We wtorkowych "Źródłach" skrzypek Mieczysław Gwiazda w nagraniu z 1968 roku opowiadał o swoim muzykanckim fachu, ze swojej perspektywy opisała to też żona muzyka, Kazimiera Gwiazda:

- Muzykancki fach musi być sprawiedliwy. Ludzie mówią, że muzykanty są podłe i kłamczuchy, ale jak się taki gdzieś zgodzi, to musi się sprawiedliwie stawić. Mój mąż jest tak solidny, że jednego dnia matkę pochował, a na drugi dzień musiał iść grać na wesele. Bo jakże by się odbywało wesele bez muzykanta? – tłumaczyła w "Źródłach" pani Kazimiera, żona Mieczysława Gwiazdy. - Męża zapoznałam jak grał na chrzcinach u nas na wsi. Poleciałam zobaczyć jak grają muzykanty. Grał jakiś obcy muzykant i zapoznaliśmy się. Wzięliśmy ślub i już tak trwamy dwadzieścia trzy lata. Człowiek się morduje z takim chłopem. Pójdzie na wesele i jeden dzień go nie ma, drugi dzień go nie ma. Trzeciego dnia jak jedzie, to jeszcze musi wstąpić do karczmy popić, a ja go wyglądam i morduję się z tymi dziećmi, krowami i z obrządkiem - opowiadała śmiejąc się Kazimiera Gwiazda.

W audycji również syn pana Mieczysława, 17-letni wówczas harmonista Henryk Gwiazda tłumaczył jak się w jego regionie gra obery. - U nas nad Pilicą nie gramy takich oberków jak gdzie indziej, przeważnie gramy ciągłe. Na weselu para potańcuje i sobie zaśpiewa tego oberka, a do tego trzeba im przygrywać - mówił młody harmonista, Henryk Gwiazda. – Gramy oberki wolno i wolno gramy polki. Chłopaki wolą tańczyć polkę ponieważ lepiej im to idzie pod nogę i jest lepsze tupanie. W naszych okolicach gra się zwykle we trzech: skrzypce, harmonia i bęben. Jak gramy oberka, to oberek musi iść pół godziny, a w całym weselnym czasie gra się po kilkanaście oberków. Podobnie do nas grają muzykanty z Przystałowic Dużych i Nieznamierowic.

Henryk Gwiazda mieszka dziś w Radomiu i po przejściu na emeryturę powrócił do zarzuconego w latach 90. grania - jego kapela zdobyła sławę już w latach 70.

W audycji słuchaliśmy także fragmentu współczesnej rozmowy z Henrykiem Gwiazdą nagranej w 2016 w Gostomii nad Pilicą.

***

Tytuł audycji: Źródła

Prowadziła: Magdalena Tejchma

Data emisji: 7.07.2020

Godzina emisji: 15.15

gs

W audycji również posłuchaliśmy opowieści Piotra Gacy, wybitnego skrzypka z Przystałowic Małych, zmarłego w roku 2017.

Piotr Gaca

- Na bębenku grał brat mój, Stefan Gaca, sam się nauczył grać. Chłopaki nas brali do grania po wsi. Gdzie tam jaką chałupę i dziewczyny zdobyły, to od razy robili sobie zejście i pograjkę. Dziewczyny nanosiły jajów, bo ich nie brakowało, jajecznicy nasmażyły. Chłopaki jakąś ćwiartczynę zdobyły i zaczynało się granie i hulanie. Po pół roku zdobyłem już dużo wiedzy o tym muzykowaniu; zacząłem grać polkę żydóweczkę. Ja za to nie brałem grosza. Cieszyłem się, że mnie brali, bo miałem powodzenie, ludzie mnie wielbili. Grać to miałem taką chęć, że aż piszczałem! – powiedział w archiwalnym nagraniu skrzypek, Piotr Gaca.

Pojawiły się także w audycji nagrania kapeli Piotra Gacy z roku 1976.

***

Tytuł audycji: Źródła 

Prowadził: Kuba Borysiak

Data emisji: 8.07.2020

Godzina emisji: 15.15

W programie także: sevdah z Bośni i Damir Imamović z płytą “Singer of Tales”, Arbanasi, czyli Albańczycy z Chorwacji - pieśni duetu Dina e Mel, muzyka Czangów z Kostelek w Transylwanii czy Vaszi Levente i Anita Vrencsan. 

