Menachem Begin. Od armii Andersa do fotelu premiera Izraela

Poświęcił swoje życie dla niepodległości Izraela, do którego dotarł w mundurze polskiego żołnierza. Kiedy został wybrany na premiera jako lider syjonistycznej partii, spodziewano się zaostrzenia sytuacji na Bliskim Wschodzie, tymczasem Begin doprowadził do porozumienia pokojowego, za które dostał pokojową Nagrodę Nobla.

2025-03-09, 05:40

Menachem Begin. Od armii Andersa do fotelu premiera Izraela
Menachem Begin w 1978 r.Foto: PAP/DPA/Sven Simon

33 lata temu, 9 marca 1992 roku, zmarł Menachem Begin - działacz syjonistyczny, izraelski polityk, w latach 1977-1983 premier Izraela. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1978 roku.

Student Uniwersytetu Warszawskiego

Menachem Begin dorastał w okresie dwudziestolecia międzywojennego w Brześciu nad Bugiem. Od najmłodszych lat działał w organizacjach związanych z ruchem syjonistycznym – najpierw skautowym Ha-Szomer Ha-Cair, a jako młody chłopak wstąpił w szeregi nacjonalistycznego Bejtaru. Studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, które ukończył w 1935 roku.

Dzięki charyzmie szybko zdobył przywództwo w polskim Bejtarze i w 1938 roku stanął na jego czele. Organizacja współpracowała wówczas z Wojskiem Polskim – bojówki Bejtaru były szkolone przez polskich żołnierzy do prowadzenia zbrojnej walki o niepodległość Izraela w Palestynie.

W 1938 roku został nawet delegatem Bejtaru na światowy kongres partii, zorganizowanym w Warszawie. W jej ramach pomagał w organizacji emigracji do Palestyny. Begin był przedstawicielem tzw. syjonizmu rewizjonistycznego, który postulował natychmiastowe utworzenie państwa żydowskiego w Palestynie oraz nie wykluczał użycia przemocy do zrealizowania tego celu.

REKLAMA

W armii Andersa

– Po wybuchu wojny znalazł się na terytorium Wilna. Syjoniści rewizjonistyczni przygotowywali konspirację nie tylko w Warszawie (gdzie założyli Żydowski Związek Wojskowy - przyp. red.), ale Begin założył również Żydowskie Centrum w Wilnie, które próbowało tworzyć konspirację na ternie okupacji sowieckiej – mówił w 2018 roku dr Piotr Gontarczyk w audycji Piotra Gursztyna z cyklu "Klub Trójki".

Po zajęciu Wilna przez Związek Sowiecki w 1940 roku, Menachem Begin został aresztowany przez NKWD i trafił do łagru. Wyszedł na wolność na w 1942 roku mocy porozumień układu Sikorski-Majski i dostał się do Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, tworzonych pod wodzą generała Władysława Andersa.

– Begin podobnie jak kilkuset innych bejtarowców trafił do Armii Andersa. Za cichą zgodą dowództwa zostali później w Palestynie i przystąpili do walki zbrojnej o Izrael – mówił dr Piotr Gontarczyk.

REKLAMA

Posłuchaj

O organizacji Bejtar, której przywódcą był Menachem Begin, opowiada historyk dr Piotr Gontarczyk w audycji Piotra Gursztyna z cyklu "Klub Trójki". (PR, 18.04.2018) 43:25
+
Dodaj do playlisty

 

Menachem Begin przed opuszczeniem szeregów Wojska Polskiego uzyskał zwolnienie z przysięgi. W Palestynie stanął na czele konspiracyjnej organizacji Irgun Cwaj Leumi. Po II wojnie światowej prowadziła terrorystyczną działalność wymierzoną w Brytyjczyków, którzy sprawowali kontrolę nad terenem przyszłego państwa izraelskiego w ramach przyznanego im po I wojnie światowej Mandatu Palestyny.

Premier Izraela

Irgun pod komendą Menachema Begina wziął udział w wojnie o niepodległość Izraela z arabską koalicją w latach 1948-1949. Po ugruntowaniu państwa został politykiem i wszedł w skład parlamentu izraelskiego i stanął na czele syjonistycznej partii Herut.

REKLAMA

Przez wiele lat był opozycyjnym politykiem, znanym z zaangażowania w demonstracjach. W 1952 roku protestował przeciwko negocjacjom z Niemcami w sprawie odszkodowań za Holokaust.

Objął władzę dopiero w latach 70., kiedy stworzył Likud - blok prawicowych partii, który w 1977 roku zwyciężył wybory w Izraelu.

– Dojście do władzy sił konserwatywnych i prawicowych wywołało spore zaskoczenie za granicą, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych. W krajach arabskich reakcja była zdecydowanie negatywna – komentowało wówczas Polskiego Radio.

REKLAMA

Posłuchaj

Menachem Begin obejmuje stanowisko premiera Izraela - audycja Michała Nogasia z cyklu "Tym żył świat". (PR, 07.04.2011) 3:34
+
Dodaj do playlisty

Posłuchaj

– Rząd Izraela proponuje by ta wizyta była początkiem dialogu – mówił Menachem Begin po wizycie prezydenta Egiptu Anwara Sadata w Izraelu. Fragment audycji "7 dni w kraju i na świecie". (PR, 27.11.1977) 2:28
+
Dodaj do playlisty

Posłuchaj

– Chcemy pokoju, ale w atmosferze upokarzających nas ataków prasy egipskiej było to niemożliwe – komentował premier Menachem Begin sytuację polityczną na Bliskim Wschodzie. Fragment audycji "7 dni w kraju i na świecie". (PR, 29.01.1979) 1:13
+
Dodaj do playlisty

  

REKLAMA


Posłuchaj

– Rakiety muszą być usunięte z Libanu – Menachem Begin komentował obecność wojska Syrii w Libanie. Fragment audycji "7 dni w kraju na świecie". (PR, 24.05.1981) 1:40
+
Dodaj do playlisty

 

Menachem Begin doprowadził do oficjalnego uznania Jerozolimy za stolicę Izraela. Jako szef rządu był znany z twardego stanowiska wobec palestyńskich ugrupowań niepodległościowych oraz popierania żydowskiego osadnictwa na terenach zamieszkiwanych przez większość arabską. Jednak potrafił dojść do porozumienia z przeciwnikami Izraela.

Jego największym osiągnięciem było wynegocjowanie porozumienia pokojowego z Egiptem podczas rozmów w amerykańskim Camp David. Został za nie uhonorowany w 1978 roku pokojową Nagrodą Nobla wraz z egipskim prezydentem Anwarem Sadatem.

Odszedł z polityki w 1983 roku z powodu problemów zdrowotnych. Na emeryturze poświęcił się pisaniu wspomnień ze swojego bogatego życia.

REKLAMA

Źródło: Polskie Radio

Polecane

REKLAMA

Wróć do strony głównej