Jan August Kisielewski. Od dramatu do "Zielonego Balonika"

Był starszym o sześć lat bratem pisarza Zygmunta Kisielewskiego, a także stryjem znanego prozaika, publicysty i krytyka muzycznego Stefana "Kisiela" Kisielewskiego. Najstarszy z tej twórczej rodziny, prócz niewątpliwego rozgłosu, nie miał zbyt bezpośredniego wpływu na pozostałych Kisielewskich. Od lat zmagał się z chorobą psychiczną, z powodu której, w drugiej dekadzie XX wieku, częściej przebywał w odosobnieniu szpitali psychiatrycznych niż poza nimi. Jednak dzięki swoim debiutanckim sztukom umieszczany jest wśród klasyków polskiego teatru modernistycznego.

Jan August Kisielewski urodził się 8 lutego 1876 roku w Rzeszowie. Zadebiutował w 1899 roku dwiema sztukami "W sieci" i "Karykatury". Premiera pierwszej miała miejsce w Teatrze Miejskim w Krakowie. Główne role zagrały gwiady tamtego czasu - Wanda Siemaszkowa i Ludwik Solski (Siemaszkowa grała rolę Szalonej Julki przez następne 22 lata we wszystkich liczących się realizacjach). 

Dopiero to przedstawienie warszawskie z 1923 roku, kiedy to sztuka została pokazana w dwu częściach, było początkiem wielu późniejszych, wybitnych inscenizacji. Jedną z najsłynniejszych był spektakl w reżyserii Leona Schillera, w teatrze Nowe Atenum z 1934 roku. Kolejnymi znanymi inscenizacjami były już te z okresu powojennego - wrocławski Teatr Kameralny w 1958 i następne w poznańskim Teatrze Polskim w reżyserii Izabelli Cywińskiej.

Co ciekawe, po swoich premierowych inscenizacjach w 1899 roku, dramatopisarz próbował wprowadzić je na afisz w teatrach Paryża. Osobiste zaangażowanie i pobyt w Paryżu przyniosły mu jedynie przykre doznania i rozterki. Zniechęcony opuścił Paryż i w 1903 roku wrócił do Polski.

REKLAMA

W tym też czasie, uciekając od przykrych przeżyć, poszukiwał swojej tożsamości literackiej i publicystycznej. Założył satyryczne pismo "Liberum Veto", które z Krakowa przeniosło się do Lwowa i zyskało sobie liczne grono czytelników. Cechą znamienną tego pisma była satyra polityczna o charakterze artystycznym okraszona świetną, wysublimowaną szatą graficzną. Kisielewski, jako postać znana, szczególnie wśród twórców Młodej Polski, swobodnie poruszając się w środowiskach cyganerii artystycznych - tu szczególnie Krakowa - bierze czynny udział w powstaniu słynnego kabaretu "Zielony Balonik".

Wydarzenia te nie "uśmierzyły bólu" dramatopisarskiej niemocy twórczej Kisielewskiego, dlatego też w 1906 roku decyduje się zamieszkać w Warszawie, gdzie próbował przypomnieć o sobie wieloma publikacjami krytycznymi o tematyce teatralnej. To właśnie w 1906 roku wydano część z nich w tomie "Panmusaion", a w 1907 roku w kolejnym tomie "Życie dramatu".

Wcześniej też, w 1902 roku, opublikował artykuł "O teatrze japońskim". Ta bardzo wysoko oceniana analiza artystycznych środków wyrazu japońskiego teatru "Kawakami", który właśnie wtedy w ramach europejskiego tournée odwiedził Warszawę i Kraków, osadzona była w pierwszych spotkaniach z tą grupą teatralną jeszcze w ramach pobytu w Paryżu.

Dramatopisarski dorobek Kisielewskiego osadzony jest w ramach dramatu psychologicznego, a najbardziej interesującą autora tematyką był konflikt indywidualizmu artysty i moralności mieszczańskiej. Jego realistyczne komedio-dramaty były bliskie twórczości Gabrieli Zapolskiej i Włodzimierzowi Perzyńskiemu. Kisielewski jednak w inscenizowanych zdarzeniach był znacząco mniej obyczajowy.

REKLAMA

Przez różnorodność postaci, przez wspaniale nakreślone charaktery bohaterów oraz przez literacko i szeroko rozbudowane didaskalia dramaty jego stawały się zbliżone w formie do prozy powieściowej.

Ciężko chory artysta zmarł w zimowy wtorek 29 stycznia 1918 roku, a ciało jego zostało złożone do grobu na Warszawskich Powązkach.

PP