Mikołaj Trąba. Pierwszy Prymas Polski i doradca króla Władysława Jagiełły

Mikołaj Trąba urodził się prawdopodobnie w 1358 roku w Sandomierzu jako syn Jakuba, scholastyka i dziekana tamtejszej kolegiaty. Ponieważ - jak zaznaczał historyk dr Grzegorz Myśliwski w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego "Kronika niezwykłych Polaków" w Polskim Radiu w 2002 roku - ojciec nie mógł się nim zajmować, dlatego Mikołaj wychowywał się w rodzinie miejscowego sołtysa Wilhelma herbu Trąba, który go adoptował.

- Sołtys w XIV i XV wieku był postacią ważną w środowisku lokalnym.  (…) Niewątpliwie w tym okresie rozkwitu gospodarczego Polski, materialna pozycja sołtysów była dość wysoka. Stąd można było zapewnić Mikołajowi Trąbie pewne wykształcenie – podkreślał dr Grzegorz Myśliwski.

Ulubieniec króla

Historyk dodawał w Polskim Radiu, że Mikołaj Trąba dużo osiągnął dzięki swoim talentom i pracowitości, ale przede wszystkim dzięki znajomości z królem.

- Wszedł przy szczęśliwych okolicznościach w kontakt z samym Władysławem Jagiełłą, którego stał się ulubieńcem. I to poparcie króla Litwina towarzyszyło Trąbie aż do samego końca. To zresztą było jedną z głównych przyczyn zrobienia kariery przez ambitnego syna księdza - mówił dr Myśliwski.

W roku 1387 Mikołaj Trąba uczestniczył w podróży chrystianizacyjnej na Litwę. Od 1390 roku pełnił urząd notariusza królewskiego. Był kanonikiem sandomierskim, później kanonikiem u św. Jerzego na zamku krakowskim i kanonikiem kolegiaty św. Jakuba w Głuszynie, w 1400 roku został kanonikiem katedralnym w Krakowie i proboszczem w Nowym Korczynie. W 1405 roku otrzymał kanonię gnieźnieńską, w 1410 roku kaliską, a przed 1412 rokiem  kruszwicką. W latach 1403-1412 pełnił urząd podkanclerza koronnego.

"Był bowiem politykiem na pewno nie w mniejszej mierze niż duchownym. Zawrotna kariera Mikołaja była wynikiem nie tylko jego osobistych walorów, ale miała również ścisły związek z polityką. Rozumieli się z królem, ufali sobie i nawzajem się popierali" – pisze prof. Stefan Maria Kuczyński w tekście "Mikołaj Trąba" w "Polskim Słowniku Biograficznym".

Polityka antykrzyżacka

Jako doradca Władysława Jagiełły był zwolennikiem aktywnej polityki antykrzyżackiej. W tekście o Mikołaju Trąbie, który znalazł się na portalu prymaspolski.pl przypomniano, że brał on udział w zjazdach w Raciążu w 1404 roku i w Brześciu w 1409 roku, na których zapadły decyzje dotyczące wojny z Zakonem krzyżackim.

"Wystawił własną chorągiew zbrojnych, był uczestnikiem bitwy pod Grunwaldem, a następnie towarzyszył królowi pod Malborkiem i był jednym ze zwolenników jego oblężenia aż do całkowitej klęski Zakonu. Sprzeciwiał się zapisom pokoju toruńskiego z 1411 roku, dlatego też nie znalazł się na liście świadków tego dokumentu" - podkreślono w tekście.

Od roku 1411 Mikołaj Trąba był arcybiskupem lwowskim, zaś od 1412 roku do śmierci - arcybiskupem gnieźnieńskim i zaliczał się do najściślejszej elity politycznej ówczesnego Królestwa Polskiego. Jako arcybiskup gnieźnieński, był sygnatariuszem aktu unii horodelskiej 1413 roku, która zbliżyła kulturowo Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie. W roku 1417 Mikołaj Trąba przyjął tytuł Prymasa Polski.

