Bezcenny "Kodeks supraski" przetłumaczony i wydany w języku polskim

W roku 2023 wypadają ważne rocznice związane z "Kodeksem supraskim": tysiąclecie istnienia tego manuskryptu, jubileusz 500-lecia momentu, kiedy trafił do biblioteki klasztoru w Supraślu i 200-lecia jego odnalezienia w tym monasterze przez ks. prof. Michała Bobrowskiego z Uniwersytetu Wileńskiego.

Język: staro-cerkiewno-słowiański, pismo: cyrylica

"Kodeks supraski" stanowi największy objętościowo zachowany pomnik cyrylicy z X w. (pisma służącego do zapisu języków wschodniosłowiańskich i większości południowosłowiańskich) - powstał w jednym z klasztorów w okolicy Preslawia, stolicy ówczesnego państwa bułgarskiego.

Dzieło to należy do najcenniejszych na świecie zabytków języka słowiańskiego – napisany bowiem został w staro-cerkiewno-słowiańskim (najstarszym literackim języku słowiańskim).

"Kodeks" zawiera 27 żywotów świętych i 22 nauki Ojców Kościoła przeznaczonych na marzec, a także jedną modlitwę. Nie wiadomo, w jakich okolicznościach opuścił Bułgarię. Jedna z wersji mówi o podarowaniu kodeksu klasztorowi supraskiemu w XVI w. przez fundatora monasteru Aleksandra Chodkiewicza.

Ten bezcenny zabytek odkryty został w 1823 roku w ówczesnym klasztorze bazylianów w Supraślu przez ks. prof. Michała Bobrowskiego.

Cały "Kodeks" liczy 285 kart – 151 z nich przechowywanych jest w Bibliotece Narodowej w Warszawie. Część druga, licząca 118 kart, jest w Bibliotece Uniwersytetu w Lublanie w Słowenii, a 16 kart – w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w Sankt Petersburgu.

Posłuchaj

Historia "Kodeksu supraskiego". Audycja Pawła Zozunia (PR, 10.04.2012) 27:05

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

250 specjalnych egzemplarzy

Przetłumaczenia Kodeksu supraskiego na język polski – pierwsze na świecie oficjalne tłumaczenie na język nowożytny – podjęła się Fundacja Oikonomos we współpracy z Książnicą Podlaską.

- Ma to służyć popularyzacji Kodeksu i wprowadzeniu go do obiegu naukowego w Polsce – powiedział PAP ks. Jarosław Jóźwik, kanclerz Akademii Supraskiej powołanej przez Oikonomos i koordynator obchodów Roku Kodeksu Supraskiego.

Publikacja została sfinansowana z budżetu samorządu województwa podlaskiego. Przy tłumaczeniu pracowało blisko trzydziestu specjalistów. W wydaniu specjalnym, limitowanym, książka ukazała się w nakładzie 250 numerowanych egzemplarzy. Ta z numerem pierwszym ma trafić do prezydenta RP Andrzeja Dudy, który obchody związane z "Kodeksem supraskim" w Podlaskiem objął swoim honorowym patronatem.

Egzemplarze numerowane mają również trafić m.in. do hierarchów oraz władz państwowych i samorządowych, tłumaczy, recenzentów i innych osób, które przy wydawnictwie pracowały.

Jest też kolejne, drugie wydanie w nakładzie 750 egzemplarzy, przeznaczone do sprzedaży.

Słowa, które zna tylko "Kodeks"

– Coraz więcej instytucji z różnych krajów zgłasza się do nas, żebyśmy im przesłali nasze tłumaczenie, które im pomoże w tłumaczeniu tego kodeksu na inne języki nowożytne – mówił ks. Jarosław Jóźwik. Pytany o trudności, z którymi mierzyli się tłumacze poszczególnych fragmentów (w tym on sam), zwrócił uwagę, że najtrudniejszy był dobór odpowiednich polskich słów i odpowiedniej terminologii.

– Tam jest kilkaset słów, które występują tylko w tym kodeksie, w żadnej innej księdze ich nie ma. Więc trzeba było, można tak powiedzieć, wymyślić czy dojść do tego, jakie to jest słowo i w jakim sensie go użyć, jak zrozumieć, co oznacza – dodał.

***

Czytaj także:

• W poszukiwaniu najstarszych wyrazów. "Niektóre mają pięć tysięcy lat"
• Baudouin de Courtenay. Polak, który zrewolucjonizował myślenie o języku

***

Wcześniej w ramach obchodów Roku Kodeksu Supraskiego w Podlaskiem odbyła się konferencja naukowa "Kodeks supraski 1000 – 500 – 200", powstał też pomnik: otwarta księga kodeksu na postumencie. Grawerowane litery i zdobnictwo zaczerpnięto z oryginału tej księgi, a na bocznych ścianach podstawy wypisane zostały rocznice, które pomnik upamiętnia. Symbolicznie – dzięki łączeniu się ze sobą ciemniejszych i jaśniejszych równoramiennych krzyży – podkreślono też wspólne dziedzictwo kulturowe Polski i Bułgarii.

Pierwszy taki pomnik stanął w monasterze w Supraślu, drugi identyczny we wsi Wólka Wygonowska, w której urodził się ks. prof. Michał Bobrowski. Trzeci ma stanąć w Białymstoku.

PAP/jp