- W tym spektaklu nie było żadnych "dodatków", tylko skróty. We współczesnych kostiumach i scenografii tekst "Wesela" okazała się zaskakująco, niemal prowokacyjnie aktualny. Czyż utarczki pomiędzy stronnictwem patriotycznym a stańczykami jako żywo nie przypominają dzisiejszych sporów politycznych? - pytał retorycznie Paweł Łysak w "Teatralnej loży Andrzeja Matula”. A Marcin Bartnikowski, twórca lalkowego teatru Malabar Hotel, podkreślił: - Wyspiańskiemu udało się stworzyć portret Polaków jako narodu nie historyczny, lecz uniwersalny...

W Dwójce rozmawialiśmy bowiem o współczesnym znaczeniu i sposobach rozumienia dzieł autora "Wesela", "Wyzwolenia" i "Nocy listopadowej". Gośćmi Andrzeja Matula i Konrada Szczebiota w "Sezonie na Dwójkę" byli w związku z powyższym także prof. Barbara Osterloff, prorektor Akademii Teatralnej w Warszawie, oraz prof. dr hab. Jacek Popiel, prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Tak się złożyło, że ostatnio - bez żadnej histerii powodowanej jubileuszami - zaczął się wysyp Wyspiańskiego w teatrze. Coraz częściej dochodzi do inscenizacji jego dramatów, choć nie zawsze jest to stricte związane z konkretnymi dramatami - a z Wyspiańskim w ogóle.

- Wydaje mi się, że współcześni twórcy boją się tych tekstów. Przeraża ich świat nierzeczywisty, zamierzchły. Cały bagaż antycznej mitologii - diagnozował Andrzej Matul. A Paweł Łysak dodał: - Wyspiański był twórcą bardzo współczesnym. Przecież bodziec do napisana "Sędziów" stanowiła notatka prasowa, a "Wesele" jest po części relacją z autentycznego wydarzenia. Potrzeba umieszczenia sytuacji polskiej w szerszym kontekście historycznym i kulturowym, a więc nawiązanie do antyku, służyło odkryciu jej uniwersalnego sensu.

Uczestnicy rozmowy zgodzili się, że współczesny "problem" z Wyspiańskim wynika w dużym stopniu ze zmiany modelu edukacji, odejścia od klasycznych wzorców. - Mój dziadek nie mógł uwierzyć, gdy mu powiedziałem, że w liceum nie mam greki i łaciny. Był przekonany, że bez tego nie poradzę sobie w życiu... - wspominał Paweł Łysak, dodając - Być może potrzeba nam sposobu odczytywania Wyspiańskiego opartego na nowym kanonie kulturowym. A to bardzo trudne...

W "Sezonie na Dwójkę" profesor Barbara Osterloff mówiła również m.in. o źródłach uniwersalnego charakteru dramatów Wyspiańskiego, a profesor Jacek Popiel opowiedział o genezie spektaklu "Bolesław Śmiały" w Teatrze Polskim w Warszawie.

mm/asz

Jednym z gości audycji z cyklu "Teatralna loża Andrzeja Matula" był prof. Henryk Jurkowski, krytyk, historyk i teoretyk teatru, najwybitniejszy w Polsce znawca teatru lalek, autor licznych opracowań i artykułów na ten temat, m.in. monumentalnej i pracy "Dzieje teatru lalek", która niebawem zostanie wznowiona. Książka tłumaczona była na wiele języków. – Pochlebiam sobie, że to jedyna książka w Europie, która opowiada o teatrze lalek w skali od Atlantyku do Uralu – powiedział historyk. – Wszystkie inne opracowania zatrzymują się na Odrze – dodał.

Historia teatru lalek jest równie długa jak teatru w ogóle, dlatego jego źródeł szuka się w rytuałach. –Jesteśmy w tej szczęśliwej sytuacji, że obok rozwiniętego teatru lalkowego w Europie czy w Chinach możemy wciąż obserwować rytuały z zastosowaniem lalek u plemion aborygeńskich lub amerykańskich Indian – mówił prof. Henryk Jurkowski. – Dla antropologa i teatrologa to wspaniałe źródło wiedzy – powiedział.

Czym jest teatr lalek? Co jest wyróżnikiem jego dramaturgii? Dr Halina Waszkiel, adiunkt na Wydziale Sztuki Lalkarskiej w Białymstoku warszawskiej Akademii Teatralnej, odwołała się najpierw do ogólnej definicji teatru autorstwa Jerzego Grotowskiego. – Istotą teatru jest spotkanie dwóch osobników. Z jednej strony mamy aktora, który coś prezentuje, z drugiej zaś widza, choćby jednego, który przyszedł w umówione miejsce w umówionym czasie, by to coś zobaczyć – wyjaśniała.

W tym kontekście teatr lalek jest zjawiskiem, w którym dochodzi trzeci uczestnik tego spotkania. – Oprócz aktora i widza mamy animowaną formę – powiedziała. – Może to być tradycyjna lalka, coś niematerialnego, jak cień, przedmiot codziennego użytku poddany animacji, czyli ożywieniu. Gdy tak myślimy o teatrze lalek, nie ma w nim żadnych ograniczeń w doborze repertuaru. Lalka może zagrać wszystko. Pokazywano już w teatrze lalek i "Hamleta", i "Balladynę". Do tego dodać należy oczywiście sztuki pisane specjalnie dla tego typu teatru – opowiadała.

Zapraszamy do wysłuchania nagrania audycji "Sezon na Dwójkę", w którym z zaproszonymi gośćmi oraz badaczką historii teatru prof. Barbarą Osterloff rozmawiali Andrzej Matul i Konrad Szczebiot.

mc