28 stycznia 1573 roku na sejmie konwokacyjnym w Warszawie komisja sejmowa opracowała akt Konfederacji warszawskiej, który zagwarantował stanom równouprawnienie, niezależnie od wyznania. Dokument ten miał przede wszystkim zapewnić pokój państwie w okresie bezkrólewia. Ten ważny i wyjątkowy na tle Europy akt nie stanowił oczywiście początku tolerancji religijnej w Polsce (wystarczy wspomnieć decyzje Kazimierza Wielkiego), jednak jego znaczenie jest bezsprzeczne. Tekst Konfederacji w 430. rocznicę jej uchwalenia został wpisany na listę UNESCO "Pamięć Świata" -  jako akt dający początek gwarantowanej prawnie tolerancji religijnej.
- Dokument ten uchwalali zgodnie  protestanci i katolicy - mówił w "Klubie Ludzi Ciekawych Wszystkiego" profesor Janusz Tazbir. - To byli ludzie, którzy mieli za sobą podróże zagraniczne przez spustoszone wojnami religiami Niemcy i zdewastowaną Francję. Widzieli, do czego prowadzi nietolerancja wyznaniowa.
Rozmówca Hanny Marii Gizy opowiadał o znaczeniu poszczególnych zapisów Konfederacji, wyjaśniał, jak długo obowiązywała, mówił również, jaki był stosunek twórców tego dokumentu do wyznawców judaizmu, czy prawosławia.
Zapraszamy do wysłuchania rozmowy.

Akt Konfederacji Warszawskiej. Fot. Wikipedia/domena publiczna

Zgromadzona na pierwszej wolnej elekcji (w roku 1573, we wsi Kamion pod Warszawą) szlachta wybrała Francuza. Jak opowiadali w Dwójce historycy, delegaci poszczególnych kandydatów do końca zabiegali o głosy. Nie stroniono również od kampanii negatywnej.

W przypadku Henryka Walezego, ostatecznie zwycięzcy, antyfrancuski sztab podkreślał m.in. jego negatywną rolę w wypadkach Nocy św. Bartłomieja. Obok słowa pisanego używano do propagandowych celów również karykatur.

Jakie były okoliczności wyboru francuskiego księcia na władcę Rzeczypospolitej? Czy wynik szlacheckiego głosowania byłby inny, gdyby wszyscy mieli świadomość "nieobyczajnych zachowań", w których ponoć lubował się Henryk? I dlaczego rok później doszło do kuriozalnej ucieczki króla Walezego do Francji?

***

Tytuł audycji: Klub Ludzi Ciekawych Wszystkiego

Prowadzi: Hanna Maria Giza

Goście: prof. Janusz Tazbir i prof. Maciej Serwański

Data emisji: 16.05.2015

Godzina emisji: 16.00

jp/mg