• W ciągu 10 lat IPN wydał 26 komiksów pogrupowanych w trzy serie.
• "Wilcze tropy" i "W imieniu Polski Walczącej" przeznaczone są dla młodzieży 15+ oraz osób dorosłych. Pierwsza seria opisuje najważniejszych bohaterów konspiracji antykomunistycznej, druga dotyczy najważniejszych akcji dywersyjnych, akcji zbrojnych Armii Krajowej w czasie II wojny światowej.
• 10 zeszytów "Wojenna odyseja Antka Srebrnego" skierowanych jest do młodzieży w wieku 10-15 lat. Przedstawiają historię kilkunastoletniego harcerza z Grodna, który trafia na pola bitew, w których brał udział żołnierz polski w czasie II wojny światowej

Dla dzieci i dorosłych

– Chcieliśmy, żeby po te komiksy w sposób powtarzalny sięgały dzieci. Mamy wiele głosów świadczących o tym, że te komiksy, zwłaszcza przeznaczone dla przedziału wiekowego 10-15, są po prostu zaczytywane. I o to nam chodziło! – mówi dr Tomasz Łabuszewski, naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, konsultant i pomysłodawca komiksów historycznych wydawanych przez IPN. – Każdej historii, którą staraliśmy się opowiedzieć, towarzyszą wkładki historyczne. Chcieliśmy, żeby te komiksy wraz z dziećmi czytali również dorośli. Ponieważ wielu dorosłych generalnie nie czyta, nie interesuje się historią, chcieliśmy, aby poprzez lekturę ze swoimi pociechami również oni nabyli pewnej podstawowej wiedzy i zainteresowali się najnowszą historią Polski. Wydaje się, że to założenie zostało spełnione – tłumaczy.

– Mogę powiedzieć, że komiksy były tymi wydawnictwami Instytutu Pamięci Narodowej, które doczekały się największej liczby wznowień. W zasadzie każde nakłady, które wprowadzaliśmy do dystrybucji, były rozsprzedawane – wskazuje gość Katarzyny Cygler. – Oczywiście, koleżanki i koledzy z pionu naukowego mogą twierdzić, że byłoby lepiej, gdyby z równym zainteresowaniem spotykały się ich naukowe publikacje. Jednak krąg odbiorców opasłych 700-, 800-stronicowych książek jest dosyć wąski. Chcąc zainteresować młodych ludzi historią, należy dostosować ofertę do ich percepcji wiekowej – dodaje.

IPNtv Warszawa: Antek Srebrny – Obrona Grodna 1939 r./YouTube IPNtvPL

Komiks historyczny = trywializacja tematu?

– Oczywiście, w ciągu całego dziesięciolecia spotykaliśmy się z zarzutami, że tego typu publikacje trywializują historię. Były nawet zarzuty, że przedstawiając udział młodych ludzi w walkach zbrojnych, propagujemy angażowanie dzieci do tego typu działań. Pokazanie pewnych zdarzeń, zwłaszcza z tak mocnym ładunku emocjonalnym, przytłaczającym psychikę młodego człowieka, jest niezwykle trudne – przyznaje dr Łabuszewski. – To problem zarówno dla historyka, który stoi za wkładką dokumentacyjną i za warstwą historyczną, jak i dla scenarzysty, który musi przedstawić tę historię w sposób taki, żeby dziecko sięgnęło po raz kolejny po ten komiks. Jeżeli zaoferujemy mu zbyt mocny ładunek obciążający psychikę, to mamy pewność, że komiks po pierwszym przejrzeniu spocznie gdzieś w kącie i nigdy nie zostanie wzięty do ręki. Historia ostatnich 10 lat pokazuje, że wyszliśmy z tego problemu obronną ręką – wyjaśnia.

Akcja pod Arsenałem 26 marca 1943 – Szare Szeregi/YouTube IPNtvPL

Nowe komiksy, nowe serie

– Dla dzieci z przedziału wiekowego 10-15 lat mam bardzo dobrą wiadomość: wydaliśmy pierwszy zeszyt nowej serii "Aga, Adam i Hamlet na tropie tajemnic". To historia współczesnej rodziny, która odnajduje w pamiątkach pozostawionych przez dziadka różne fragmenty najnowszej historii Polski. Wydaje mi się, że w zaplanowanych 12 zeszytach, każdy znajdzie coś ciekawego dla siebie – zapowiada Trójkowy gość. – Natomiast dla młodzieży starszej i dorosłych w serii "Wilcze tropy" wydaliśmy zeszyt poświęcony Antoniemu Hedzie "Szaremu", dowódcy partyzanckiemu z Kielecczyzny. A dla zainteresowanych historią II wojny światowej w najbliższych miesiącach ukaże się zeszyt poświęcony akcji "Góral".

