Ludwik Landau - kronikarz czasów okupacji

Landau z godną podziwu precyzją notował treść komunikatów ogłaszanych przez Niemców, jak i wskazywał na trudności dotykające zwykłych mieszkańców Warszawy - począwszy od niedostatków żywności, na łapankach i wywózkach kończąc. 

- Fenomenalne to źródło, bezcenne w odtwarzaniu realiów szarego dnia niewoli, powstawało niejako na marginesie niezwykłej aktywności uczonego w latach okupacji - oceniał dr Janusz Osica w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków".  

Wybitny statystyk i ekonomista 

Ta mrówcza praca nie wzięła się znikąd. Była efektem przedwojennego doświadczenia Landaua. Ten urodzony 31 maja 1902 roku syn pracownika banku ukończył Wydział Prawny Uniwersytetu Warszawskiego. Nie miał jednak zamiaru występować na sali sądowej, bez reszty pochłonęła go bowiem praca, którą podjął na ostatnim roku studiów. 

- Pracował w Głównym Urzędzie Statystycznym, przechodząc 5 lat później do Instytutu Badania Koniunktur Gospodarczych. Stąd jednak, gdy naraził się zbyt krytycznymi diagnozami ministrowi skarbu, wrócił do GUSu, gdzie  współpracował z licznymi instytucjami naukowymi, społecznymi, na przykład Robotniczym Towarzystwem Przyjaciół Dzieci czy Instytutem Gospodarstwa Społecznego - wymieniał dr Janusz Osica. 

Posłuchaj

Ludwik Landau - dziejopis czasów okupacji - audycja Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków". (PR, 3.12.2002) 6:54

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Zajmował się szeregiem zjawisk z pogranicza ekonomii i polityki społecznej: miejscem pracowników najemnych w gospodarce i społeczeństwie, bezrobociem, przeludnieniem na wsi, emigracją.

- Był właściwie polihistorem - obdarzonym z natury niezwykłą pamięcią, przy wielostronności swoich zainteresowań, posiadał wyjątkowo rozległe wiadomości ze wszystkich dziedzin życia społecznego i gospodarczego - dodawał historyk.

Praca w konspiracji 

Wspomniana wyżej kronika nie była jedynym dziełem Landaua, nad którym pracował po inwazji Niemiec na Polskę.  

- Od pierwszych dni okupacji aktywnie pracował naukowo. Powstawała wówczas - nieukończona - wielka synteza dziejów gospodarczych Polski. W konspiracyjnym Instytucie Gospodarstwa Społecznego Landau rzucił pomysł pracy nad małym rocznikiem statystycznym ziem polskich w latach wojny i okupacji, dla Armii Krajowej sporządzał systematyczne, cotygodniowe i comiesięczne opracowania tyczące przede wszystkim położenia gospodarczego ziem polskich i sytuacji ekonomicznej Rzeszy.

Landau pracował również nad programem gospodarczym konspiracyjnej Polskiej Partii Socjalistycznej oraz uczestniczył w tajnym nauczaniu. 

- Intensywna, wszechstronna praca naukowa i zaangażowanie w działalność polskiego Państwa Podziemnego chroniły go, jak twierdzą jego biografowie, przed powszechną, wszechobecną wręcz, wówczas depresją psychiczną, zrozumiałą, zwłaszcza ze względu na jego żydowskie pochodzenie - dodawał dr Janusz Osica.

Tragiczny koniec 

Landau, ze względu na żydowskie pochodzenie, trafił do warszawskiego getta. Tu, wskutek fatalnych warunków panujących w zamkniętej dzielnicy, w 1940 roku umarła jego matka. W murach getta rok później Niemcy zamordowali jego ojca. W 1943 roku zginął tam jego brat.

Sam Ludwik, wraz z żoną i córką, zdołał zbiec z getta. Pod fałszywym nazwiskiem Lewandowski zamieszkał w podwarszawskich Włochach. Tutaj kontynuował swoje dzieło kronikarskiego utrwalania codzienności okupowanej stolicy. 

29 lutego 1944 roku Landau wyszedł z domu i nigdy nie wrócił. Nie znamy jego losu, ale najprawdopodobniej został aresztowany przez Niemców i zabity. Wskazują na to wydarzenia następnego dnia: do mieszkania Landaua/Lewandowskiego zapukało gestapo. Żona i córka Landaua zostały aresztowane. Obie zdążyły wcześniej zażyć truciznę. Córka ekonomisty zmarła, jego żona została zastrzelona na posterunku policji. 

bm