26 maja 1956 roku w Krakowie został założony kabaret Piwnica pod Baranami.

Pierwotnie podziemia pałacu Potockich, zwanych później Piwnicą pod Baranami, miały zostać przeznaczone na miejsce spotkań studentów różnych krakowskich uczelni. Jednak jeden z nich - student historii sztuki Piotr Skrzynecki - postanowił zorganizować w tym miejscu kabaret. Posiadał już w tym zakresie pewne doświadczenie - przez pewien czas pracował jako instruktor prowadzący zajęcia kulturalne dla robotników z podkrakowskiej Nowej Huty. Charyzma Skrzyneckiego sprawiła, że w krótkim czasie udało się skompletować zespół złożony z utalentowanych artystów.

Piwnica pod Baranami pierwotnie miała być tylko studenckim kabaretem. Nikt, łącznie z twórcą, nie spodziewał się tego, że scena odniesie spory sukces. W latach 60. i 70. kabaret był jednak wyjątkowy w skali kraju.

- Oszalałem, kiedy po raz pierwszy zobaczyłem Piwnicę pod Baranami. Zdała mi się nieprawdopodobną feerią rozmaitych stylów artystycznych. To był bardzo kolorowy świat niesamowitej estetyki, która bombardowała oczy i porywała duszę – mówił wieloletni współpracownik kabaretu, reżyser Janusz Kowalczyk.

Program, niekiedy przypominający rewię, składał się z krótkich musicali i utworów muzycznych przeplatanych tekstem. Niepowtarzalny styl wykonywanych przez artystów piosenek stworzył kompozytor Zbigniew Konieczny. Skrzynecki, przygotowując ich teksty, sięgał po dotyczące rozmaitych tematów literackie dokonania polskich i zagranicznych twórców. Z czasem Piwnica pod Baranami stała się miejscem, w którym rozkwitał polski jazz.

- O Piotrze Skrzyneckim mówiono, że jest ostatnim Cyganem, ostatnim przedstawicielem bohemy. Chciał uciec od rzeczywistości - wspominał kompozytor Zbigniew Raj. - Zawsze mówił, że nigdy nie chciał mieć żadnych poglądów, nie chciał mieć niczego na własność, nie chciał być związany z niczym w sposób formalny. Piwnica miała być jego azylem od rzeczywistości.

Nieodzownym elementem stały się zabawne monologi, które przed każdym z występów wygłaszał przed publicznością Skrzynecki. Obdarzony oryginalnym poczuciem humoru, potrafił błyskawicznie ułożyć celną ripostę. Przez dekady ze sceną związały się wybitne osobistości m.in. Ewa Demarczyk, Wiesław Dymny, Marek Grechuta, Anna Szałapak, Grzegorz Turnau czy kompozytorzy: Krzysztof Penderecki, Zbigniew Preisner, Zbigniew Raj i Jan Kanty Pawluśkiewicz.

- Piwnica uczyła podstawowych cnót estradowych, przede wszystkim umiejętności oceny własnych możliwości i znalezienia własnego miejsca w zespole. Spędzałem całe wieczory i noce w towarzystwie nierzadko kontrowersyjnych kolegów – wspominał Grzegorz Turnau.

 

Działalność niezależnej grupy nie spodobała się władzom. Urzędnicy na polecenie władz kilka razy zamykali kabaret. Scena najdłuższą przerwę w funkcjonowaniu odnotowała w czasie stanu wojennego.

- To była enklawa nie tylko wolności artystycznej, ale też politycznej i wolności sumienia. Tam mówiło się rzeczy i dotykało spraw, o których nikt inny nie mówił i nie dało się gdzie indziej przeczytać, wysłuchać ani zobaczyć - dodał Janusz Kowalczyk.

W latach 90. Piotr Skrzynecki zniknął z artystycznego krajobrazu Krakowa. Zmarł 27 kwietnia 1997 roku. Po jego śmierci artyści zdecydowali o kontynuowaniu działalności kabaretu.

seb

Już od najmłodszych lat przejawiał zainteresowanie aktorstwem. Jako dziecko często przygotowywał krótkie scenki dla rodziny i szkolnych kolegów. W stolicy mieszkał do momentu upadku Powstania Warszawskiego. Później wraz z rodziną przeniósł się do Lublina, gdzie zaangażował się w działalność amatorskiego teatru przy Domu Żołnierza.