***

Tytuł audycji: Źródła

Prowadziła: Magdalena Tejchma

Data emisji: 10.07.2020

Godzina emisji: 15.15

gs

-  Strój, a poza tym budynki, które do dzisiaj funkcjonują, są widoczne, a świadczą o tym, jak dobre pomysły ludzie ci wnieśli w nasze wspólne życie - powiedział o dziedzictwie wielkopolskich Bambrów Ryszard Skibiński z Towarzystwa Bambrów Poznańskich (laureata ogólnopolskiej Nagrody im. Oskara Kolberga za swoją działalność). Ten strój i właśnie pomysły są cennym świadectwem historii, która zaczęła się 301 lat temu...

Przybysze na ratunek

Kopka, symbol tradycji mieszkańców Biskupizny

Bambrzy to Polacy pochodzenia niemieckiego, potomkowie osadników przybyłych z okolic Bambergu w Bawarii, którzy w latach 1719-1753 zostali sprowadzeni przez władze Poznania, aby zasiedlić opustoszałe w wyniku wojny północnej wsie. Epidemia cholery i kryzys, które były konsekwencją wojny, zdziesiątkowały ludność regionu. Z kolei zachęceni możliwością prowadzenia własnego gospodarstwa i nowego życia rolnicy niemieccy, którzy mimo rozwiniętej kultury rolnej żyli w ubóstwie w związku z ograniczeniami administracyjnymi, chętnie skorzystali z okazji do znalezienia szczęścia w Wielkopolsce. - Poznań mierzył się wtedy z olbrzymimi skutkami wojen, miasto było wyludnione i zwyczajnie brakowało rąk do pracy. Na Bambrów czekano wtedy tak, jak my dziś czekamy na Ukraińców - tłumaczyła Anna Weronika Brzezińska z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM w Poznaniu.

- Pojawili się tu 301 lat temu, osiedlili i są obecni do dzisiaj. Przybywali małymi grupami, rodzinami, przynieśli pamieć tego, skąd przybyli, swój język, zwyczaje, stroje, kulinaria, wszystko to wymieszali jednak z tym, co zastali na miejscu, tworząc nową jakość - mówiła Iwona Rosińska z Muzeum Etnograficznego w Poznaniu, gdzie można oglądać wystawę "Ty Bambrze!".

Studnia Bamberki przed ratuszem przypominająca o niemieckich kolonistach z Bambergu, którzy osiedlili się w Poznaniu w latach 1720-1750.

Ta nowa jakość to asymilacja z Wielkopolanami, ale i pewna odrębność, której znakami rozpoznawczymi były m.in. strój, religijność, gospodarność, pracowitość. - Bamberki nosiły charakterystyczne ubrania, przede wszystkim suknie: zamaszyste, podkreślające kobiece atrybuty, biodra - mówiła Iwona Rosińska.

Postać Bambra wiąże się też z narosłymi przez dekady stereotypami, których źródłem na początku była obawa Wielkopolan w stosunku do "obcych". Z czasem określenie "bamber" zaczęło oznaczać z jednej strony człowieka zaradnego, zamożnego, z drugiej - nieokrzesanego gbura i prostaka. Poznańscy Bambrzy historycznie bardzo silnie związani byli z katolicyzmem, religijnością, wiarą, przestrzeganiem zasad. Byli też oszczędni i pracowici, a wykonując powierzone sobie niejako zadanie, odnosili sukcesy jako sadownicy, rolnicy, ogrodnicy. Bamberską skrzętność symbolizują zwłaszcza kobiety. 

- Wtedy, 300 lat temu, kiedy nie było środków lokomocji, szli w nieznane, nie wiedząc, co ich czeka - mówił Ryszard Skibiński, który Bambrów ceni za odwagę. - Mimo wszystko zostali tu, dali to, co mieli najlepsze i z naszymi rodowitymi poznaniakami wspólnie stworzyli, to co mamy dzisiaj.

***

Przygotował: Jacek Butlewski

Goście: Ryszard Skibiński (Towarzystwo Bambrów Poznańskich), Anna Weronika Brzezińska (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM w Poznaniu), Iwona Rosińska z Muzeum Etnograficznego w Poznaniu

Data emisji: 11.07.2020

Godzina emisji: 8.10

Materiał wyemitowano w audycji "Poranek Dwójki".

at