KOR ujawnił "archiwum ursuskie". Tak walczyli z opresjami

Posłuchaj

Działacz KOR Wojciech Fałkowski: archiwalny obraz dobrej machiny, działającej na rzecz innych ludzi (IAR)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Dokumenty pochodzą z 1976 r. i 1977 r. Kartoteka zawiera m.in. relacje, sprawozdania i uwagi z przebiegu protestu w Ursusie i w innych miastach, pomocy udzielanej robotnikom, ich sytuacji materialnej i rodzinnej. Są w niej też takie informacje jak nazwiska prokuratorów, milicjantów, a także sędziów orzekających kary. Łącznie kartoteka zawiera ponad 600 kart.
"Czesław M. Rzeczy dla dzieci, wpłata na węgiel, na zabawki", "Grzegorz Z - żonie załatwić lekarza - jakiego? Pilne!" - to niektóre z wielu opisów ujętych w archiwum.

Akcja pomocy objęła ponad 400 represjonowanych. Dane dotyczące sytuacji rodzinnej, materialnej, wyroków i formy udzielonej pomocy zapisywano na kartonowych fiszkach - mówił jeden z autorów dokumentacji Dariusz Kupiecki:

Dokumenty przez wiele lat były ukryte. Na początku maja 1977 roku archiwum schował w mieszkaniu rodziny swojej żony na warszawskiej Ochocie działacz KOR Wojciech Fałkowski. Kartoteka zostanie naukowo opracowana, a następnie przekazana do jakiejś instytucji archiwalnej, tak by mogła służyć wszystkim zainteresowanym.

Więcej informacji w serwisie specjalnym "Czerwiec 1976" >>>

Okazją do przedstawienia dokumentów jest 38. rocznica powstania Komitetu Obrony Robotników. Jego powołanie było reakcją na represje, jakie spotkały strajkujących robotników z Radomia, Ursusa i Płocka. Głównym jego celem było niesienie pomocy prawnej i finansowej represjonowanym przez peerelowskie władze robotnikom i ich rodzinom. Strajk był bezpośrednią odpowiedzią na ogłoszone dzień wcześniej - 24 czerwca 1976 roku - gigantyczne podwyżki podstawowych artykułów spożywczych. Już wcześniej w sklepach zaczęło brakować towaru, a kryzys gospodarczy - po "przejedzeniu" zaciągniętych na zachodzie przez rząd Edwarda Gierka kredytów - stawał się coraz bardziej odczuwalny.

23 września 1976 r. 14 osób ogłosiło "Apel do społeczeństwa i władz PRL", informując jednocześnie o powstaniu KOR-u. Sygnatariusze apelu wzywali do przyjęcia do pracy wszystkich zwolnionych, ogłoszenia amnestii dla skazanych i więzionych za udział w strajkach, ujawnienia rozmiarów zastosowanych represji i ukarania osób winnych łamania prawa.
Apel podpisali: Jerzy Andrzejewski, Stanisław Barańczak, Ludwik Cohn, Jacek Kuroń, Edward Lipiński, Jan Józef Lipski, Antoni Macierewicz, Piotr Naimski, Antoni Pajdak, Józef Rybicki, Aniela Steinsbergowa, Adam Szczypiorski, ksiądz Jan Zieja i Wojciech Ziembiński. Nieco później dołączyli do KOR-u: Halina Mikołajska, Mirosław Chojecki, Emil Morgiewicz, Wacław Zawadzki, Bogdan Borusewicz, Józef Śreniowski, Anka Kowalska, Stefan Kaczorowski, Wojciech Onyszkiewicz i Adam Michnik.

KOR był jednym z najważniejszych ugrupowań opozycyjnych, które stało się intelektualną i organizacyjną podstawą dla pierwszych za "żelazną kurtyną" wolnych związków zawodowych i ruchu solidarnościowego.
Komitet formalnie działał do lata 1981 r., do I Zjazdu NSZZ "Solidarność".

IAR, PAP, fc