Warszawska Firma Wydawnicza prezentuje trzeci tom "Dzieł zebranych" Ireneusza Iredyńskiego, który ukazał się 10 lutego 2011 roku.

Tom zawiera powieść "Manipulacja". Iredyński manipuluje.Swoim bohaterem, własnym wizerunkiem, tradycjami literackimi, nawiązaniami, stylami, a nade wszystko – czytelnikami. Protagonistą powieści "Manipulacja" jest artysta, który para się rzeźbą i tworzy instalacje, ale także który manipuluje, manipulacjom podlega i manipulacjom się przygląda. A rzecz się dzieje na styku jawy i snu, w mitycznym Zurychu, gdzie wernisaż zorganizowany przy użyciu kiszek zwierzęcych miesza się z Murzynem w osiemnastowiecznym fraku i różową kukłą śmierci z papier-mâché, gdzie anarchizujący wyznawcy goszyzmu rywalizują o swe racje z wewnętrznym demonem Stefana Pękały – arcymuchą, gdzie stare spotyka się nowym, a "poezja obrzydzenia" jest modna. Iredyński wyśmiewa świat sztuki? Z pewnością. Śmieje się z siebie? Zapewne. Do tego ironizuje, droczy się, wykrzywia obraz.

Jak pisał Piotr Bratkowski: "W świecie, w którym panuje absolutna dominacja konwencjonalnych zachowań kulturowych, jedyną formą walki człowieka o własną tożsamość jest permanentna autokreacja"*. Ale gdzieś pod tym wszystkim odnaleźć można rozpaczliwą próbę ucieczki przed śmiercią, a przez groteskę, surrealizm i wulgarność realności przenika gorzka konstatacja, że uciec od śmierci nie można.

* Piotr Bratkowski, Historia jednej prowokacji, "Literatura" 1988,
nr 2 (luty).

"Manipulacja" (…) jest próbą analizy momentu załamania się bohatera znanego z twórczości Iredyńskiego. Może użycie określenia "załamanie się" nie jest w odniesieniu do rodzaju jego przeżyć całkiem stosowne – bohater Manipulacji załamując się, tracąc przeświadczenie o przejrzystości świata, zyskuje dojrzałość, której wcześniej nie posiadał. Kiedyś, gdy miał czternaście lat, „świat otworzył się przed nim jak brama, za którą było wszystko”. Teraz, po tych perypetiach, wie już, że to „wszystko” nie jest dla niego, że zasięg jego ramion jest ograniczony.”

Leszek Bugajski

Posłuchaj audycji "Zwierzenia wieczorne", w której Ireneusz Iredyński mówił o swoich bohaterach, o maskach, jakie nakładają, wewnętrznym i zewnętrznym świecie przemocy, w jakim żyją.

- Przemoc jest na pewno w XX wieku jednym z głównych tematów życia ludzkiego i literatury – twierdził pisarz w rozmowie Waldemarem Chołodowskim w Polskim Radiu.

O przemocy i agresji w życiu osobistym pisarza opowiadała w Polskim Radiu prof. Jadwiga Staniszkis, która była partnerką Iredyńskiego przez trzy lata.

- Wychowały go ciotki. Matka odeszła zaraz po urodzeniu, a ojciec go bił. Po takich przejściach  w dorosłym życiu, jak sobie z czymś nie radził, to reagował agresją – mówiła prof. Jadwiga Staniszkis. – Byłam jedyną kobietą, która miała siłę sama go zostawić, inne kobiety porzucał on. Jednak często teraz o nim myślę, kiedy przejeżdżam w drodze do Krakowa przez Bochnię.

Ireneusz Iredyński zamieszkał w Bochni 8 lutego 1946 z siostrą i matką ojca. Uciekli z zajętego przez Związek Radziecki Stanisławowa na Kresach Wschodnich. Jego ojciec Antoni Iredyński przed wojną był urzędnikiem, potem żołnierzem w armii gen. Władysława Andersa. Po matce, Aleksandrze Iredyńskiej, ślad urwał się w 1943 roku. Jako Żydówka prawdopodobnie uciekała przed zagładą i nigdy się nie odnalazła.

W1953 roku, w wieku 14 lat Ireneusz Iredyński wyjechał do Krakowa do szkoły. Matury jednak nigdy nie zrobił. Rozpoczął za to karierę pisarską. Jako szesnastoletni chłopak, w 1955 roku, debiutował wierszem "Podhale zimą" w dodatku kulturalnym do "Dziennika Polskiego". Wkrótce wstąpił do Koła Młodych przy krakowskim oddziale Związku Literatów Polskich (ZLP), a w 1958 roku przeniósł się z Krakowa do Warszawy.

Zaczął publikować wiersze w dwutygodniku "Współczesność", skupiającym młodych twórców, debiutujących koło roku 1955, takich jak Ernest Bryll, Marek Nowakowski czy Stanisław Grochowiak. Miał już na swoim koncie powieść kryminalną "Ryba płynie za mordercą", napisaną pod pseudonimem Umberto Pesco oraz tomik poezji pt. "Wszystko jest obok".

- W jego słuchowiskach widać wyraźnie scenki wzięte z życia. W niektórych ja jestem widoczna, co prawda mocno przerysowana, ale biorę udział w grze słownej, w którą on umiał wkręcać ludzi. Jedno z nich ma tytuł "Okno" – mówiła prof. Staniszkis.

Dotknęło go okrucieństwo ze strony ludzi, bił go ojciec i koledzy, siedział w więzieniu, niesłusznie oskarżony o gwałt. Wiedział, że właściwie wszystko można przetrwać, jeżeli człowiek potrafi bronić się przed okrucieństwem, które zna z życia i świata dookoła.

- Tworzył światy, które były równie okrutne, wydobywał z człowieka złe cechy, pokazywał, że wszystko może być początkiem takiego świata – opowiadała Jadwiga Staniszkis. - Był człowiekiem nieszczęśliwym. Nie chciał żyć. Pił, bo nudził go komunizm. Nie pił tylko wtedy, kiedy pisał, żeby zarobić. Musiał jednak mieć pewność, że alkohol jest w lodówce. Wiedział, że umrze wcześniej – mówiła Jadwiga Staniszkis. – Przez te lata spędzone z nim nauczyłam się przetrwać w najcięższych sytuacjach. Poczułam ulgę, kiedy to się skończyło.

Posłuchaj, co o wspólnym życiu z Ireneuszem Iredyńskim, a potem o lęku przed nim po rozstaniu, opowiadała Jadwiga Staniszkis w audycji z cyklu "Biografie niezwykłe".

im