Urodził się w 1793 roku w Surochowie niedaleko Jarosławia w bogatej rodzinie szlacheckiej. Zmarł we Lwowie 15 lipca 1876. Był autorem komedii obyczajowych z życia szlachty, głównie prowincjonalnej. Pisywał również wiersze, poematy, aforyzmy. Debiutował w 1817, jednak nie wpisał się nurt  romantyzmu.

W swych komediach Fredro ukazał mistrzostwo w charakterystyce bohaterów, kształtowaniu akcji i giętkości języka. Do utworów wprowadzał akcenty humorystyczne i elementy komiki ludowego teatru, ówcześnie właściwe tylko farsie. Utwory Fredry weszły na stałe do kanonu polskiej literatury i teatru. Najbardziej znane komedie to m.in. "Mąż i zona", "Pan Jowialski", "Śluby panieńskie", "Zemsta". Jego bajki, jak np. "Małpa w kąpieli", "Zupa na gwoździu" czy "Paweł i Gaweł", są ponadczasowymi w literaturze dziecięcej.

- Nie ma wątpliwości co do tego, że sztuka, jeśli ma się czymś serio zajmować, to powinna zajmować się naszymi duszami, myślami, zachowaniem, słowem, naszymi charakterami. Można mieć różne pretensje do Fredry, ale nie mam wątpliwości co do jego twórczości, które przecież zgłaszano przez dziesiątki lat - tłumaczyła prof. Anna Kuligowska-Korzeniewska i oceniała w "Rozmowach po zmroku", że Aleksander Fredro jest jednym z najwybitniejszych znawców ludzkich charakterów w naszej literaturze.

- Odnoszę wrażenie, że jesteśmy ciągle jak z Fredry, z tej samej społeczności, mentalności. Chociaż bardzo chcemy być obywatelami świata, to tkwimy w naszym rodzimym zaścianku. Fredro pozostawił partytury brzmień naszego charakteru narodowego - tłumaczyła Anna Augustynowicz, reżyser, dyrektor artystyczny Teatru Współczesnego w Szczecinie, gość audycji "Rozmowy po zmroku".

O swoiście dydaktycznej roli śmiechu w twórczości Aleksandra Fredry mówił w innej Dwójkowej audycji prof. Andrzej Fabianowski. Według badacza, polski twórca - mistrz językowego czy sytuacyjnego dowcipu – tak naprawdę nie należał do osób wesołych z natury. Wręcz przeciwnie.

- W mojej wyobraźni Fredro realizuje topos smutnego klauna, kogoś, kto obrał sobie za zawód rozbawianie innych, a w głębi swego ducha jest smutny - oceniał prof. Andrzej Fabianowski, przywołując tu opinie o Fredrze jako o mizantropie, zamykającym się w kręgu rodzinnym.

Z drugiej jednak strony tradycja rodzinna Fredrów przekazała nam wiele historii, które świadczyłby o - także tym codziennym, życiowym - poczuciu humoru pisarza. O tej osobistej twarzy Aleksandra Fredry opowiadały w audycji jego potomkinie: Anna Budzyńska, śpiewaczka Opery Poznańskiej, prapraprawnuczka oraz prof. Barbara Naganowska, biolog, genetyk, praprawnuczka.

im

"Wychowanka" to spektakl oparty na realizacji, którą Instytut Teatralny otworzył cykl czytań dzieł Aleksandra Fredry. – Gdy idziemy na czytanie, możemy sprawdzić tylko, czy tekst jest dobry. Nie wiemy jednak, czy dobry będzie także teatr uruchomiony z tego tekstu. Od początku więc myśleliśmy o tym jako o spektaklu – opowiadał Michał Zadara.

Fredro napisał "Wychowankę" prawdopodobnie między 1854 a 1855 r. Dzieło należy więc do drugiego etapu twórczości pisarza. Nie jest to dramat podobny do szerzej znanego dorobku twórcy. – Utwór jest dziwny i fascynujący. Oparty jest jeszcze na schemacie komedii, ale ważniejsza od niego staje się dla Fredry konkretność i realizm sytuacji – mówił reżyser.

***

Prowadził: Paweł Siwek
Goście: Michał Zadara

Data emisji: 13.02.2015

Godzina emisji: 8.35

Materiał został wyemitowany w audycji "Poranek Dwójki" .

mc/asz