KL Warschau - obóz koncentracyjny w środku miasta

Rozkaz o utworzeniu na terenie ruin getta warszawskiego obozu koncentracyjnego KL Warschau wydał 11 czerwca 1943 roku jeden z przywódców nazistowskich Niemiec Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler. 

Doktor Paweł Kosiński z Biura Badań Historycznych IPN powiedział, że Niemcy więzili w KL Warschau głównie Żydów z różnych krajów Europy. 

Posłuchaj

- Pierwotnym zamysłem było osadzenie w tym obozie ocalałych jeszcze żydowskich specjalistów, którzy mieli być zaczątkiem imperium gospodarczego SS - wskazywał historyk (IAR, 19.07.2023) 0:32

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Jak dodał Paweł Kosiński, wśród przywiezionych do lipca do KL Warschau w pierwszym transporcie więźniów byli przeważnie niemieccy kryminaliści przeznaczeni do roli obozowych kapo. Następnie do obozu dowieziono kolejnych więźniów.

Posłuchaj

- Byli to więźniowie żydowscy, których zadaniem było oczyszczanie ruin getta. Mieli też wydobywać z tych ruin wartościowe przedmioty, które mogłyby posłużyć niemieckiej gospodarce wojennej - wyjaśniał dr Paweł Kosiński (IAR, 19.07.2027) 0:31

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Latem 1944 roku, w obliczu zbliżającego się frontu wschodniego, Niemcy podjęli decyzję o likwidacji KL Warschau. 27 lipca 1944 roku wymordowali kilkuset więźniów słabszych i chorych. Dzień później około czterech tysięcy ludzi pognali w kierunku Kutna. W trakcie trwającego trzy dni marszu więźniowie nie dostali wody ani pożywienia.

- Ci, którzy nie mieli siły iść dalej, byli mordowani. Więźniowie, których Niemcy zostawili w KL Warschau, mieli zająć się likwidacją infrastruktury obozowej - wyjaśniał dr Paweł Kosiński. 

Posłuchaj

- Około 400 więźniów pozostało w obozie i doczekało Powstania Warszawskiego i wyzwolenia. Ci więźniowie mieli uprzątnąć pozostałości po obozie i zostać zamordowani na miejscu. Na szczęście uniknęli tego losu - wskazywał historyk (IAR, 19.07.2023) 0:26

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Powstańcy warszawscy uwolnili 348 Żydów, w tym 24 kobiety. Część z nich przyłączyła się do walk o Warszawę.

Jedyny taki obóz w Europie 

Według przyjętej przez IPN wersji, KL Warschau zajmował obszar pomiędzy ówczesnymi ulicami: Gęsią, Zamenhofa, Okopową, Glinianą, Ostrowską oraz Wołyńską. Obóz oraz przylegające do niego ruiny były także wykorzystywane przez Niemców jako miejsce egzekucji. Masowo rozstrzeliwano tam Polaków - ofiary łapanek na ulicach Warszawy.
Obóz funkcjonował do sierpnia 1944 roku, kiedy został wyzwolony przez żołnierzy Armii Krajowej z Batalionu "Zośka". Był to jedyny obóz koncentracyjny zlokalizowany w stolicy państwa okupowanego przez Niemcy.

Po wojnie na terenie dawnego obozu utworzono więzienie NKWD. Sowieci przetrzymywali tam między innymi jeńców wojennych, żołnierzy AK i członków podziemia niepodległościowego. Później komunistyczna bezpieka umieszczała w nim więźniów kryminalnych, politycznych i tzw. wrogów ludu. Więzienie zlikwidowano pod koniec lat 50. XX wieku, a potem rozebrano wypalony budynek "Gęsiówki".

IAR/bm