Szymon Bafia to dziennikarz, muzyk i niezwykle aktywny działacz kultury z zakopiańskiej Olczy. W nietuzinkowy sposób szerzy wiedzę o rodzimej tradycji, np. wystawia z młodzieżą musical na bazie baśni „Kopciuszek” zaadaptowanej do tatrzańskich realiów czy organizując Dudaski Tłusty Czwartek - karnawałowe ostatki z muzyką podhalańską. W Źródłach Bafia przybliżył historię dud podhalańskich, które – m.in. dzięki jego staraniom – na nowo stają się popularnym instrumentem w tradycyjnej muzyce Podhala.

To, że wątek dudziarski przewija się w ikonografii Podhala, pozwala stwierdzić, że był to instrument popularny w tym regionie, zanim dotarły tu skrzypce. Szymon Bafia

Instrument zapomniany

Książka została wydana wspólnie z Fundacją im. Paryskich – badaczy Tatr, autorów Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej – i jest kompendium wiedzy na temat dud podhalańskich. Znajduje się w niej zarys historyczny muzyki podhalańskiej i samej tradycji dudziarskiej. Jest bogato ilustrowana – znajdują się w niej m.in. zdjęcia zbiorów Muzeum Tatrzańskiego od malarstwa na szkle po same instrumenty. Pisanie książki okupione było intensywnymi kwerendami autora:

- Materiałów historycznych pisanych nie jest zbyt wiele. Robiłem kwerendę w bibliotekach, przeglądałem książki i dawne artykuły. Przydały się również materiały ikonograficzne. W przedstawiającym zbójników malarstwie na szkle zawsze musiał się pojawić jakiś dudziarz. To, że wątek dudziarski przewija się w ikonografii Podhala, pozwala stwierdzić, że był to instrument popularny w tym regionie, zanim dotarły tu skrzypce – wspominał autor książki.

Jak ujarzmić kozę?

Dodatkowo – jeśli tylko jest się w posiadaniu dud podhalańskich – można skorzystać rozpisanych na tabulaturę melodii i nauczyć się grać! - Tabulaturę wymyśliłem sam. Mój mistrz Tomek Skupień uczył nas z nut. Ale nie każdy zna te nutki klasyczne, więc dla ułatwienia stworzyłem taką tabulaturę z palcowaniem i długością dźwięku – mówił Bafia.

Dla miłośników brzmienia tzw. kozy nie lada gratką jest dołączona do książeczki płyta, na której Szymon Bafia wraz ze swoimi uczniami gra przykładowe melodie.

Szymon Bafia gra z uczennicą - Martyną Galicą

video: Piotr Baczewski/dudziarze.pl

Uczniowie Bafii

Skąd uczniowie? Pod koniec XIX w., w odpowiedzi na zanikanie dud podhalańskich z tatrzańskiego krajobrazu, narodził się pomysł założenia szkółki dudziarskiej. Został jednak zrealizowany w sto lat później – przez Szymona Bafię w Zakopiańskim Domu Kultury Jutrzenka. W ciągu jedenastu lat prowadzenia szkółki Bafia nauczył gry na dudach kilkunastu uczniów. Wśród nich jest już laureat Baszty za występ solowy Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych – Jakub Kluś. Obecnie szkółkę prowadzi Krzysztof Trebunia-Tutka, a uczniowie korzystają z instrumentów zbudowanych przez Szymona.

Orkiestra V Pułku Strzelców Podhalańskich, fot. Ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego

Szkockim wzorem

Przeglądając książeczkę, możemy trafić na zdjęcie V Pułku Strzelców Podhalańskich, grających na kozach. Okazuje się, że w czasie wojny polsko-bolszewickiej (m.in. za sprawą Kazimierza Przerwy-Tetmajera i Władysława Orkana) zrodził się pomysł, by wzorem szkockich wojskowych reprezentować Polskę góralską nutą, graną na dudach. Przebierkę zrobiono co prawda w Czechach, tak by każda była zunifikowana i mogła stroić z również obecnymi w orkiestrze klarnetami Es. Niestety, pomysł przetrwał tylko dwudziestolecie międzywojenne i po II wojnie światowej dudy nie wróciły już do wojska.

***

Tytuł audycji: Źródła

Prowadzi: Magdalena Tejchma

Gość: Szymon Bafia (dudziarz, lutnik)

Data emisji: 14.09.2020

Godzina emisji: 15.15

mg/at