Kornel Morawiecki w Dwójce. Archiwalna audycja "Ćwierćwiecze"

W poniedziałek (30.09) po długiej chorobie zmarł Kornel Morawiecki - działacz opozycji demokratycznej w PRL, przywódca Solidarności Walczącej, marszałek senior Sejmu VIII kadencji, ojciec premiera Mateusza Morawieckiego. Miał 78 lat.

Prezydent Andrzej Duda nadał Kornelowi Morawieckiemu Order Orła Białego, w uznaniu znamienitych zasług na rzecz przemian demokratycznych w Polsce, za wybitne osiągnięcia w działalności publicznej i państwowej.

Początki działalności opozycyjnej

Kornel Morawiecki z wyróżnieniem "Drzwi do wolności"

Kornel Morawiecki rozpoczął opozycyjną działalność w czasie pracy na Politechnice Wrocławskiej, w której w 1967 roku uzyskał doktorat z fizyki. W 1968 roku wziął udział w protestach studenckich, a niedługo później rozpoczął kolportaż konspiracyjnych ulotek.

W końcu lat 70. powrócił do działalności opozycyjnej i w 1979 roku związał się z podziemnym wydawnictwem "Biuletyn Dolnośląski".

W sierpniu 1980 roku wraz z redakcją drugoobiegowego wydawnictwa wziął udział w strajkach prowadzonych we Wrocławiu, a następnie współdziałał w organizowaniu dolnośląskich struktur NSZZ "Solidarność". Był delegatem na obradach I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ "Solidarność", który odbył się w Gdańsku na początku września 1981 roku.

Założyciel Solidarności Walczącej

Był głównym inicjatorem powołania Solidarności Walczącej w czerwcu 1982 roku. Została powołana przez działaczy Regionalnego Komitetu Strajkowego "Solidarności" Dolny Śląsk, którzy sprzeciwili się zmianie stanowiska komitetu w trakcie negocjacji z komunistami. Dotychczas radykalnie przeciwny do podjęcia rozmów stosunek zmienił się na bardziej umiarkowany i rozważający negocjacje. Spowodowało to rozłam w strukturach wrocławskiej "Solidarności".

Solidarność Walcząca - zobacz serwis specjalny

Kornel Morawiecki przedstawił cel Solidarności Walczącej w manifeście "Kim jesteśmy, o co walczymy". Pisał w nim:

"Oszukiwani od 38 lat, już nie wierzymy w ugodę z tą władzą i w reformowanie tego systemu. Chcemy go zmienić i tę władzę pozbawić władzy. Walczyć trzeba w fabrykach, we wsiach i na ulicach. Wszystkie metody trzeba wypróbowywać, opanowywać i stosować. Wiąże się to z ryzykiem. Musimy je podjąć, jeśli chcemy zachować swą godność i być Polakami. Porozumienie Solidarność Walcząca jest otwartym ruchem politycznym. Celem jego jest budowa Rzeczypospolitej Solidarnej. Chcemy rządów demokratycznych, gospodarki samorządnej i takich stosunków społecznych, które bronić będą jednostkę przed ekonomicznym wyzyskiem i politycznym ubezwłasnowolnieniem".

Radykalny antykomunistyczny program stawiał Solidarność Walczącą w kontrze do głównego nurtu opozycyjnego. Większość przywódców związkowych szukała drogi porozumienia z władzą, która umożliwiłaby ponowną legalizację związku, a w dłuższej perspektywie liberalizację systemu.

Solidarność Walcząca postulowała stworzenie grup samoobrony, które mogłyby walczyć z przemocą ze strony służb rządowych.

Poszukiwany przez komunistów

Po wprowadzeniu stanu wojennego zdołał uniknąć internowania. W jego trakcie kontynuował wydawanie prasy konspiracyjnej wrocławskiej "Solidarności".

Solidarność Walcząca była uważana przez Służbę Bezpieczeństwa za jedną z najgroźniejszych organizacji opozycyjnych. Jej działacze byli rozpracowywani przez SB w ramach operacji pod kryptonimem "Ośmiornica".

Kornel Morawiecki od momentu wprowadzenia stanu wojennego przez sześć lat przebywał w ukryciu. Jak wspominał, w tym czasie przebywał w około 60-70 mieszkaniach. Pozostawał nieuchwytny aż do 9 listopada 1987 roku, kiedy został aresztowany i przetransportowany do Aresztu Śledczego Warszawa-Mokotów.

30 kwietnia 1988 został zmuszony do opuszczenia Polski. Powrócił do kraju po trzech dniach, ale prosto z lotniska Okęcie został deportowany do Wiednia z zakazem powrotu do ojczyzny.

– Dla mnie główne wydarzenie polityczne będzie, kiedy komuniści zdecydują się na demokrację. Jak będą chcieli szczerze uczestniczyć w demokratycznej grze, to nawet będzie można się z nimi dogadywać – mówił w rozmowie z BBC. – To już nie będą ci komuniści, którzy są teraz. Co innego znaczy słowo kompromis dla słuchacza zachodniego, a co innego dla Polaka.

Na emigracji działał na rzecz Polski. W sierpniu 1988 roku na wieść o fali strajków postanowił potajemnie wrócić do Polski i ponownie stanął na czele Solidarności Walczącej. Sprzeciwiał się negocjacjom z władzami PRL w ramach porozumienia Okrągłego Stołu.

– W Radzie Solidarności Walczącej były podzielone zdania na temat Okrągłego Stołu, to nie było tak, że wszyscy się zgadzaliśmy. Moim przyjaciołom, którzy byli bardzo zaangażowani w stanie wojennym, wydawało się, że co my możemy więcej, to jest szczyt tego, co możemy osiągnąć – mówił Kornel Morawiecki w audycji prof. Antoniego Dudka.

Po upadku komunizmu

W latach III Rzeczpospolitej ponownie został pracownikiem naukowym Politechniki Wrocławskiej oraz działał politycznie. Zaangażował się w działalność polityczną i startował w wyborach prezydenckich oraz parlamentarnych.

W 2015 roku został posłem na Sejm RP, w którym sprawował funkcję marszałka seniora. Został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

***

Rozmawiał: Jakub Kukla

Gość: Maria Dłużewska (reżyserka filmów dokumentalnych, działaczka Solidarności Walczącej)

Data emisji: 30.09.2019

Godzina emisji: 16.10

Materiał został wyemitowany w audycji "Wybieram Dwójkę".

IAR/PAP/pg/mko