Demony Kociewia spisane przez etnografów

Ostatnia aktualizacja: 18.01.2020 09:58
W sobotnim “Poranku Dwójki”..."Kociewskie demony ludowe”, czyli etnograficzna książka z antropomorficzno-postmodernistyczną refleksją. Znajduje się w niej wiele opowieści, które przetrwały w pamięci Kociewiaków do początku XX wieku i zostały spisane przez etnografów badających demonologię ludową tego regionu.
Audio
  • Bartosz Gałązka mówi o spotkaniu “Tak się dawniej kolędowało. Pieśni i historie z Przeworskiego” (Dwójka/Poranek Dwójki)
  • Dr Barbara Ogrodowska opisuje najciekawsze święta i obchody obchodzone przez społeczność żydowską czy muzułmańską (Dwójka/Poranek Dwójki)
  • Rozmowa z Gościem Poranka - Natalią Zacharek - autorką książki "Kociewskie demony ludowe” (Dwójka/Poranek Dwójki)
Okładka książki Kociewskie demony ludowe  Natalii Zacharek.
Okładka książki "Kociewskie demony ludowe" Natalii Zacharek.Foto: materiały promocyjne

Tekst "Kociewskich demonów ludowych” zawiera także opracowane wywiady z Kociewiakami, które zostały przeprowadzone od czerwca do lipca 2019 roku. Uporządkowane demoniczne postaci Kociewia poprzedza prezentacja dawnej wizji ludowej oraz warunków, w których - jak uważano - mogły pojawiać się demony.  Porozmawialiśmy z naszym Gościem Poranka - Natalią Zacharek - autorką książki, uczestniczką Stacjonarnych Studiów Doktoranckich Nauk o Kulturze na Uniwersytecie Wrocławskim kończącą doktorat dotyczący dawnych i współczesnych praktyk ochronno-magicznych wobec zwierząt w wybranych regionach Polski i Ukrainy.

- Kociewie zostało pominięte przez dawnych etnografów, przez współczesnych trochę mniej. Chciałam wypromować ten zapomniany przez badaczy region - tłumaczyła Natalia Zacharek w „Poranku Dwójki”. - Trudno powiedzieć dlaczego tak się stało. Głównym badaczem etnograficznym był Oskar Kolberg i umknął mu Starogard i okolice Świecia, nigdy się z tego nie wytłumaczył. Kaszuby mają przez niego świetnie opracowaną kulturę ludową, a nieopisane Kociewie ma w sobie potencjał.

"Kociewskie demony ludowe” odwołują się głównie do własnych badań Natalia Zacharek.

- Udało mi się zgromadzić kilkanaście postaci, które przetrwały do współczesności i kilka, które zostały zatarte w pamięci. Do współczesności przetrwało pojęcie Mory, demona duszącego nocą. Jest także postać Żytniej Baby, która pojawia się na miedzach pól i jest przestrogą dla dzieci, żeby nie deptały zboża na polach. Borowa Ciotka przetrwała w emanacjach i ostatnich wyrywkach pamięci starszych osób. Jako jedna z nielicznych nie robiła ona ludziom krzywdy. Była opiekunką lasów.

Zdecydowanie lepiej było spotkać Borową Ciotkę niż Żytnia Babę.

- Farmazon był postacią rzeczywistą. Konkretnego Farmazona pamiętają Starogardzianie Gdańscy do dziś, był to właściciel włości, a jego dwór do dzisiaj jest opuszczony. Wierzy się. że jego postać po śmierci cały czas się tam pojawia.

 Postaci demoniczne związane są miejscami i momentami granicznymi.

- Jeśli osoba umrze w momencie granicznym, np. w czasie połogu to również stawała się demonem. Kobiety w ciąży czy z miesiączką do dziś miejscami mają zakaz wychodzenia z domu i nakaz leżenia w łóżku, bo np. ogórki mogą się zepsuć, jeśli wzięłaby się do pracy nad kiszeniem.

W niedzielę o 14.00 w Oddziale Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku będzie możliwość spotkania i porozmawiania z autorką “Kociewskich demonów ludowych”. 


Poza tym w folkowym Poranku Dwójki:

  • o 7.50 w “Historii polskiego folku” o legendarnym Folk Blues Meetingu w Poznaniu;
  • o 8.00 do zdobycia była Płyta Poranka grupy Werchowyna;
  • o 8.10 dr Barbara Ogrodowska opisała najciekawsze święta i obchody, wśród których znajdą się też te obchodzone przez społeczność żydowską czy muzułmańską;
  • o 8.35 przenieśliśmy się do Przeworska, gdzie o spotkaniu “Tak się dawniej kolędowało. Pieśni i historie z Przeworskiego” opowiadał Bartosz Gałązka. 
  • o 8.50 w “Pierwszych krokach” - nowym cyklu przybliżającym w karnawale tradycyjne tańce wiejskie z dzisiejszego terytorium Polski - Mariusz Żwierko przedstawił oberka;
  • około 9.10 Dwójka na miejscu - tym razem w Horyńcu-Zdroju.

Jak zawsze podczas sobotniego porannego spotkania nie zabrakło naszych innych stałych propozycji: “Pięciu minut nad Biblią”, a także przeglądu prasy i tygodników, o 7.20 i 8.20.

Nasz adres: poranekdwojki@polskieradio.pl

***

Tytuł audycji: Poranek Dwójki

Prowadził: Piotr Kędziorek

Data emisji: 18.01.2020

Godzina emisji: 7.00

gs


Czytaj także

Tajemnicza mowa Azji Środkowej

Ostatnia aktualizacja: 18.10.2019 13:31
Tajne języki dotyczą zwykle grup środowiskowych, ich przykładem są np. gwary albo żargony. Występują one także w wyjątkowy sposób na terenie Azji. Jak? To tłumaczyła gość "Poranka Dwójki", orientalistka, prof. Jadwiga Pstrusińska.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Po co dziś w Polsce ruch folklorystyczny?

Ostatnia aktualizacja: 29.11.2019 07:30
W audycji spotkaliśmy się z uczestnikami zorganizowanej właśnie pod tym hasłem debaty: Katarzyną Szmyd, dr Joanną Dziadowiec-Greganić i Krzysztofem Trebunią-Tutką.  
rozwiń zwiń
Czytaj także

Przywracanie dawnych tradycji Kurpiów

Ostatnia aktualizacja: 13.12.2019 08:00
W "Źródłach" porozmawialiśmy o współczesnej Kurpiowszczyźnie i o różnych działaniach zmierzających do kultywowania, a nawet przywracania zapomnianych tradycji Kurpiów - Puszczy Zielonej.  
rozwiń zwiń
Czytaj także

Groźna bogini Bhadrakali przychodzi nocą

Ostatnia aktualizacja: 10.01.2020 18:59
Pod takim tytułem w Muzeum Azji i Pacyfiku Krzysztof Renik i Elżbieta Dziuk organizują spotkanie i projekcję filmów dotyczących Indii, a konkretnie rytualnych widowisk ku czci okrutnej bogini.
rozwiń zwiń