Przewroty wojskowe we współczesnej Turcji [dokumentacja]

Powiązany Artykuł

PRÓBA PRZEWROTU WOJSKOWEGO W TURCJI

2 maja 1960 rok - grupa oficerów i kadetów z uczelni wojskowych w Ankarze i Stambule przeprowadziła prawie bezkrwawy pucz. Dzień później dowódca państwowych sił lądowych generał Cemal Gursel domaga się politycznych reform i rezygnuje ze stanowiska po odrzuceniu jego postulatów. Powstaje 38-osobowy Komitet Jedności Narodowej, na którego czele staje Gursel.

W wyniku zmiany władzy 601 osób staje przed sądem, w 464 przypadkach orzeczono winę oskarżonych - trzech byłych ministrów, w tym premier Adnan Menderes, usłyszeli wyrok kary śmierci. Ówczesny prezydent Celal Bayar również otrzymał najwyższy wymiar kary, który jednak później zamieniono na wyrok dożywotniego pozbawienia wolności.

W 1961 generał Gursel zostaje wybrany na stanowisko prezydenta, które pełni do 1966 roku.

Powiązany Artykuł

PRÓBA PRZEWROTU WOJSKOWEGO

1970 rok - po miesiącach strajków i starć ulicznych między grupami lewicowymi, a nacjonalistami wojsko zwraca się do ówczesnych władz o przywrócenie porządku. Kilka miesięcy po nich, w marcu 1971 roku premier Suleyman Demirel podaje się do dymisji, a nowy rząd tworzy koalicja konserwatystów i technokratów. Przywracanie porządku odbywa się pod nadzorem wojska. W kilku prowincjach ogłoszono stan wojenny, który w niektórych miejscach obowiązywał do września 1973 roku.

REKLAMA

12 września 1980 rok - grupa wysokich rangą wojskowych pod dowództwem generała Kenana Evrena przeprowadza pucz. Przewrót wojskowi tłumaczyli wznowieniem walk na ulicach między lewicowymi grupami a nacjonalistami. Dochodzi do aresztowań wielu czołowych polityków, rozwiązano też związki zawodowe, partie polityczne i parlament. Władzę przejmuje 5-osobowa rada bezpieczeństwa narodowego. Zawieszono konstytucję i wprowadzono tymczasową ustawę zasadniczą, która dała praktycznie nieograniczoną władzę wojsku.

Setki tysięcy osób trafiło do więzień, wydano też ok. 50 wyroków śmierci. Wielu z zatrzymanych torturowano, setki zmarły w więzieniach, część uznano za zaginionych. Nowa konstytucja została poddana pod referendum w 1982 roku.

Po przywróceniu cywilnych rządów w 1982 r. Evren został prezydentem Turcji i urząd ten piastował przez kolejnych siedem lat.

18 czerwca 1997 rok - premier Necmettin Erbakan ustępuje w związku z oskarżeniami o niszczenie świeckiego charakteru państwa. Dymisji premiera domagał się m.in. świat biznesu, wojsko i władza sądownicza. Wojsko podkreśla, że musi bronić świeckiego państwa i dziedzictwa politycznego Mustafy Kemala Ataturka.

REKLAMA

PAP/agkm