- Trąba miał wpływy, które wykraczały poza tereny metropolii gnieźnieńskiej. Znany był oczywiście za granicą, gdzie też miał spore wpływy, co było bardzo istotne w tej sytuacji, ponieważ mógł skutecznie przeciwdziałać krzyżackiej propagandzie – mówił dr Myśliwski.

Sobór w Konstancji

Dr Myśliwski dodawał, że pozycja głowy kościoła polskiego dawała prymasowi Mikołajowi Trąbie stanowisko numer dwa w państwie, po samym władcy.

- Nie dziwi więc, kiedy rozpoczął się słynny sobór w Konstancji, na którym Polacy mieli prowadzić intelektualną i propagandową walkę z Zakonem krzyżackim, Mikołaj Trąba został przewodniczącym polskiej delegacji – zauważył historyk.

Posłuchaj

"Mikołaj Trąba - a chłopa prymas" - audycja archiwalna Andrzeja Sowy z cyklu "kronika niezwykłych Polaków". (PR, 2002) 8:40

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Sobór w Konstancji odbywał się w latach 1414–1418. Król Władysław Jagiełło wysłał na niego liczne poselstwo, złożone z 250 osób, na czele którego stał arcybiskup gnieźnieński. Historycy podają, że prymas Mikołaj Trąba wysuwany był przez niektórych duchownych podczas soboru na kandydata na papieża.

Prymas Mikołaj Trąba zasłynął jednak w Konstancji także z obrony króla polskiego przeciwko niesłusznym oskarżeniom, które fabrykowali Krzyżacy. Według Jana Długosza stosowny paszkwil miał sporządzić z ich inspiracji dominikanin Jan Falkenberg. Prymas Trąba przedstawił to pismo w Konstancji.  

"Ojcowie świętego soboru znalazłszy w nim wiele fałszu i oszczerstw postanowili ująć się jak przystało za sławą króla i Królestwa Polskiego i potępili rzeczone pismo jako fałszywe i gorszące. Jana Falkenberga zaś, jego autora, wyrokiem stanowczym osądzili i skazali na dożywotnie więzienie"- pisze Jan Długosz w "Rocznikach, czyli Kronikach sławnego Królestwa Polskiego".

Kodyfikacja prawa kościelnego

Co istotne, z inspiracji prymasa Mikołaja Trąby skodyfikowano, czyli uporządkowano, polskie prawo kościelne.

Ks. Józef Rokoszny w książce "Pamiątki Sandomierza. Ludzie i rzeczy" zauważa, że w XV wieku "dużo w życiu kościelnym było spraw nieuporządkowanych, dużo nadużyć i niewłaściwości, bo nie było prawa kościelnego polskiego". Duchowny podkreśla, że prymas Trąba odczuwał potrzebę uregulowania tych spraw i o to zabiegał.

"Przystępuje więc do obrad na synodzie powszechnym polskim i zaczyna układać porządnie zbiór praw Kościoła katolickiego w Polsce. Po długich pracach dopiął swego: papież Marcin V pozwolił mu ten zbiór praw kościelnych dla całej Polski ogłosić. Dokonał tego na synodzie w Kaliszu 25 września 1420" - pisze ks. Rokoszny.

Prymas Mikołaj Trąba zmarł 2 grudnia 1422 roku w Lubicy na Spiszu. Został pochowany w nawie głównej katedry gnieźnieńskiej, przed grobem św. Wojciecha.

pcz/im

Przy pisaniu tekstu korzystano z:

S.M. Kuczyński, "Mikołaj Trąba" [w:] "Polski Słownik Biograficzny", t. 21, Wrocław–Kraków 1976

Rokoszny, "Pamiątki Sandomierza. Ludzie i rzeczy", Warszawa 1913
"Mikołaj Trąba" [w:] "Poczet Prymasów Polskich", www.prymaspolski.pl

Długosz, "Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego", Warszawa 2009