"Azyl" amerykański film, który przypomina o bohaterstwie Polaków

W filmie wyreżyserowanym przez Niki Caro wystąpili między innymi: nominowana do Oscara Jessica Chastain ("Służące", "Wróg numer jeden") jako Antonia Żabińska i Johan Heldenbergh jako Jan Żabiński.

Historia małżeństwa Żabińskich

Jan Żabiński przez wiele lat kierował warszawskim ogrodem zoologicznym.

Przed wojną, mając dorobek naukowy jako zoolog i popularyzator tej dziedziny nauki, był organizatorem zoo w Warszawie, a w 1929 roku został jego dyrektorem.

REKLAMA

Funkcję tę pełnił - z przerwą w okresie wojny - do marca roku 1951 roku, gdy odwołano go ze stanowiska ze względu na działalność w AK.

We wrześniu 1939 roku warszawski ogród został zbombardowany. Część zwierząt zginęła, niektóre zjedzono podczas oblężenia, inne uciekły. Lwy trzeba było zastrzelić ze względów bezpieczeństwa. Wiele z pozostałych Niemcy wywieźli do innych ogrodów.

Mieszkający z żoną i dziećmi w willi Jan Żabiński oficjalnie zajmował się hodowlą świń dla niemieckich żołnierzy. Aby zbierać odpadki z restauracji do tuczenia zwierząt, Żabiński otrzymał przepustkę do getta i wykorzystywał ją, by pomagać Żydom.

Wraz z żoną Antoniną w czasie okupacji w swojej wilii i na terenie zoo ukrywali Żydów. Olga Zbonikowska z fundacji "Panda", która opiekuje się willą Żabińskich, podaje, że uratowali życie bisko 300 osobom.

Gdy zbliżali się Niemcy, Antonina grała na fortepianie melodię z operetki "Piękna Helena" Offenbacha - "Jedź, jedź, jedź na Kretę!".

To był sygnał dla uciekinierów do ucieczki. Chowali się na stryszku, w szafach ściennych, czy ewakuowali do bażanciarni tunelem, którego wejście znajdowało się w piwnicy.

Willa stała na terenie często odwiedzanym przez Niemców - nie przypuszczali, by działo się tam coś nielegalnego.

Zdarzały się jednak niebezpieczne incydenty - w pewną niedzielę przez okno willi wyskoczyła psychicznie chora, innym razem pijany niemiecki oficer przerwał Antoninie Offenbacha i zaczął grać zakazaną "Etiudę Rewolucyjną" Chopina.

Podczas Powstania Warszawskiego Żabiński, żołnierz Armii Krajowej, dowodził plutonem, został ranny i trafił do oflagu, a to, co pozostało z przedwojennego zoo, zostało niemal zrównane z ziemią.

REKLAMA

W pierwszych latach po wojnie Żabińscy zaangażowali się w odbudowę ogrodu, ale w 1951 roku Jan został zmuszony do rezygnacji ze stanowiska dyrektora.

W latach 1952-1954 wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Warszawie, pisał książki o życiu zwierząt, wygłaszał pogadanki w Polskim Radiu.

Od 1947 był członkiem Państwowej Rady Ochrony Przyrody. Popularyzował akcję przywracania żubra przyrodzie, od 1947 redagował "Księgi Rodowodowe Żubrów".

W 1965 roku Jan i Antonina odznaczeni zostali medalem "Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata".

***

W 2007 roku Amerykanka Diane Ackerman wydała książkę "The Zookeeper's Wife" opartą na pamiętnikach Antoniny Żabińskiej "Ludzie i zwierzęta".

W 2009 roku w wydawnictwie Świat Książki ukazał się polski przekład pod tytułem "Azyl. Opowieść o Żydach ukrywanych w warszawskim zoo".

REKLAMA

Książka stałą się podstawą hollywoodzkiego scenariusza filmowego.

kk