Menachem Begin. Od armii Andersa do fotelu premiera Izraela
Poświęcił swoje życie dla niepodległości Izraela, do którego dotarł w mundurze polskiego żołnierza. Kiedy został wybrany na premiera jako lider syjonistycznej partii, spodziewano się zaostrzenia sytuacji na Bliskim Wschodzie, tymczasem Begin doprowadził do porozumienia pokojowego, za które dostał pokojową Nagrodę Nobla.
2025-03-09, 05:40
33 lata temu, 9 marca 1992 roku, zmarł Menachem Begin - działacz syjonistyczny, izraelski polityk, w latach 1977-1983 premier Izraela. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1978 roku.
Student Uniwersytetu Warszawskiego
Menachem Begin dorastał w okresie dwudziestolecia międzywojennego w Brześciu nad Bugiem. Od najmłodszych lat działał w organizacjach związanych z ruchem syjonistycznym – najpierw skautowym Ha-Szomer Ha-Cair, a jako młody chłopak wstąpił w szeregi nacjonalistycznego Bejtaru. Studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, które ukończył w 1935 roku.
Dzięki charyzmie szybko zdobył przywództwo w polskim Bejtarze i w 1938 roku stanął na jego czele. Organizacja współpracowała wówczas z Wojskiem Polskim – bojówki Bejtaru były szkolone przez polskich żołnierzy do prowadzenia zbrojnej walki o niepodległość Izraela w Palestynie.
W 1938 roku został nawet delegatem Bejtaru na światowy kongres partii, zorganizowanym w Warszawie. W jej ramach pomagał w organizacji emigracji do Palestyny. Begin był przedstawicielem tzw. syjonizmu rewizjonistycznego, który postulował natychmiastowe utworzenie państwa żydowskiego w Palestynie oraz nie wykluczał użycia przemocy do zrealizowania tego celu.
REKLAMA
W armii Andersa
– Po wybuchu wojny znalazł się na terytorium Wilna. Syjoniści rewizjonistyczni przygotowywali konspirację nie tylko w Warszawie (gdzie założyli Żydowski Związek Wojskowy - przyp. red.), ale Begin założył również Żydowskie Centrum w Wilnie, które próbowało tworzyć konspirację na ternie okupacji sowieckiej – mówił w 2018 roku dr Piotr Gontarczyk w audycji Piotra Gursztyna z cyklu "Klub Trójki".
Po zajęciu Wilna przez Związek Sowiecki w 1940 roku, Menachem Begin został aresztowany przez NKWD i trafił do łagru. Wyszedł na wolność na w 1942 roku mocy porozumień układu Sikorski-Majski i dostał się do Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, tworzonych pod wodzą generała Władysława Andersa.
– Begin podobnie jak kilkuset innych bejtarowców trafił do Armii Andersa. Za cichą zgodą dowództwa zostali później w Palestynie i przystąpili do walki zbrojnej o Izrael – mówił dr Piotr Gontarczyk.
REKLAMA
Posłuchaj
Menachem Begin przed opuszczeniem szeregów Wojska Polskiego uzyskał zwolnienie z przysięgi. W Palestynie stanął na czele konspiracyjnej organizacji Irgun Cwaj Leumi. Po II wojnie światowej prowadziła terrorystyczną działalność wymierzoną w Brytyjczyków, którzy sprawowali kontrolę nad terenem przyszłego państwa izraelskiego w ramach przyznanego im po I wojnie światowej Mandatu Palestyny.
Premier Izraela
Irgun pod komendą Menachema Begina wziął udział w wojnie o niepodległość Izraela z arabską koalicją w latach 1948-1949. Po ugruntowaniu państwa został politykiem i wszedł w skład parlamentu izraelskiego i stanął na czele syjonistycznej partii Herut.
REKLAMA
Przez wiele lat był opozycyjnym politykiem, znanym z zaangażowania w demonstracjach. W 1952 roku protestował przeciwko negocjacjom z Niemcami w sprawie odszkodowań za Holokaust.
Objął władzę dopiero w latach 70., kiedy stworzył Likud - blok prawicowych partii, który w 1977 roku zwyciężył wybory w Izraelu.
– Dojście do władzy sił konserwatywnych i prawicowych wywołało spore zaskoczenie za granicą, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych. W krajach arabskich reakcja była zdecydowanie negatywna – komentowało wówczas Polskiego Radio.
REKLAMA
Posłuchaj
Posłuchaj
Posłuchaj
REKLAMA
Posłuchaj
Menachem Begin doprowadził do oficjalnego uznania Jerozolimy za stolicę Izraela. Jako szef rządu był znany z twardego stanowiska wobec palestyńskich ugrupowań niepodległościowych oraz popierania żydowskiego osadnictwa na terenach zamieszkiwanych przez większość arabską. Jednak potrafił dojść do porozumienia z przeciwnikami Izraela.
Jego największym osiągnięciem było wynegocjowanie porozumienia pokojowego z Egiptem podczas rozmów w amerykańskim Camp David. Został za nie uhonorowany w 1978 roku pokojową Nagrodą Nobla wraz z egipskim prezydentem Anwarem Sadatem.
Odszedł z polityki w 1983 roku z powodu problemów zdrowotnych. Na emeryturze poświęcił się pisaniu wspomnień ze swojego bogatego życia.
REKLAMA
Źródło: Polskie Radio
REKLAMA