Tam podczas jednego z występów wypatrzył go dyrektor artystyczny Teatru Lubelskiego Karol Borowski. Zaproponował mu grę na zawodowej scenie. Michnikowski skorzystał z tej możliwości.

Po zakończonym sezonie wrócił do rodzinnej Warszawy, gdzie pracował w różnych teatrach. W końcu na kilkadziesiąt lat związał się z Teatrem Współczesnym. Grał tam role komediowe i dramatyczne, często występował w sztukach Sławomira Mrożka.

- Jestem bardzo zadowolony z tego powodu, że pracuję w Teatrze Współczesnym. W żadnym innym teatrze nie ma takiej atmosfery jak u nas. Wszyscy się lubią. Nadajemy na tych samych falach – mówił Wiesław Michnikowski w audycji "Portret słowem malowany".

- Przypadek Wiesława Michnikowskiego w polskim aktorstwie jest szczególny – wybitny aktor, który uszczęśliwił parę pokoleń widzów i słuchaczy, ma to do siebie, że najbardziej lubi, kiedy go nie widać i nie słychać – stwierdził reżyser Aleksander Bardini w audycji "Portret słowem malowany".

Choć aktor był zafascynowany teatrem, postanowił, że spróbuje swoich sił w innych dyscyplinach. Zaczął coraz częściej pokazywać się na estradzie, aż z czasem trafił do kabaretu. Okazja nadarzyła się w 1956 roku, kiedy przyjął ofertę dołączenia do Kabaretu Wagabunda. Grupa osiągnęła spory sukces. W szczytowym okresie potrafiła wystawić nawet pięć przedstawień jednego dnia. Michnikowski wziął nawet rok urlopu w teatrze, by wraz z kabaretem wyjechać na tournée po Czechosłowacji, Kanadzie, Izraelu i Stanach Zjednoczonych. W ciągu dwuletniej działalności w grupie wystąpił ponad tysiąc razy. To właśnie tam po raz pierwszy wykonał piosenki do tekstów Jeremiego Przybory. 

W 1958 roku związał się z Polskim Radiem. Został jednym ze stałych gości programu rozrywkowego "Podwieczorek przy mikrofonie", który stał się jedną z najpopularniejszych audycji rozgłośni. Audycja jako pierwsza w historii prezentowała pełen program kabaretowy. W tym samym roku Michnikowski związał się z Kabaretem Starszych Panów, w którym stworzył nierozłączne trio z Jeremim Przyborą i Jerzym Wasowskim. Piosenki wykonywane przez artystów, m.in. "Starsi panowie dwaj", "Wesołe jest życie staruszka", stały się modnymi szlagierami. Sam Michnikowski sprawił, że piosenka kabaretowa "Addio, pomidory" stała się przebojem.

- Bardzo lubiłem pracować z Jeremim Przyborą i Jerzym Wasowskim. Oni stwarzali wymarzony nastrój. Lubiliśmy się między sobą, nigdy nie było żadnej zazdrości i awantur. Wszyscy się cieszyli, że kolega czy koleżanka dostali dobry tekst - wspominał Wiesław Michnikowski w audycji "Kabaretowe numery i klimaty".

W latach 60. dołączył do Kabaretu Dudek założonego przez Edwarda Dziewońskiego. Szybko stał się jednym z filarów zespołu. W pamięci publiczności został najbardziej zapamiętany ze skeczu "Sęk", w którym wcielił się w postać Żyda, do którego dzwoni w nocy znajomy (Edward Dziewoński) i próbuje go namówić do interesów.

- To był znakomity tekst Konrada Toma. Przed wojną w gimnazjum miałem trzech kolegów wyznania mojżeszowego, dlatego dobrze znałem brzmienie jidysz i tę kulturę. Dla mnie to był zabawny folklor, a nie przedrzeźnianie się z ludzi - dodał aktor.

Aktor rozwijał swój talent także w filmie. Widzowie mogli go podziwiać m.in. w "Halo, Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy", "Gangsterach i filantropach", "Hydrozagadce" i "Seksmisji".

- Najbardziej ceniłem teatr. Radio lubiłem z dwóch powodów: po pierwsze nie trzeba było uczyć się tekstu na pamięć. A po drugie, dlatego że nie było mnie widać. Na trzecim miejscu w mym sercu jest kabaret - powiedział artysta.

Wiesław Michnikowski zmarł 29 września 2017 w Warszawie. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

seb/im