Okładka pierwszego zeszytu nowej serii komiksowej "Aga, Adam i Hamlet na tropie tajemnic" wydawanej przez IPN

Przeczytaj także

• Złota Kolekcja - wyjątkowe wydania komiksów o Kajku i Kokoszu
• Zsyłka i piekło obozu. Komiks jako źródło wiedzy historycznej
• O trudnej historii w popularnej formie. Polskie i litewskie podziemie antykomunistyczne w... komiksie

***

Tytuł audycji: Trójka przed południem
Prowadzi: Katarzyna Cygler
Gość: dr Tomasz Łabuszewski (naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Warszawie, konsultant i pomysłodawca komiksów historycznych wydawanych przez IPN)
Data emisji: 4.01.2022
Godzina emisji: 11.33

pr

• Uznaje się, że pierwszy polski komiks powstał w 1919 roku i było to "Ogniem i mieczem, czyli przygody szalonego Grzesia". Ukazał się we Lwowie i miał 28 odcinków
• Na aukcji "Komiks. Re-generacja", zostało zaprezentowanych 80 unikatowych plansz, okładek i ilustracji z najpopularniejszych polskich komiksów

Cenne, ale wciąż niedoszacowane

– Jest to część polskiej sztuki. To są prace na papierze: rysunki, czy też formy drobnego malarstwa, które mają swoją wartość, bo nie ma żadnego powodu, żeby jej nie miały – tłumaczy stosunkowo dużą wartość wylicytowanych obiektów Olga Winiarczyk, znawczyni polskiego komiksu. – Te komiksy miały szerokie grono odbiorców, wiąże się z nimi duża wartość sentymentalna, a także zapis pewnych czasów – wskazuje.

– Komiks jest na granicy gatunku, ma warstwę wizualną, ma warstwę literacką, więc jego wartość plasuje się pomiędzy tymi polami. Ich wartość powinna jeszcze rosnąć, bo jest niedoszacowana – ocenia.

Niełatwe czasy PRL

– Uznaje się, że pierwszy polski komiks powstał w 1919 roku. Było to "Ogniem i mieczem, czyli przygody szalonego Grzesia", który ukazywał się we Lwowie i miał 28 odcinków. Za rysunki był odpowiedzialny Kamil Mackiewicz, a tekst napisał Jan Bury – opowiada Trójkowy gość.

– Cechą charakterystyczną polskiego komiksu, szczególnie z lat PRL, jest bardzo inteligentne poczucie humoru, ponieważ trzeba było bardzo lawirować, jeśli chodzi o tematykę, tak, żeby nie wchodzić na grząski grunt, który nie odpowiadał władzy. Poruszanie wielu tematów było niedozwolone – wyjaśnia Olga Winiarczyk. – Do tego był brak papieru, więc trzeba było decydować się szybko, rozsądnie i pomysłowo, żeby udało się coś opowiedzieć i nie zostać wstrzymanym – opisuje sytuację twórców z lat 60. i 70. XX w.

Przeczytaj także

• Bohdan Butenko: architekt książki i postrach drukarzy
• Komiks historyczny: sukces czy porażka?
• Papcio Chmiel. Jak z plamy tuszu zrodziła się legenda

– Taki był na pewno "Tytus, Romek i A'Tomek", który może nie tak wprost opowiadał różne historie dotyczące dziejów Polski, natomiast komunikował się z odbiorcą na emocjonalnym poziomie, co było bardzo cennym wsparciem – wskazuje. – Jeśli chodzi o wprowadzanie podprogowych treści, to się pojawiało i w "Funkym Kowalu" Bogusława Polcha, i u Janusza Christy w "Kajku i Kokoszu" – dodaje.

***

Tytuł audycji: Trójka przed południem
Prowadzi: Katarzyna Cygler
Gość: Olga Winiarczyk (znawczyni polskiego komiksu)
Data emisji: 12.04.2022
Godzina emisji: 11.33

pr