzi za niepoprawny, a w najlepszym razie za potoczny. Zdanie typu ''Tu pisze, że...'' jest błędem stylistycznym, jeśli pojawi się w tekście innym niż potoczny. Niektórzy uważają jednak, że zdania takie są w ogóle niegramatyczne. Poza tym brzmią o wiele gorzej niż ładne ''Tu jest napisane''. A przecież zależy nam, by ładnie się wypowiadać.

W CUDZYSŁOWIU - mówimy ''w cudzysłowie'' i tylko ta forma jest poprawna. Rzeczowniki męskie zakończone na -ów zwykle mają miejscownik zakończony na -owie, np. rów – rowie, Lwów – Lwowie. Wyjątki są nieliczne, chyba tylko nów, ołów i tułów. Łatwo to też zestawić z samym ''słowem''. Skoro mówimy ''w słowie'', to i ''w cudzysłowie''.

POSZŁEM/WESZŁEM to klasyczny przykład błędu językowego. Jak twierdzą niektórzy językoznawcy, w dalszej przyszłości być może ''poszłem'' doczeka się aceptacji, gdyż jest to forma regularna, pasująca do reszty paradygmatu (por. nie tylko poszła, ale też poszły (nie poszedły) i poszli). Na razie przeciwko usankcjonowaniu ''poszłem'' w języku publicznym przemawia przede wszystkim wysoce kolokwialny charakter tej formy i to, że słyszy się ją od osób o niewielkiej świadomości językowej.

WSZEM i WOBEC - z historycznego punktu widzenia ''wszem wobec'' oznacza ''każdemu z osobna''. Dzisiaj zyskało nowe znaczenie: ''wszystkim razem". Spójnik ''i'' nie ma tu zatem żadnego uzasadnienia i wydaje się pozostałością po dłuższej formie: ''Wszystkim razem i każdemu z osobna''.

REKLAMA

COFAĆ DO TYŁU – to jeden z klasycznych pleonazmów, których należy się wystrzegać i które uznawane są za błędy logiczno-językowe. Nie można przecież cofać się do przodu ani w żadną inną stronę poza tyłem, zatem wyrażenie ''do tyłu'' jest tutaj zbędne. Inne przykłady tego typu błędów to m.in.: DZIEŃ DZISIEJSZY, MIESIĄC MAJ, SPADAĆ W DÓŁ, WRACAĆ Z POWROTEM, FAKT AUTENTYCZNY, OKRES (MIESIĄC/MINUTA/GODZINA) CZASU, WZAJEMNA WSPÓŁPRACA.

POD RZĄD, Z DUŻEJ LITERY – wyrażenia od dawna krytykowane są jako rusycyzmy, ale ich rosyjska proweniencja nie dla każdego jest widoczna, większości z nas nie przeszkadza, zwyczaj językowy przemawia więc na ich korzyść. Opinie wydawnictw poprawnościowych są podzielone. Słowniki poprawnej polszczyzny traktują tę formę jako błąd, ale zdaniem językoznawców wszystkie formy (pod rząd/z rzędu; z dużej litery/dużą literą) są wystarczająco często używane, aby je aprobować.

BYNAJMNIEJ (w niewłaściwym znaczeniu) – wiele osób słowo to używa jako synonim słowa ''przynajmniej'' i w tym kontekście jest to błąd. ''Bynajmniej'' oznacza wcale, zupełnie, ani trochę, zgoła.

Powiązany Artykuł

Najbardziej emocjonalne słowa

ŁABĄDŹ (zamiast ŁABĘDŹ) – częsty błąd wynikający z oboczności głoski ą na ę przy tworzeniu liczby mnogiej, np. żołądź, żołędzie.

REKLAMA

W KAŻDYM BĄDŹ RAZIE - powinno być ''w każdym razie'' lub - w nieco innym znaczeniu - ''bądź co bądź''. Wyrażenie ''w każdym bądź razie'', powstałe być może ze skrzyżowania tych dwóch, nie uchodzi za poprawne. Język potoczny byłby skłonny je zaakceptować, ale np. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN odrzuca je bezwarunkowo.

DLATEGO, BO - obserwuje się występowanie zarówno dlatego, bo, jak i dlatego, ponieważ i dlatego, gdyż. Można to tłumaczyć utratą wyrazistości ''że'' w tej konstrukcji i chęcią podkreślenia, że chodzi o relację przyczynową. A to właśnie uważane jest za błąd, bo (ponieważ, bowiem, albowiem, gdyż) samo dlatego już wyraża tę relację. Oczywiście poprawne są zdania z ''bo'' bez ''dlatego''. 

ROK DWUTYSIĘCZNY SIEDEMNASTY - roczniki to liczebniki porządkowe, wymagające odmiany tylko części dziesiętnych i jedności. Tysiące i setki pozostają nieodmienne. Zatem poprawna forma to: rok dwa tysiące siedemnasty (ale rok 2000 to dwutysięczny).

TRZECI MARZEC – w domyśle chodzi o trzeci dzień marca, a więc miesiąc odmieniamy. ''Trzeci marzec'' sugeruje, że w roku marce mamy trzy. (Chyba, że mamy na myśli trzeci marzec swojego życia albo np. trzeci marzec bez śniegu).

REKLAMA

PO NAJMNIEJSZEJ LINII OPORU - nie istnieje ''najmniejsza linia''; w tej konstrukcji zdania chodzi o ''najmniejszy opór'', nie o ''linię". Poprawna forma to oczywiście: PO LINII NAJMNIEJSZEGO OPORU.

To tylko niektóre z powszechnie popełnianych błędów językowych, których niestety jest wiele. Dzień Języka Ojczystego, ale i każdy inny dzień, w którym mamy wątpliwości, jaką formę wybrać, jak użyć danego słowa czy konstrukcji, jest okazją, by zajrzeć do słownika i sprawdzić, jak posługiwać się naszym pięknym językiem i tym samym budować swoją świadomość językową.

A jakie błędy językowe są dla Was rażące? Zachęcamy do głosowania i podawania przykładów na naszym Twitterze

REKLAMA

 

 

Opracowanie na podstawie Słownika języka polskiego PWN

 

REKLAMA

Aleksandra Rybińska