Nie żyje Maria Stypułkowska-Chojecka "Kama", sławna łączniczka batalionu "Parasol”

Posłuchaj

Pamięć po latach. Wspomnienia uczestników zamachu na Franza Kutscherę - aud. Jerzego Swalskiego (26.01.1995)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Prowadziła rozpoznanie i brała udział w wielu akcjach dywersyjnych, sabotażowych i likwidacyjnych na wysokich funkcjonariuszy gestapo i administracji niemieckiej oraz w akcjach bojowych.

W czasie Powstania Warszawskiego przeszła szlak bojowy oddziału „Parasol”: Wola, Stare Miasto, Śródmieście, Czerniaków, Mokotów, Śródmieście. Trzy razy szła kanałami przeprowadzając rannych towarzyszy broni. Pełniła także funkcję sanitariuszki, była dwukrotnie ranna.

Powiązany Artykuł

Zamach na Franza Kutscherę Zamach na Franza Kutscherę

Otrzymała szereg odznaczeń wojskowych, wśród nich dwukrotnie Krzyż Walecznych, Krzyż Partyzancki, Warszawski Krzyż Powstańczy i Krzyż Armii Krajowej. Uhonorowana też między innymi : Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski i Medalem za Warszawę 1939-1945.

"Dziewczyna, która wykonywała najtrudniejsze zadani"

Legendarna łączniczka "Parasola", kobieta od najtrudniejszych wojennych zadań. Tak zmarłą Marię Stypułkowską-Chojecką, pseudonim "Kama" wspomina Leszek Rysak, historyk z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

Za udział w najtrudniejszych akcjach otrzymywała wysokie odznaczenia. - Pamięć o niej jest niesamowita, bo była to niesamowita osoba. Nie tylko z bardzo dużym bagażem doświadczeń. Nie tylko dziewczyna, która wykonywała najtrudniejsze zadania stawiane przed nią w czasie walki. Ale przecież to ona wielokrotnie otrzymała Krzyż Walecznych, otrzymała też Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari w 1944 roku - wspomina Leszek Rysak.

Historyk miał również okazję kilkukrotnie spotkać Marię Stypułkowską-Chojecką. Leszek Rysak zwrócił uwagę na jej bardzo dobry kontakt z młodzieżą. Jak mówił, "Kama" jawiła się przede wszystkim jako przyjaciel i starsza koleżanka dająca świadectwo i pokazująca najważniejsze drogi w życiu.

"Osoba o niezwykłej energii i żywotności"

Paweł Ukielski, wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej, wcześniej związany z Muzeum Powstania Warszawskiego, wspomina ją jako osobę o niezwykłej energii i żywotności, choć poruszała się na wózku inwalidzkim. Uczestniczyła w licznych spotkaniach, które dotyczyły wydarzeń wojennych i wspomnień z tym związanych, a także pracowała w wielu komitetach społecznych.

Według historyka, Maria Stypułkowska-Chojecka była bardzo ciepłą osobą chociaż zawsze, na każdy temat miała własne zdanie. Zdaniem Pawła Ukielskiego, miała dość trudny charakter, jak wielu powstańców czy osób, które walczyły w czasie II Wojny Światowej i nie było łatwo zdobyć jej zaufanie. - Ja miałem tę przyjemność, że w czasie tworzenia Muzeum Powstania Warszawskiego taki kontakt z "Kamą" złapałem, że nawet dane mi było odwiedzać ją w domu, tam przekazywała mi jakieś pamiątki czy wspomnienia do Muzeum - powiedział Paweł Ukielski.

Podkreślił, że Maria Stypułkowska-Chojecka bardzo wiele energii poświęcała na to żeby historia była jak najszerzej znana i żeby młode pokolenie mogło się z nią zapoznać, często bywała w Muzeum Powstania Warszawskiego i uważała je z jedno z najważniejszych miejsc dla niej i dla wszystkich powstańców.

Honorowa obywatelka Warszawy

W środowisku żołnierzy batalionu AK „Parasol” była przewodniczącą Komisji Historycznej i Współpracy z Młodzieżą. Należała do Światowego Związku Żołnierzy AK. Ponadto w Stowarzyszeniu Szarych Szeregów była Przewodniczącą Rady Naczelnej, także członkiem Związku Powstańców Warszawskich.

HISTORIA w portalu PolskieRadio.pl>>>

Mimo kłopotów zdrowotnych, inwalidztwa wojennego i podeszłego wieku uczestniczyła w spotkaniach i uroczystościach patriotycznych z młodzieżą i dorosłymi. Brała udział w wielu audycjach radiowych i telewizyjnych, dotyczących akcji batalionu „Parasol”. Jej postać i wojenna działalność jest tematem wielu publikacji historycznych.

Maria Stypułkowska-Chojecka "Kama" była honorową obywatelką Warszawy. Urodziła się 24 września 1926 roku. Już przed wojną należała do harcerstwa, do 58 WŻDH. We wrześniu 1939 roku ze swoją drużyną na Dworcu Głównym opiekowała się osobami, które uciekły do Warszawy z terenów zajmowanych przez Niemców.

Uczestniczyła w tajnych kompletach, potem je prowadziła. W czasie okupacji była harcerką Szarych Szeregów. Odbyła kurs sanitarny i łączności, przeszła przeszkolenie bojowe i ukończyła Szkołę Podchorążych Piechoty „Agricola”. Mając 17 lat została zaprzysiężona jako żołnierz AK z przydziałem do oddziału noszącego kolejne kryptonimy „Agat”, „Pegaz”, a potem „Parasol”. Została łączniczką i wywiadowcą.

Czytaj więcej o "akcji" Kutschera>>>

Wyrok na generała SS i policji na dystrykt warszawski Franza Kutscherę wykonano 1 lutego 1944 roku. "Kat Warszawy" zginął zastrzelony przed siedzibą komendantury SS w Alejach Ujazdowskich. Wyrok śmierci za masowe egzekucje Polaków, wydała Komenda Główna Armii Krajowej, rozkaz likwidacji podpisał Emil Fieldorf ps. "Nil". Maria Stypułkowska-Chojecka i Elżbieta Dziębowska brały udział w rozpoznaniu i obserwacji Kutschery przed akcją, a w jej trakcie przekazywały sygnały pozostałym uczestnikom.

Działalność po wojnie

W marcu 1945 roku wróciła do Warszawy. Pracowała w szkolnictwie, następnie jako redaktor w Wydawnictwach Szkolnych i Pedagogicznych. Była członkiem Towarzystwa Przyjaciół Warszawy. Brała udział w licznych spotkaniach z uczestnikami Kursów Wiedzy o Warszawie i harcerzami. W 2004 roku mianowano ją Kawalerem Orderu Uśmiechu.

Zobacz serwis II Wojna Światowa>>>

W latach 1989 -1990 była współorganizatorką Fundacji im. gen . Leopolda Okulickiego, gdzie założyła Specjalistyczną Przychodnię Lekarską dla weteranów wojennych, w której pracowała społecznie do 1999 roku.

Wchodziła w skład Ogólnopolskiego Komitetu Budowy Muzeum Powstania Warszawskiego. Była członkiem Komitetu Budowy Pomnika Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej, jest współautorem jego nazwy.

pp/IAR