Traktat paryski z 1856 roku. Rozejm, który osłabił rosyjską potęgę
30 marca 1856 roku zawarto pokój w Paryżu, kończący trwającą od trzech lat wojnę krymską. W konflikt zaangażowane było Imperium Osmańskie, Francja, Wielka Brytania i Rosja. Dla ostatniego z wymienionych państw konflikt zakończył się gorzką porażką i osłabieniem jego autorytetu na arenie międzynarodowej.
2023-03-30, 05:40
Mikołaj I i rozbiór Wielkiej Porty
Na początku XIX wieku istniejące od ponad pięciuset lat Imperium Osmańskie powoli zaczęło chylić się ku upadkowi. Od państwa stopniowo uniezależniały się kolejne tereny – w 1807 roku kontrolę nad księstwami naddunajskimi (ogólna nazwa Hospodarstwa Wołoskiego i Mołdawskiego, z których w 1861 roku powstało państwo rumuńskie), a w 1832 roku Grecja ogłosiła niepodległość.
Kryzys ogarniający Wielką Portę postanowił wykorzystać rosyjski car Mikołaj I Romanow (zwany także "Żandarmem Europy", ponieważ stłumił m.in. polskie powstanie listopadowe oraz rewolucję węgierską w 1849 roku). Na początku 1853 roku przedstawił on Brytyjczykom plan rozbioru Imperium Osmańskiego, w zamian za wsparcie oferując im przejęcie Egiptu i Krety. Sam natomiast zamierzał utworzyć Serbię, Mołdawię, Wołoszczyznę i Bułgarię pod swoim protektoratem. Koncepcja władcy nigdy nie została jednak zrealizowana, ponieważ rosyjska dominacja w strefie cieśnin czarnomorskich i na Bałkanach była nie do pogodzenia z brytyjskimi interesami.
Posłuchaj
Mimo to Mikołaj I kontynuował swoją ofensywną, antyturecką politykę. W lutym 1853 roku skierował do Wielkiej Porty żądanie przekazania pod opiekę Rosji miejsc świętych i wszystkich obywateli prawosławnych znajdujących się na terenie imperium osmańskiego. Dla cara był to jedynie pretekst (łac. "casus belli") do rozpoczęcia działań zbrojnych – wiedział bowiem, że Turcy nigdy nie zgodzą się na takie warunki. Tak też się stało - 4 października 1853 roku imperium osmańskie wypowiedziało Rosji wojnę.
Powiązany Artykuł
Wojna krymska – upadek Świętego Przymierza
Początek negocjacji pokojowych
Działania wojenne pomiędzy państwem Mikołaja I (od 1855 jego syna, Aleksandra II) a imperium osmańskim - wspartym przez Wielką Brytanię Francję, Królestwo Sardynii i Austrię - trwały aż do późnej jesieni 1855 roku. Wojna – zwana krymską, ponieważ większość działań militarnych odbywała się na Półwyspie Krymskim – zakończyła się całkowitą (i pierwszą od wieków) porażką Rosji.
REKLAMA
Warto wspomnieć, że w kampaniach militarnych wymierzonych przeciwko Rosji uczestniczyli (lub próbowali uczestniczyć) również Polacy – poeta Michał Czajkowski (Sedyk Pasza) dowodził I Pułkiem Kozaków Sułtańskich, a Adam Mickiewicz planował stworzyć w Stambule Legion Polski (zmarł zanim udało mu się zrealizować ten zamysł).
Powiązany Artykuł
Adam Mickiewicz – nie tylko poeta
Rokowania pokojowe odbywały się w Paryżu i trwały ponad miesiąc. W negocjacjach wzięli udział przedstawiciele wszystkich państw zaangażowanych w wojnę krymską. Co ciekawe, polskie konserwatywne środowisko emigracyjne związane z księciem Adamem Jerzym Czartoryskim (tak zwany Hotel Lambert) usilnie zabiegało, aby podczas rozmów pokojowych poruszono również kwestie związane z niepodległością Polski. Koncepcja ta została jednak całkowicie odrzucona przez zachodnie mocarstwa - na ideę tę przychylnym okiem patrzyło jedynie imperium osmańskie.
Posłuchaj
Demilitaryzacja Morza Czarnego i "wiosna posewastopolska"
Na mocy podpisanego pod koniec marca 1856 roku "Traktatu o pokoju i przyjaźni" Rosja zobowiązała się do zwrócenia imperium osmańskiemu wszystkich terenów, które zajęła podczas trwania wojny krymskiej – mowa tu o delcie Dunaju i przyległej do niego części południowej Besarabii, które weszły w skład Księstwa Mołdawskiego znajdującego się pod zwierzchnictwem Wielkiej Porty.
Posłuchaj
Najbardziej dotkliwy dla państwa Aleksandra II okazał się jednak zapis mówiący o neutralności i demilitaryzacji Morza Czarnego. Zgodnie z poczynionymi w Paryżu ustaleniami Rosja zobowiązała się więc m.in. do zlikwidowania swoich obiektów wojskowych znajdujących się na wybrzeżu czarnomorskim i do rozwiązania Floty Czarnomorskiej. W efekcie państwo Aleksandra II utraciło więc wszelkie wpływy i możliwość realnego działania w tej części świata. Nie na długo - wykorzystując trwanie wojny francusko-pruskiej (1870-1871), Rosja doprowadziła do zawarcia w styczniu 1871 roku traktatu londyńskiego. Zniósł on ustalenia z 1856 roku dotyczące neutralności Morza Czarnego.
REKLAMA
Klęska Rosji w wojnie krymskiej ujawniła zacofanie techniczne i gospodarcze kraju, a także spowodowała znaczący upadek jej autorytetu na arenie międzynarodowej. Porażka przyczyniła się również do wprowadzenia przez cara szeregu zmian w państwie. Rozpoczął się okres nazywany często w historiografii "wiosną posewastopolską" lub "odwilżą posewastopolską". Do 1881 roku w Rosji m.in. zniesiono poddaństwo chłopów, zakazano tortur podczas przesłuchań, złagodzono kary dla zesłańców i cenzurę, a także ograniczono działalność policji politycznej.
jb
REKLAMA