94 lata temu miał miejsce Zjednoczeniowy Kongres Chłopski. Tego dnia powstało Stronnictwo Ludowe

15 marca 1931 na Zjednoczeniowym Kongresie Chłopskim w Krakowie powołano do życia Stronnictwo Ludowe. Zjednoczona partia chłopska powstała z połączenia PSL "Piast", PSL "Wyzwolenie" i Stronnictwa Chłopskiego w celu konsolidacji środowiska i warstwy chłopskiej przeciwko reżimowi sanacyjnemu. Choć partią miał rządzić triumwirat, złożony z przedstawicieli wszystkich trzech dotychczasowych ugrupowań, to niekwestionowanym liderem SL stał się Wincenty Witos.

W następstwie Brześcia 

W odrodzonej Polsce trudno było znaleźć bardziej podzielone środowisko niż ludowcy. Partie chłopskie powstawały w trzech zaborach i różniły się od siebie programem. Były też najbardziej demokratyczne, a co za tym idzie - najbardziej podatne na podziały i przetasowania. Poza największymi ugrupowaniami chłopskimi - centrowym, ale ciążącym ku prawicy, PSL "Piast", i lewicującym PSL "Wyzwolenie" - istniał szereg efemerycznych partii ludowcowych. 

Konsolidacja tego środowiska była jednym z długofalowych skutków przewrotu majowego. Wskutek zamachu stanu dokonanego przez Józefa Piłsudskiego w maju 1926 roku obalony został rząd Wincentego Witosa. PSL "Piast" znalazł się w opozycji. Ale "Wyzwolenie" poparło początkowo przewrót, w nadziei, że Marszałek oprze swoje rządy na lewicy. 

Stało się jednak inaczej. Łamanie zasad demokratycznych doprowadziło do współpracy PSL "Piast" i stronnictw lewicowych (również chłopskich). Sojusz, nazywany Centrolewem, miał na celu pokonanie sanacji w drodze wyborów parlamentarnych. 

WINCENTY WITOS - ZOBACZ SERWIS SPECJALNY

Otrzeźwienie przyszło jednak za późno. W 1930 roku prezydent Ignacy Mościcki rozwiązał Sejm. Pozbawieni immunitetu przywódcy opozycji zostali aresztowani i osadzeni w Brześciu nad Bugiem. Wśród nich byli przywódcy ludowców: Wincenty Witos i Władysław Kiernik z PSL "Piast"; Kazimierz Bagiński i Józef Putek z PSL "Wyzwolenie oraz Adolf Sawicki ze Stronnictwa Chłopskiego. W twierdzy brzeskiej Bagiński miał ponoć powiedzieć Witosowi: tak, jak oni złączyli nas tutaj, tak my złączymy nasze stronnictwa.

- Bez wątpienia represje rządowe znaczenie przyspieszyły ten proces, który zachodził samoistnie. Idea ta miała długi żywot, wielu entuzjastów, ale też wielu przeciwników - oceniał dr Janusz Osica w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Historia Polski". 

Posłuchaj

Zjednoczenie ruchu ludowego - audycja Andrzeja Sowy z cyklu "Historia Polski" (PR, 2001) 6:02

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

• Proces brzeski - odcięta głowa opozycji
• Witos o sobie i swojej walce
• Wincenty Witos trzy razy był premierem, choć ukończył dwie klasy szkoły ludowej. Jak wyglądała młodość lidera chłopów?

W stronę agraryzmu. Program Stronnictwa Ludowego

- Próbą generalną jedności był utworzony po wyborach w 1930 roku wspólny klub parlamentarny stronnictw ludowych, co znacznie ułatwiało wypracowanie kompromisowego programu uchwalonego na kongresie zjednoczeniowym w 1931 roku - mówił dr Janusz Osica. 

Program nowego ugrupowania ciążył w kierunku agraryzmu - podstawą gospodarki miały być silne, ale rodzinne gospodarstwa rolne. Podkreślono walkę z "dyktaturą" sanacyjną i przywrócenie ładu demokracji parlamentarnej. Ukłonem w stronę lewicowego skrzydła była deklaracja możliwości nieodpłatnego przejęcia majątków ziemskich przez państwo na cele reformy rolnej. W złagodzonej formie zapowiadano więc wywłaszczenia bez odszkodowań. 

Ustanowiono też Święto Ludowe, które miało przypadać w Zielone Świątki. 

Największa siła opozycyjna w sanacyjnej Polsce 

Stronnictwo Ludowe stało się największą masową polską partią w latach 30. Skupiało ponad 100 tys. członków (w 1938 roku - około 150 tys. członków).

Liderzy ugrupowania byli świadomi siły, którą dysponują i pogarszającymi się nastrojami społecznymi, zwłaszcza wśród chłopów. Wynikały one nie tylko z ograniczania wolności reżim sanacyjny, ale też z uderzenia w kraj - z opóźnieniem - skutków globalnego kryzysu ekonomicznego. Drastyczny spadek cen żywności spowodował, że wiele - zwłaszcza mniejszych - gospodarstw upadło. Dochody chłopów obniżyły się w stosunku do lat 20. nawet o 90 proc. 

- Mimo wszelkich bólów porodowych Stronnictwo Ludowe było wielkim sukcesem ruchu ludowego, który w obliczu pogarszającej się sytuacji gospodarczej wsi, wobec narastania dyktatorskich zapędów, mówił jednym, silniejszym niż dotąd głosem - mówił dr Janusz Osica.  

Wyrazem tej siły było zorganizowanie w 1937 roku przez ludowców Wielkiego Strajku Chłopskiego. Wydarzenie przybrało charakter największej klasowej rebelii w II Rzeczpospolitej. Włościanom udało się sparaliżować dwanaście województw. Do walki z nimi wysłano policję i wojsko. Zginęło 44 chłopów. 5000 trafiło do więzień. 

- Zjednoczony ruch ludowy bronił zasad demokracji parlamentarnej, eksponował naturalne w Polsce idee agrarne, stał na gruncie zasad solidaryzmu społecznego - podsumowywał rolę Stronnictwa Ludowego dr Janusz Osica. 

Źródło: Polskie Radio